Frjáls verslun - 01.10.1978, Blaðsíða 33

Skrítnir
verzlunarhættir
austan járntjalds
iönaðarfyrirtækjum iðjuhöldsins
Boussac frá gjaldþroti en þau eru
með þeim stærstu sinnar tegundar
í Frakklandi. Þrátt fyrir árlega sölu
sem nemur rúmum 600 milljón
frönkum tapar samsteypan 9 mill-
jónum á hverjum mánuði og nú er
atvinnuleysi yfirvofandi hjá nærri
2000 starfsmönnum Boussac. í
Marseilles fóru 4000 verkamenn í
stærstu skipaviðgerðastöð Frakk-
lands, Groupe Terrin, í mótmæla-
göngu vegna áforma um að leggja
niður 800 stöður, þar eð ríkis-
stjórnin hefur lagt niður ríkisfram-
lag til franskra skipasmíðastöðva.
„Ríkisstjórnir í Vestur-Evrópu
standa frammi fyrir pólitískum val-
kostum", segir sérfræðingur í at-
vinnumálum í París. ,,Þær taka
áhættuna af félagslegri ókyrrð,
sem jafnan hefur fylgt atvinnu-
leysi, en geta átt von á að þjóðfé-
lagskerfið lagi sig að þessu mikla
atvinnuleysi. Það gæti orðið býsna
algengt í V.-Evrópu einn góðan
veðurdag, að fólk næði 25 ára aldri
án þess að hafa nokkurn tíma
unnið ærlegt handtak".
Hefði ekki verið þolað
fyrir 5— 7 árum
I Evrópu viðgengst nú miklu
víðtækara atvinnuleysi en hefði
nokkurn tíma verið þolað pólitískt
séð snemma á þessum áratug.
Konur og unglingar verða sér-
staklega fyrir barðinu á atvinnu-
leysisplágunni, en báða hópana
skortir pólitísk áhrif. Á hinn bóginn
eru atvinnuleysisbæturnar mjög
ríflegar.
Evrópsk stjórnvöld eru að reyna
að ná jafnvægi á línunni milli
veröbólgu og atvinnuleysis. Þau
vita mætavel að ný atvinnutæki-
færi eru að miklu leyti háð þeim
hvata, sem þau sjálf geta gefiö. En
meðan verðbólgan er líkleg til að
fara úr böndunum þá og þegar,
eru slíkar aðgerðir langt frá því að
vera auðveldar.
Starfsmenn atvinnuleysistrygg-
inga í V.-Evrópulöndum eru
kannski manna öruggastir með að
halda vinnunni á allra næstu árum.
Liður í aðgerðum
kommúnistastjórna
til að komast yfir
harðan gjaldeyri. Sér-
stakar búðir hafa á
boðstólum sjaldséðar
vörur, sem aðeins er
hægt að kaupa fyrir
vestrænan gjaldmiðil
Áfergja kommúnistaríkja í er-
lendan gjaldmiðil er orsök sér-
kennilegra viðskiptahátta, sem
stundaðir eru í allri Austur-Evrópu.
Aðferöin: að selja fáséðar vörur
eða innfluttar í verzlunum, sem
aðeins taka við vestrænum gjald-
miðli er kommúnistastjórnirnar
nota síðan til innkaupa á Vestur-
löndum. Peningar viðkomandi
lands eru ekki gjaldgengir í þess-
um búðum.
Meira en 1000 verzlanir
Nú eru meira en 1000 gjaldeyr-
isbúðir í hinum sex kommúnista-
ríkjum Austur-Evrópu: Póllandi,
Austur-Þýzkalandi, Tékkósló-
vakíu, Ungverjalandi, Rúmeníu og
Búlgaríu. Fjöldi þeirra fer stöðugt
vaxandi. Sama máli gegnir um
veltuna. Talið er að tekjur þessara
þúða nemi um einum milljarði
dollara á ári.
Ríkulegust er gjaldeyrisupp-
skeran talin (Intershop-keðjunni í
Austur-Þýzkalandi. Brúttótekjur
þeirrar keðju munu vera um 500
milljónir dollara á ári, aðeins meiri
en pólsku gjaldeyrisbúðanna
Pewex. Pólsku búðirnar eru þó
fleiri eða nokkuð yfir 400 talsins. í
öðrum A.-Evrópuríkjum eru gjald-
eyrisbúðir þekktar undir mismun-
andi nöfnum eins og Corecom í
Búlgaríu, Tuzex í Tékkóslóvakíu,
Comturist í Rúmeníu og Intertour-
ist í Ungverjalandi. Allar starfa þær
eftir fordæmi, sem Sovétríkin settu
snemma á fjórða áratugnum.
Hreinar tekjur Intershop-búðanna í Austur-Þýzkalandi nema um 250
milljónum dollara á ári í eftirsóttum erlendum gjaldeyri.
33