Frjáls verslun - 01.10.1978, Blaðsíða 43

starfsþjálfun og framleiðslu á
birgðum fyrir herinn, fyrir utan
almennar aðgerðir eins og
hagræðingarlán, tækniaðstoð
o. fl. Norðmenn hafa heldur
ekki hikað við að styrkja vefjar-
og skóiðnað og það áður en
veruleg hætta var á atvinnu-
leysi þar í landi. Danir hafa aft-
ur á móti haldið að sér höndum
í styrkjamálum, þrátt fyrir að
þar hafi atvinnuleysi verió til-
tölulega mikiö. Þeir hafa kosið
að greiða heldur atvinnuleysis-
bætur beint. Finnar leggja sér-
stakt jöfnunargjald á innfluttan
iðnvarning til að vega upp á
móti uppsöfnuðum söluskatti í
innlendri framleiðslu. Gjald af
þessu tagi var samþykkt hér á
Alþingi á sl. vori. önnur Norð-
urlönd innheimta virðisauka-
skatt, þar sem uppsöfnunar-
áhrifa gætir ekki.
Hagkvæmni smæðarinnar
Augu manna hafa beinst
meira að litlu fyrirtækjunum en
áður. Menn hafa orðið áþreif-
anlega varirvið, að hagkvæmni
framleióslu í stórum stíl fylgir
viðkvæmni fyrir sveiflum. Lítil
einkafyrirtæki eru miklu sveigj-
anlegri. Þau finna jafnframt til
sterkari ábyrgðar gagnvart
starfsfólki en stórfyrirtækin.
Aftur á móti eiga þau oft erfið-
ara um vik með fjáröflun en þeir
stóru, svo og vöruþróun og
rannsóknarstarfsemi.
í fyrsta skipti í áratugi hafa t.
d. atvinnurekstrargjöld einka-
fyrirtækja verið lækkuð í Sví-
þjóð og skilningur virðist hafa
vaxið á Norðurlöndunum á
mikilvægi einkaframtaksins,
smárra og miðlungsstórra fyr-
irtækja.
Hvað skal gera?
Sú spurning er áleitin, hvort
sé betra af tvennu illu, tollar
eða sérhæft styrkjakerfi. Við
spurningunni er ekkert einhlítt
svar, því að útkoman úr öllu
saman fer eftir viðbrögðum
annarra þjóða við tilburöum
einnar í hafta- og styrkjaátt.
Almenn innflutningshöft eða
tollar yrðu stórt skref aftur á
bak og samræmast ekki hags-
munum smáþjóöar, þegar til
lengdar lætur. Hún getur ekki
tryggt sambærileg lífskjör við
aðrar þjóðir nema meó því aö
notfæra sér kosti sérhæfingar
og alþjóðlegrar verkaskipting-
ar.
Sá urgur, sem nú er út af
EFTA-samkomulaginu, var fyr-
irsjáanlegur aó því leyti, að
áhrifum aðlögunarinnar var
frestaó í upphafi með því aó
fella strax niður tolla af hráefn-
um og veita sumum greinum
lengri umþóttunartíma en öðr-
um. (Hækkun sölugjalds hefur
skert áhrif tollalækkunar á hrá-
efnum og vélum.) Sömuleiöis
er andúð gegn styrkjastefnu
erlendis skiljanleg. Einnig hef-
ur mismunun milli atvinnugreina
hérlendis ekki verið rutt úr vegi
og reglur um niöurfellingu
sölugjalds eftir því hvort um
samkeppnisiðnaó væri að
ræða eða ekki valdið nýrri mis-
munun innan iðnaðarins sjálfs.
Það er til aö mynda spaugilegt
að vél sé ódýrari, ef hún er
fremur notuð til útflutnings-
framleiðslu en til viðgerða á
sama verksmiðjugólfinu.
Beinasta leiðin til hagsbóta
fyrir þjóðina er aö innlendar
atvinnugreinar sitji viö sama
borð og sjóðakerfi iðnaðarins
sé eflt bæöi í þeim tilgangi aó
útrýma mismunun og til að
veita sérstaka, tímabundna
fyrirgreiðslu og styrki, þar sem
þörfin er ótvíræð og beinlínis til
komin vegna styrkja við sam-
keppnisaðilja eða rangrar
gengisskráningar. Innflutning-
ur frá svonefndum láglauna-
löndum er sérstakt vandamál.
Heppilegra virðist að semja um
innflutningskvóta en setja á
sérstök gjöld. Eitthvað ættum
við að leggja af mörkum til að
styðja við útflutning þróunar-
landa. Keppinautar geta líka
orðiö viðskiptavinir síðar. í
þessum málum skortir stefnu-
mörkun.
Einnig verður að móta
ákveðna stefnu í viðskiptum á
borð við þau sem nú eru í upp-
siglingu við Portúgal, en þar er
krafizt skipakaupa og fleira
fyrir saltfisk. Þetta kemur óhjá-
kvæmilega við íslenzkar skipa-
smíðastöðvar og e. t. v. gæti
lausnin falizt í samvinnu milli
íslenzkra og portúgalskra
skipasmíóastöðva fremur en
einstefnuakstri. Mér er kunn-
ugt um að verið er aó athuga
möguleika á smíöi skips-
skrokks í Svíþjóð, sem byggja á
yfir í Finnlandi og setja skrúf-
una í af Norðmönnum. Hver
veit nema Portúgalir þyrftu að
sækja einhverja þekkingu
hingaö.
43