Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1992, Blaðsíða 21

Að eiga fullan
pabba í rútunni
Fyrir minn tíma var fólk, þar sem ég fæddist,
afskaplega sómakært eða kannski svolítið hrætt
hvert við annað. Eitt af því sem þótti vera
mikill ljóður á ráði manns var það að hafa ver-
ið fullur í rútu. Því var strax spurt við heimkom-
„Fulli maðurinn var faðir
Gunnlaugs. Hann gerði
út bát og lést vera
útgerðarmaður, þó hann
væri stöðugt á hausnum
af því útgerðin bar sig
ekki. Báturinn fiskaði
lítið, enda jafn
ómögulegur koppur og
útgerðarmaðurinn, sem
fékk ekki annað en
ómögulega menn á
hann.“
Smásaga
eftir GUÐBERG
BERGSSON
una, ef einhver fór til Reykjavíkur:
Jæja, hver var nú fullur í rútunni?
Mesta niðurlæging var að eiga pabba sem
hafði verið fullur í rútu. Reyndar kom sjaldan
fyrir að pabbar fylltu sig þar, ekki vegna
þess að þeir vildu það ekki, heldur fór fólk
sjaldan til Reykjavíkur. Og með því að pöbb-
um var kunnugt um sögur sem hlytu . að
spretta af fylliríi í rútunni, reyndu þeir að
hafa hemil á sér, með því að fara inn á kló-
sett á Ferðaskrifstofunni og troða fingri niður
í kok og æla áður en þeir stigu upp í rútuna.
Engu að síður voru til pabbar sem höfðu
enga sómatilfinningu og urðu frægir fyrir að
vera fullir í rútunni. Þeim virtist vera sama
um kjaftasögur og að bílstjórinn yrði að
stansa á miðri leið og segja:
Ég hendi þér út ef þú verður ekki rólegur.
Að sjálfsögðu voru slíkir pabbar líka óróleg-
ir í heimahúsum, en læti þar voru þolanlegri
og annað en að verða sér til skammar á al-
mannafæri.
Þegar ég var bam voru tímamir breyttir,
og sumir pabbar orðnir svo ósvífnir að þeim
þóttu rútufyllirí jafnvel sjálfsögð. Ef heiðarleg
sál sat í bflnum og sagði frá þeim var bara
sagt:
Það er engin nýlunda — hann fer ekki- í
rútuna án þess að verða sér til skammar.
Ég stóð vel að vígi hvað það varðar að fá
ekki sögur um fullan pabba, faðir minn drakk
hvorki í rútunni né annars staðar, ekki einu
sinni á lokadaginn. Þess vegna gat ég farið
öruggur með honum, þá sjaldan farið var til
Reykjavíkur.
Einu sinni í Reykjavíkurferð, þegar rútan
var ekki lögð af stað, kom í hana maður sem
var oft fullur, bæði í rútu og á öðrum stöð-
um. Hann var frægur fyrir bleytu. En hann
gerði ekkert af sér, því þrátt fyrir bleytuna
var hann að uppmna fínn. Hann var ekki
einn af þeim sem bmtu allt innan stokks og
var sérstaklega uppsiga við útvarpstækið, svo
sögumar enduðu á þessu:
Hann byijaði að bijóta stólana, svo rauk
hann í eldhússkápinn og hætti ekki fyrr en
útvarpstækið lá mölbrotið á gólfínu.
Þessi maður var sjálfum sér verstur, sögðu
konumar sem höfðu í æsku minni afskaplega
mikið vit á fullum körlum og af hveiju þeir
færa í fylliríisástand. Það stafaði auðvitað frá
hjartanu.
Nú var maðurinn kominn í rútuna, feitur
eins og selur og líka eins og selur í framan.
Andlitið var kringlótt og þrútið, augun smá
og hvimuðu, þótt hann hreyfði sig lítið í sæti.
Stöku sinnum gaf hann frá sér einkennileg
stök hljóð, svo maður spurði sjálfan sig:
Verður hann rekinn út áður en rútan fer
af stað?
Bílstjórinn var að kasta inn kössum og
pökkum, vegna þess að fólk var alltaf að
hlaða á hann sendingum, til að spara sér
ferðina sjálft. Kvabbið hafði gert hann fúl-
lyndan. Svo það var alltaf spurt líka um skap-
ið í honum, þegar rútan kom. Stundum rauk
hann upp eins og naðra, einkum við fólk sem
kvabbaði aldrei á honum. Hann var svo greið-
vikinn í eðli sínu, að hann grenjaði aldrei fram-
an í þá sem kvöbbuðu. Hins vegar fengu hlé-
drægir að kenna á fúllyndinu.
Nú var rútan að leggja af stað. Sá fulli sat
í fremsta sæti fyrir aftan bílstjórann, alltaf
að púa. Ég sat við hliðina á pabba. Hann sat
reffilegur í sætinu, með Reykjavíkurferðar-
svip og gráa kollháá Borsalinohattinn á höfði
og i brúnleita rykfrakkanum sem gerðu hann
hátíðlegan og framandi. Auðvitað var hann
líka í svörtum, gljáandi skóhlífum utan yfir
spariskónum. Svona klæddur og hátíðlegur,
með harða en þó mjúka Borsalinohattinn, var
hann annað en sjómaður á opinni 9 tonna
trillu. Hann var áþekkur heilögum kletti sem
hefur risið upp úr sjónum og stóð sig alltaf
í brimlöðrinu.
Aðrir í rútunni sátu líka dálítið stjarfir og
hátíðlegir, því það var alltaf hátíðarstund að
sitja í rútu, jafnvel eins mikil eða meiri en
þegar verið var í kirkju. Rútan hefði getað
verið kirkja á hjólum.
Rétt þegar hún var að leggja af stað,
smeygði sér inn í hana maður klæddur þunn-
um, ljósum rykfrakka. Hann leit ekki aftur
í bílinn til að gá hveijir væm með rútunni,
eins og allir gerðu, heldur settist hann fram-
andi og hljóður í fremsta sætið hjá dyranum.
Það var eins og hann kæmist ekki aftar í
bílinn fyrir feimni.
Hann var ekkert að glápa út um gluggann,
eins og aðrir gerðu, heldur horfði hann beint
fram. Þetta var maður sem „er allur inni í
sér“ eins og konur sögðu. Þær höfðu líka vit
á karlmönnum sem vora inni í sér.
Þetta var listmálarinn Gunnlaugur Schev-
ing. Hann hafði dvalið oft heima hjá ömmu
við að mála, og eitt sinn fékk hann að geyma
málverk í syðri ganginum heima. Ilmur af
olíumálverkum fyllti húsið og gangurinn varð
svo heilagur fyrir bragðið að honum var lok-
að og við fengum ekki að fara inn nema að
norðanverðu. Svona bar fólk þá mikla virð-
ingu fyrir málverkum, þó það hefði ekkert
vit á þeim.
Þegar Scheving bjó úti í hverfi hjá Kalda-
lóns, var hann látinn borga fyrir sig með því
að sækja mjólk austur að Hrauni. Þetta var
löng leið. Hann gekk alltaf hægt en ákveð-
inn, með jöfnum hraða, og leit hvorki til
hægri né vinstri. Hann sást silast upp með
görðum, þar sem brúni drallupollurinn var á
veginum. Hjá honum raskaðist jafnt göngu-
lagið, af því hann varð að krækja fyrir hann
og fara upp á bakkann. Á vetuma sá ég í
pollinum, þegar hann fraus, alla dýrð heims-
ins niðri í klakanum þar sem loft hafði orðið
innlyksa. í æstri græðgi braut ég niður úr
ísnum með skóhælnum, til að hremma dýrð-
ina, en þá var hún orðin að tómi undir skæn-
inu.
Fulli maðurinn var faðir Gunnlaugs. Hann
gerði út bát og lést vera útgerðarmaður, þó
hann væri stöðugt á hausnum af því útgerðin
bar sig ekki. Báturinn fískaði lítið, enda jafn
ómögulegur koppur og útgerðarmaðurinn,
sem fékk ekki annað en ómögulega menn á
hann.
Þegar ég var bam var mikið til af alls
konar „ómögulegu", einkum „ómögulegum
mönnum". Konur höfðu mikið vit á þeim, þær
þurftu rétt að sjá einhvem tilsýndar til að
vita hvort hann væri „ómögulegur" eða ekki.
Ef svo var vöraðu þær sig á honum uns þær
féllu fyrir honum á böllum. „Þessi grey þurfa
að fá eitthvað, ekki síður en aðrir,“ sögðu þær.
Rútan lagði af stað og pabbi Schevings var
alltaf að gefa frá sér hljóð, ekki há, heldur
lágan ropa neðan úr maga. Hann tók kraftinn
úr vindganginum með því að hleypa lofti út
í kinnarnar áður en það slapp úr munninum.
Þannig hélt bíllinn áfram og ég var stöð-
ugt að hugsa um, hvað það hlyti að vera leið-
inlegt fyrir Scheving, jafn prúðan og hlédræg-
an mann, eins og konurnar sögðu, að eiga
fullan pabba í rútunni. Feðgarnir yrtu ekki
hvor á annan fremur en þeir þekktust ekki.
Ég þóttist skynja spennu í loftinu, kannski
vegna samúðar með þeim þeirra sem hafði
gert suðurdyrnar heima heilagar.
Við fóram oft til að skoða staðinn, eftir
að hann hafði sótt málverkin, og sögðum:
Hérna voru þau. Svona lágu þau upp að
veggnum.
Eftir að hann tók þau lagðist hversdagsleg-
ur tómleiki aftur yfír ganginn nema í hugan-
um.
Pabbi Schevings bætti á sig í laumi, án
þess að verða útúr. „Lifrin í svona drykkju-
svólum hefur flennst út um allan líkamann
og engin furða þótt hann þoli vínið enda-
laust,“ söðgu konur. Þær höfðu mikið vit á
lifrinni í drykkjumönnum.
Ég sá í huganum hvað hún var orðin stór
í pabba Schevings — hún náði upp í kok og
niður í ristil og þrýsti vindi út á báðum stöð-
um — og ég vissi að hann þyrfti að drekka
einhver ósköp áður en hann yrði sér „ræki-
lega til skammar". Mig langaði að rísa úr
sætinu, ganga til Schevings og segja:
Þú mátt vel eiga pabba sem er blindfullur
í rútunni. Þér er óhætt að horfa bæði út um
gluggann og í kringum þig þess vegna.
Og mig langaði að segja við pabba hans:
Vertu bara fullur og með djöfulskap. Það
kemur okkur ekkert við.
Auðvitað sagði ég ekkert, í þá daga máttu
böm ekki ávarpa ókunnugt fólk að fyrra
bragði, síst menn sem áttu heima „suður í
Reykjavík".
Að þessu sinni var ekki talað mikið á leið-
ini. Öll athyglin beindist að feðgunum sem
vora „fínni“ en við og úr öðram heimi. Það
sást á því, að faðir og sonur létu eins og
þeir þekktust ekki, og engin leið var að sjá
á syninum, hvort hann skammaðist sín fyrir
að eiga augafullan pabba. Slíkt hefði ekki
getað gerst á meðal okkar.
Fólk beið að venju í rokinu til að taka á
móti rútunni. Því koma hennar var hátíðar-
stund. Og það spurði:
Hver var nú fullur í bílnum?
Það var ekkert sagt, í raun og vera komu
feðgarnir okkur ekkert við. Annað hefði verið
sagt ef Láki í Vík hefði verið fullur og kannski
með læti, vegna þess að hann var einn af
okkur. Hjarta hans sló, hvort sem það var
blautt eða þurrt, í bijósti allra.
En hvernig gátum við áttað okkur á því
hlutlausa afskiptaleysi sem við höfðum orðið
vitni að og var svo framandi að það entist
ekki einu sinni í almennilega kjaftasögu?
Þá vissi ég að samfélag manna á tvenns
konar sögu, þótt allir ferðist í sömu rútu á
leiðarenda.
Rútan lagði af stað og pabbi Schevings var alltaf að gefa frá sér hljóð, ekki há, heldur lágan ropa neðan úr maga. Hann
tók kraftinn úr vindganginum með því að hleypa lofti út í kinnarnar áður en það slapp úr manninum.“
Teikning: Ámi Elfar.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ?. DESEMBER 1992 21