Frjáls verslun - 01.08.1978, Blaðsíða 72

að fá vaxtahækkunina bætta með
aukinni verðbólgu. Vaxtahækkun
leiðir því til aukinnar verðbólgu-
eftirvæntingar og aukinnar verð-
bólgu í kjölfar þess, eins og reynsl-
an hefur sýnt. Þar með er ekki sagt
að við aðrar aðstæður og aðra
stjórnunarhætti gæti reynslan ekki
orðið önnur. En vaxtastefnan ein
án samhengis við aðra þætti efna-
hagslífsins kemur ekki að haldi í
baráttunni við verðbólguna.
Hvaða breytingar á vöxtum og
verðtryggingu eru æskilegar og
hvers vegna?
Við núverandi efnahagsað-
stæður hlýtur það að vera megin-
verkefnið að stöðva verðrýrnun
fjármagnsins. Á því stigi sem verð-
rýrnunin er hér á landi hefur vaxta-
stjórn sáralítið gildi, háir vextir auka
fyrst og fremst á þjóðfélagslegt
misrétti. Vandamál okkar er verð-
bólgan og að henni verðum við að
snúa okkur án milliliða.
Það sem er æskilegt að gera nú
er að stórlækka vextina, en að
verðtryggja að fullu allt fjármagn
þess í stað. Mikilvægt atriði er að
það verður að verðtryggja allt fjár-
magn, bæði gamlar og nýjar fjár-
skuldbindingar og einnig óform-
legar fjárskuldbindingar. Það
verður að gera það á þann hátt að
helst allir einstaklingar þessa þjóð-
félags verði fyrir beinu óumflýjan-
legu fjárhagslegu tjóni við áfram-
haldandi verðbólgu.
Meginástæðan fyrir þeirri verð-
bólgueftirvæntingu, sem hér hefur
ríkt og ríkir enn og fer raunar vax-
andi, er sá stundarhagur, sem
menn sjá í því að rýra verðgildi fjár-
skuldbindinga. Menn hafa almennt
ekki komið auga á að til frambúðar
veldur verðbólgan ómældu tjóni
fyrir flesta. Menn telja nauðsynlegt
að verðbólgan greiði niður allar
fjárskuldbindingar og hegða sér í
samræmi við það. Hinu hefur ekki
heppnast að gera mönnum grein
fyrir að sú kaupmáttaraukning sem
stöðvun verðbólgunnar hefði í för
með sér á fáum árum, mun duga til
þess að standa undir greiðslum
fjárskuldbindinga á eðlilegan hátt.
Þar sem líklegast er að menn
muni enn um sinn, að öðru
óbreyttu, halda áfram að líta á
stundarhaginn fremur en fram-
tíðarhagsmuni, er nauðsynlegt að
afnema að fullu og öllu alla mögu-
leika til þessa stundarhagnaðar.
Það verður varla gert nema með
fullri verðtryggingu. Það er jafnvel
hugsanlegt að nauðsynlegt sé að
ganga ennþá lengra, t. d. að full-
tryggja allar nýjar fjárskuldbinding-
ar en yfirtryggja eldri fjárskuld-
bindingar, t.d. um 20% fyrir hvert
ár, svo að einhver tala sé nefnd.
Allar verðtryggingar féllu í gjald-
daga jafnharðan. Þannig væri
tryggt að hvert skref sem stigið yrði
í átt til verðbólgu yrði öllum til tjóns
þegar í stað.
Það er auðvelt að benda á að
aðrar þjóðir hafi reynt verðtrygg-
Þessari spurningu svara ég hik-
laust játandi. Það hefur aldrei verið
jafn áríðandi og nú, að vextir verði
jákvæðir.
Hver eru helztu áhrlf hækkaðra
vaxta á atvlnnuvegina?
Vextir eru tvíþættir í eðli sínu,
annars vegar eru þeir kostnaður í
rekstri og hafa þannig verðhækk-
unaráhrif til skamms tíma, en hins
vegar eru þeir gjald fyrir afnot fjár-
magns og hafa af þeim sökum
ingu með misjöfnum árangri. En því
er til að svara að að því er ég best
veit hefur alltaf skort mjög á að allir
þættir hafi verið verðtryggðir. Það
hafa alltaf veriö skildar eftir opnar
smugur. Það ber að varast. Verð-
trygging þarf að vera svo vel undir-
búin, vel tímasett og hastarleg að-
gerð að hún komi aldrei til fram-
kvæmda í raun.
Árni Benediktsson
samdráttaráhrif á fjárfestingu og
þar með heildareftirspurnina í
þjóðfélaginu, og vinna á þann hátt
gegn verðbólgu. Hér á landi hefur
of mikið verið gert úr fyrri þættin-
um, þ.e. kostnaðaráhrifunum, en
sannað þykir, að seinni þátturinn
vegi mun þyngra. Þegar að er gáð,
kemur í Ijós, að miðað við rekstrar-
skilyrði haustið 1976 hafði eins
prósentustigshækkun vaxta í för
með sér aukinn kostnað í iðnaði um
0.3% af heildartekjum, en ekki
Gunnar H. Hálfdánarson, hagfræðingur svarar:
72