Frjáls verslun - 01.06.1975, Blaðsíða 83

IÐNflÐUR
Byggingariðnaðurinn álíka
stór og framleiðsluiðnaðurinn
Eftir Ólaf Sigurðsson
Byggingariðnaður er ein af stærstu atvinnugreinum íslendinga. Nokk.ur undanfarin ár hafa á milli
11 og 12% starfandi manna í landinu unnið í byggingariðnaði. Þetta er nærri jafnmargt fólk og
starfar í almennum framleiðsluiðnaði í landinu og til samanburðar má geta þess að það eru ekki
nema rúm 6% sem starfa við fiskveiðar.
Þegar talað er um byggingar-
iðnað hér er átt við það sem
kallað er hjá Hagstofunni bygg-
ingar- og mannvirkjagerð. Það
felur í sér bæði byggingar á í-
búðarhúsnæði, atvinnuhúsnæði
og byggingar hvers kyns mann-
virkja svo sem vegalagningu,
brúargerð, hafnargerð, raforku-
framkvæmdir, símalagningu og
aðra opinbera byggingarstarf-
semi. Þá felur þetta einnig í sér
starfsemi ræktunarsambanda.
Þá ber að nefna húsnæði, húsa-
málun, múrverk, pípulagningu,
rafvirkjun og önnur störf iðn-
aðarmanna. Loks ber að geta
byggingar- og viðgerðarstarf-
semi einkaaðila í eigin þágu
sem er rúmlega 7 % af allri
byggingarstarfsemi í landinu.
Bygging íbúðarhúsnæðis hef-
ur þá sérstöðu að þátttaka ein-
staklinga í henni er miklu meiri
en gerist í öðrum atvinnugrein-
um. Allir íslendingar reyna að
byggja yfir sig að einhverju
leyti sjálfir enda eru þessi 7%
ekki lítill hluti. Þá einkennist
byggingariðnaðurinn allur af
því að þar er sennilega einka-
framtakið meira ráðandi en á
nokkru öðru sviði atvinnustarf-
semi. Af þeim fyrirtækjum sem
starfa í byggingariðnaði eru um
25% sameignarfélög eða hluta-
félög og 75% einkafyrirtæki.
Þá er rétt að hafa í huga að
þegar talað er um einkafyrir-
tæki þá er það allt niður í 1
mann sem vinnur sjálfstætt.
Flestar af stóru verksmiðjuein-
ingunum eru sameignarfélög
eða hlutafélög og ráða því yfir
miklu stærri hluta af bygging-
ariðnaðinum en fjöldi þeirra
gefur til kynna. Alls eru um
1500 fyrirtæki eða rekstrarein-
ingar í byggingariðnaði sem eru
að sjálfsögðu mjög smá.
10.500 MANNS
Árið 1973 störfuðu um 10.500
manns í byggingariðnaði. Segja
má að byggingariðnaðurinn
skiptist í þrjá nokkuð svipaða
hluta að stærð. Stærsti þáttur-
inn er byggingarstarfsemi fyrir-
tækja af ýmsu tagi. Það felur í
sér meðal annars virkjunar-
framkvæmdir og ýmis önnur
stórverk sem verktakafyrirtæki
taka að sér, hvort sem það er
gert fyrir opinbera aðila eða
fyrir einkaaðila og hvort sem
um er að ræða opinberar fram-
kvæmdir eða íbúðarbyggingar.
Við þennan þátt byggingariðn-
aðar störfuðu þá 3445 menn eða
rúmlega þriðjungur allra sem
störfuðu á þessu sviði. Næsti
þáttur að stærð er húsasmíði,
húsamálun, múrverk, pípulagn-
ingar, rafvirkjun, veggfóðrun
og svo framvegis, sem. iðnaðar-
menn framkvæma. Við það
störfuðu árið 1973 3280 menn.
Þriðji þátturinn er síðan fram-
kvæmdir hins opinbera sem það
sjálft hefur með höndum. Þar
er um að ræða vegagerð, og
brúargerð, hafnargerð, vita-
byggingar, raforkuframkvæmd-
ir, símalagningu og aðrar bygg-
ingar og viðgerðarstarfsemi
hins opinbera.
Algengt er að fólk átti sig
ekki á hvar skilin eru á milli
framleiðsluiðnaðar og bygging-
ariðnaðar. Þetta á sérstaklega
við um þá þætti framleiðslu-
iðnaðar sem beinlínis þjóna
byggingariðnaðinum. Meðal
stærstu greina framleiðsluiðn-
aðar er framleiðsla á ýmsum
hlutum sem þarf í byggingar
svo sem framleiðsla á sementi,
steinsteypu, veggeiningum og
hellum, gluggum, hurðum, inn-
réttingum, ofnum, einangrun
og ýmsu fleira.
BREYTINGAR í AÐSIGI
Húsbyggingar á íslandi hafa
fram á okkar tíma verið fyrst
og fremst með þrennu móti. Til
aldamóta bjuggu menn í torf-
húsum. Þá tóku við timburhús,
venjulega járnklædd og máttu
heita allsráðandi framundir
1930. Eftir það hafa steinhús
byggð með hefðbundnum hætti
verið nær eina tegundin af hús-
um sem reist hafa verið á ís-
landi. Nú sjást þess nokkur
merki að breyting sé að verða
á þessu. Þegar er farið að fram-
leiða hér mikið af fjölbreyttum
húsum úr einingum og farið að
nota tækni fjöldaframleiðslu við
byggingu steinhúsa. Því má bú-
ast við að meiri breytingar
verði í byggingariðnaði hér á
næstu árum, en verið hafa á
undanförnum áratugum.
FV 6 1975
83