Frjáls verslun - 01.10.1978, Blaðsíða 42

Snuröur á
frjálsri verzlun
Grein eftir dr. Guð-
mund Magnússon,
prófessor
Innflutningsfrelsi hefur stór-
aukizt síðan 1960 og þar með
samkeppni á innlendum
markaði. Stærstu áfangarnir
voru stignir við kerfisbreyting-
una upp úr 1960 og við inn-
gönguna í EFTA 1970. Nú er
aðlögunartími Islands sam-
kvæmt EFTA-samkomulaginu
(og síðar samningnum við
EBE) vel hálfnaður. Það hefur
vart farið fram hjá neinum að
aukning framleiðslu og fram-
leiðni varð meiri eftir 1970 í ís-
lenzkum iðnaði en áður þekkt-
ist, jafnframt því sem meiri
svartsýni gætir nú en áður um
að iðnaðurinn standist sam-
keppnina á heimamarkaði á
næstu árum. Er þar bæði bent
á lélegan aðbúnað af hálfu
stjórnvalda og ýmiss konar
styrktaraðgerðir í nálægum
löndum. Athugunum hefur
verið hrundið af stað í styrkt-
armálum bæði af hálfu ráð-
herranefndar Norðurlanda og
EFTA.
Gengisskráning og verðjöfn-
unarsjóðir
Snar þáttur þeirrar sam-
keppnisskerðingar sem inn-
lend framleiösla verður fyrir
felst í því að gengisstefnan
hefur lítið tekiö mið af þörfum
almenns iðnaðar (annars en
fiskiðnaðar). Yfirleitt hefur ver-
ið þrjóskazt í lengstu lög við að
lækka gengi krónunnar nægi-
lega mikið til þess að jafna
metin milli kostnaðar milli inn-
lendrar og erlendrar fram-
leiðslu. Stundum hefurgengis-
leiöréttingu verið frestað (eins
og á s. I. sumri) og ríkis-
stjórnin ábyrgst greiðslur úr
tómum Verðjöfnunarsjóöi á
meðan. Á sama tíma verður al-
mennur útflutningsiðnaður að
selja vöru sína á röngu gengi
og samkeppnisgreinar við inn-
flutning missa markaðshlut-
deild og tekjur þeirra skerðast.
Þetta fær auðvitað ekki staðist
til lengdar, þegar verndartollar
hverfa og innflutningur er frjáls
í heimatilbúinni verðbólgu.
Styrkjafreistingin
Engum blöðum þarf um það
að fletta, að aukning frjálsræð-
is í milliríkjaviðskiptum var
miklu auóveldari þegar hag-
vöxtur var víðast hvar viðun-
andi. Jafnframt átti fríverzlunin
sinn þátt í því að framfarir á
efnahagssviðinu uröu jafn-
miklar og raun ber vitni. Þegar
syrti í álinn kom annað hljóð j
strokkinn. Mönnum var reynd-
ar fyrir löngu orðið Ijóst að frí-
verzlun ein væri ekki nægileg
til þess að tryggja samkeppni á
jafnréttisgrundvelli. Alls kyns
reglur, staðlar og fyrirgreiðslur
gætu unnið á móti lækkun tolla
og afnámi hafta. Þess vegna
hlaut EFTA-samstarfið eðli
málsins samkvæmt að verða
tiltölulega laust í reipunum, því
aö það tekur einungis til frí-
verzlunar um vissar iðnaðar-
vörur. Þar sem löndin hafa
skuldbundið sig til að leggja
hvorki innflutningsgjöld né
innflutningshöft á þessar vör-
ur, hafa sum þeirra einmitt
freistazt til að grípa til annarra
ráða til styrktar framleiðslu
sinni. Aðalástæðan er að sjálf-
sögðu atvinnuleysi og ekki ó-
sennilegt að við mundum
freistast til hins sama við svip-
aðar aðstæður. Eigi að síður
kemur þetta bagalega við okk-
ur, sérstaklega fyrirtæki sem
keppa á heimamarkaði. Aftur á
móti verða styrkir og efling
kaupmáttar í þessum löndum til
þess að þau kaupa meira af
öðrum — og þar með okkur, ef
svo ber undir — en ella.
Norðurlöndin
Svíar hafa gengið lengst í því
að styrkja iðnaðinn. Mestar
fjárhæðir hafa reyndar farið til
útflutningsábyrgöaog til kaupa
á eignarhlutum í fyrirtækja-
samsteypum (skipasmíðum og
stáliðnaöi). En hagkvæm
birgðalán hafa einnig verið
veitt og í vefjariðnaði og skó-
iðnaði er talið að um sérstakan
aðlögunarvanda sé að ræðasem
réttlæti fjölþættan stuðning,
svo sem þátttöku ríkisins í
launakostnaði, endurmenntun,
42