Frjáls verslun - 01.01.1995, Blaðsíða 74

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
ÞÖRF ÁMINNING
PRÓFESSORSINS
Eigi alls fyrir löngu birtist mjög athyglisverð grein
eftir Þorvald Gylfason prófessor í Morgunblaðinu. f
greininni vekur hann athygli á því á hvaða villigötum
íslenskt efnahagskerfi og efnahagslíf sé og hvert við
virðumst stefna hraðbyri. Prófessorinn segir einfald-
lega að hagkerfið á íslandi sé að drabbast niður, færir
fyrir því rök og tilnefnir helstu orsakir þess að svo sé
komið. Hugvekja hans er skýr áminning til íslenskra
stjórnmálamanna og raunar allra fslendinga því vit-
anlega eiga flestir beina eða óbeina sök á því hvernig
komið er. íslendingar hafa lengi státað sig af því að
þjóðarframleiðsla á mann væri hér meiri en í mörgum
öðrum þróuðum ríkjum en nú er svo komið að við
sígum æ neðar í samanburði við aðra og eins og pró-
fessorinn bendir á erum við nú komin niður í 17. sæti
af 24 þjóðum OECD og þau lönd, sem eru þar enn fyrir
neðan okkur, eru þau sem lengi hafa verið fátækustu
lönd Evrópu. En nú hafa þau það hins vegar fram yfir
okkur að vera í efnahagslegri sókn á meðan stöðnun
og afturför ríkir hérlendis.
Sjálfsagt eru ekki allir sammála um þær orsakir
sem Þorvaldur Gylfason nefnir til sem aðalundirræt-
ur vanda efnahags- og hagkerfis landsins. Það er þó
sennilega ómótmælanlegt að kjarni vandans er sú
stjórnmálalega undanlátssemi sem ríkt hefur í land-
inu allt frá því að viðreisnarstjórnin lét af völdum í
byrjun áttunda áratugarins. Allt frá þeim tíma hefur
ríkt hálfgerður pólitískur uppboðsmarkaður á íslandi
sem orðið hefur til þess að venja fólk við lífskjör sem
byggja á fölskum forsendum. Við höfum stöðugt tekið
út úr Gleðibankanum, án þess að leggja þar nokkuð
inn á móti. Undanhaldið hefur verið mjög hratt og þótt
við séum kannski ekki enn alveg á brún sama hengifl-
ugs og nágrannar okkar, Færeyingar, þá erum við
stöðugt að nálgast brúnina og förum að sjá fram af
henni ef ekki verður spomað við fótum.
Nú eru alþingiskosningar framundan og vafalaust
mun það fólk, sem verður að háttvirtum kjósendum á
fjögurra ára fresti, verða vitni að því að stjórnmála-
menn reyni að breiða yfir hinn raunverulega vanda í
von um að hafa af því pólitískan ávinning. Að undan-
förnu hefur mikið verið talað um efnahagsbata og
bjartari horfur í efnahagsmálum okkar. Erfitt er hins
vegar að koma auga á hver grundvöllur þessa bata er
á meðan við sígum alltaf neðar og neðar í framleiðslu
okkar og nýsköpun í atvinnulífinu er nánast engin.
Vissulega hefur rekstur nokkurra fyrirtækja í fram-
leiðsluatvinnuvegunum batnað og þau hafið sókn á
nýjum vettvangi en þegar á heildina er litið er undir-
staðan þó jafn veik og verið hefur.
Þorvaldur Gylfason segir eina ástæðu vanda okkar
vera þá að við búum hér við miðstýringu kauplags á
vinnumarkaðnum og að fáeinir forkólfar verkalýðsfé-
laga og vinnuveitenda semji beint eða óbeint um kaup
og kjör langflestra launþega. Þeir séu búnir að eyði-
leggja launakerfið. Vissulega er þetta rétt en því má
þó ekki gleyma né vanmeta að það eru einmitt þessir
aðilar sem höfðu frumkvæði að því jákvæðasta sem
gerst hefur í efnahagslífinu undanfarin ári. Það voru
þessir menn sem lögðu grunn að þeim stöðugleika
sem verið hefur en ekki stjórnmálamennirnir nema
þá að mjög litlu leyti.
Þótt prófessorinn fjalli ekki um það í grein sinni þá
þarf ekki mikla skarpskyggni til þess að sjá það og
skynja að ein meginundirrót vanda okkar er sú að hið
opinbera kerfi hefur flætt yfir alla bakka á undanförn-
um áratugum. Það kerfi er nú orðið svo máttugt að við
ráðum engan veginn við það og eigi að stíga einhver
skref til baka upphefst slíkur hamagangur að hið
hálfa væri nóg. Hið opinbera er farið að soga allt
fjármagn til sín, ekki aðeins frá atvinnuvegunum
heldur líka frá einstaklingum í formi æ hærri skatta
og álagninga. Slíkt hefur aðeins eitt í för með sér - það
að hægja á öllu í efnahagslífinu og drepa í dróma
frumkvæði og áhuga einstaklinga á nýsköpun og at-
vinnusköpun. Einstaklingarnir eru einfaldlega ofur-
liði bornir af kerfinu og smátt og smátt finna þeir til
vanmáttar síns og telja að það sé betra að fara sér
hægt og fella sig inn í kerfið heldur en að vera að
sprikla eitthvað með allan eftirlitsiðnaðinn á bakinu
frá morgni til kvölds.
74