Frjáls verslun - 01.02.2000, Blaðsíða 44

_________:____I
ULUJJIJJfJjJj'
Hœstiréttur komst nýlega að þeirri niður-
stöðu í máli Nathans & Olsensgegn
endurskoðanda sínum að hann bætti að
hluta tjón vegna nær 32 milljóna króna
jjárdráttar gjaldkera jýrirtœkisins. Gjald-
kerinn gatgreitt 7 milljónir til baka og
fór jýrirtækið þá fram á að endurskoð-
andinn greiddi mismuninn, 25 milljónir.
Hæstiréttur dæmdi hann til að greiða
/
um 4 milljónir. Iframhaldi afþessu
vaknarsú sþurning, hvort stjórnarmenn
ogframkvæmdastjórn jýrirtækisins beri
ekki að bæta fýrirtækinu það sem á
skortir aftjóninu, samtals 21 milljón.
Stefán Svavarsson,
löggiltur endurskoð-
andi, skrifar að þessu
sinni um nýlegan dóm
Hœstaréttar - sem er
einfaldlega dómur um
endurskoðun.
í Nathan
málinu
Nýlega var kveðinn upp í Hæstaréttí Islands dómur í máli
fyrirtækisins Nathan & Olsen gegn endurskoðanda þess.
Málsatvik voru þau að starísmaður fyrirtækisins hafði
dregið sér fé út úr rekstri þess en gat ekki endurgreitt það
nema að hluta tíl þegar upp komst. Fyrirtækið ákvað því að fara
í mál við endurskoðandann og krefjast bóta þar sem hann hefði
ekki uppgötvað misferli starfsmannsins en fyrirtækið taldi að
tjónið mættí rekja til gáleysis endurskoðandans. I héraðsdómi
var endurskoðandinn sýknaður af öllum kröfum fyrirtækisins
en Hæstíréttur ákvað hins vegar að hann skyldi bæta fyrirtæk-
inu hluta af fjárdrættinum. Þetta er í annað skiptíð á stuttum
tíma sem dómar ganga gegn endurskoðendum hér á landi. Gild
ástæða er því til þess að athuga hvernig dómstólar hafa tekist á
við þann vanda að greina á milli ábyrgðar endurskoðenda og
forráðamanna fyrirtækja. Aður en sérstaklega verður fjallað um
ofangreindan dóm þykir þó rétt að ræða fyrst almennt um verk-
svið endurskoðenda, ábyrgðarsvið stjórnar og annarra forráða-
manna fyrirtækja og hvernig þessi mál hafa þróast hér á landi
og erlendis.
isabella fylgdist með kauða Hlutverk endurskoðenda hefur
tekið talsverðum breytíngum í timans rás. I fyrstu gegndu þeir
eftírlitshlutverki um bústjórn fyrirtækja og voru þá venjulegast
í starfi hjá viðkomandi fyrirtækjum. Þess konar eftírlit hefur
raunar verið með fjárreiðum aðila um árhundruð og var tíl að
mynda einn slíkur eflirlitsaðili í för með Kólumbusi forðum
daga tíl hennar Ameríku; Isabellu þóttí sum sé rétt að láta fylgj-
ast með fjármálum kauða. Og svo enn aftar sé farið í söguskoð-
un, þá var eftírlitsaðili skipaður úr hópi öldungardeildarmanna
í rómverska þinginu sem hafði þann starfa að fylgjast með ljár-
reiðum þingsins. í þann tíma var bókhald að vísu ekki flókið og
ljárreiðustjóri þingsins þurfti að gera munnlega grein fyrir um-
sýslu sinni og fylgdist þá „endurskoðandinn" með þeim mál-
flutningi. Af þessum sið er raunar dregið enska orðið fyrir end-
urskoðanda, þ.e. „auditor" eða sá sem lilustar (lat. audire).
Fyrsta sjálfstæða endurskoðunarstofan Undir lok síðustu ald-
ar tóku tíl starfa fyrstu sjálfstæðu endurskoðunarskrifstofurnar
og það munu hafa verið Skotar sem voru þar að verki; kannski
kemur það ekki beinlínis á óvart með hliðsjón af þeim sögum
um auranýtingu sem þeir hafa spunnið um sig sjálfa. Verkefni
endurskoðenda um síðustu aldamót voru einkum í því fólgin að
aðstoða fyrirtæki við að semja reikningsskil en einnig að hafa
eftirlit með bústjórn þeirra. Sú rannsóknarvinna, gerð að ósk
eigenda, beindist aðallega að eftírlití með starfsmönnum sem
fóru með fé og önnuðust reksturinn að öðru leytí. Það kemur
því ekki á óvart að í fyrstu kennslubókum um endurskoðun,
sem eru frá síðustu aldamótum, bæði breskum og amerískum,