Morgunblaðið - 09.02.2001, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 2001 35
fjármála-
slök. „Á
ríkissjóð-
g mynd-
fjármálin
ðvitað má
æða til að
og árum
ssu sviði.
að beina
i og beita
nn heldur
hallinn sé
fjármála-
kiptahall-
og fremst
og fyrir-
a hagkerf-
með vissu
gar fyrir-
u rangar.
Slíkar fullyrðingar eru einungis
getgátur og varhugavert er að
byggja hagstjórn á svo veikburða
vangaveltum. Sumir nefna að bank-
ar og fjármálastofnanir hafi brugð-
ist við hinu nýfengna frelsi í fjár-
magnsflutningum og viðskiptum
almennt eins og kálfar sem fara úr
fúlu fjósi út í vorið. Eitthvað kann
að vera til í því en það þekkjum við
íslenskir sveitamenn að klaufdýrin
róast fljótt eftir fjörið og flumbru-
ganginn og taka lífinu í guðsgrænni
nátúrunni eftir það með heimspeki-
legri yfirvegun. Sama gerist auðvit-
að í banka- og fjármálaheiminum.“
Vextir verða lækkaðir
þegar dregur úr þenslu
Að sögn Davíðs stendur ríkis-
sjóður betur en oftast áður. „Kjara-
samningar hafa verið gerðir til
langs tíma – að vísu dýrir en vinnu-
friður og verkfallsleysi eru margra
króna virði. Nokkurs óróa gætir í
Bandaríkjunum, en líklegt er að
vaxtalækkanir og skattalækkanir
þar muni koma hlutunum á góða
hreyfingu. Enski seðlabankinn
lækkaði sína vexti um fjórðung úr
prósenti nú í hádeginu. Jafnvægið á
milli stærstu gjaldmiðlanna er hag-
felldara okkur en var á sl. ári og ol-
íuverð verður væntanlega að með-
altali mun lægra á þessu ári en á
hinu síðasta. Um leið og stjórnvöld
sannfærast um að verulega hafi
dregið úr þenslu og verðbólgu
verða vextir lækkaðir og á því
verða engar ástæðulausar tafir,“ að
sögn forsætisráðherra.
„Ríkisstjórnin hefur ekki fallið
frá áformum um að einkavæða þá
viðskiptabanka sem enn eru í eigu
ríkisins, að sögn Davíðs. „Til stóð
að sameina Búnaðarbanka og
Landsbanka áður en til sölu þeirra
kæmi, en þau áform strönduðu sem
kunnugt er á nokkuð sérstæðum
úrskurði Samkeppnisráðs. Ákvörð-
un um sameiningu bankanna var
tekin í kjölfar samruna Íslands-
banka og FBA. Á þeim tíma var al-
menn sátt um þá ákvörðun. Leið-
togar stjórnarandstöðunnar köll-
uðu eftir slíkri gjörð og viðbrögð
flestra annarra voru mjög á sama
veg.
Úrskurður samkeppnisráðs
kom mjög á óvart
Mikil hagkvæmni væri því fylgj-
andi og virðisauki að sameina þessa
tvo banka í einn og selja síðan á
markaði. Sameiningin væri einnig
nauðsynleg vegna erlendrar sam-
keppni. Það kom því mjög á óvart
að Samkeppnisráð hafnaði samrun-
anum. Enn furðulegra var, þegar
sumir þeirra sem áður höfðu kallað
hvað ákafast eftir þessum samruna
töldu úrskurð Samkeppnisráðs sig-
ur fyrir lýðræðið í landinu! Vilji
þeirra sjálfra, vilji þjóðkjörins Al-
þingis og vilji ríkisstjórnarinnar
stóð allur til sameiningar bank-
anna. Sá vilji náði ekki fram að
ganga, vegna sjónarmiða starfs-
manna einnar ríkisstofnunar og
stjórnarandstæðingar kölluðu það
sigur lýðræðisins! Ég held að þeir
sem haga sínum málflutningi með
þessum hætti í von um stundará-
vinning muni finna á eigin skinni að
seint verður tekið mark á slíkum
málatilbúnaði. Vindhanar verða
aldrei áttavitar, hvorki til sjós né
lands. Þegar salan á viðskiptabönk-
unum tveimur verður um garð
gengin hefur ríkisvaldið stigið til
fulls skrefið sem hófst í byrjun síð-
asta áratugar og dregið sig alveg út
af fjármálamarkaðinum. Á síðasta
ári var hafin endurskoðun á lög-
unum um Seðlabanka Íslands.
Breytt efnahagsumhverfi og þróun
í fjármálageiranum kallaði mjög á
slíka endurskoðun. Má búast við að
frumvarp til nýrra laga um bank-
ann verði lagt fram og hugsanlega
afgreitt á Alþingi nú í vor. Þar
verður leitast við að skilgreina
markmið og hlutverk Seðlabankans
með skýrari hætti en nú er og einn-
ig verkaskiptingu bankans og ann-
arra stjórnvalda við stjórn efna-
hagsmála. Íslenska bankakerfið
hefur alla möguleika til að ná fram
hámarks hagræði og taka þátt í
samkeppni bæði innan lands og ut-
an af fullum krafti. Ekki þarf að
fjölyrða um mikilvægi öflugs og
trausts bankakerfis fyrir hagvöxt
komandi ára,“ sagði Davíð Oddsson
forsætisráðherra.
skattalækk-
mið til greina
Morgunblaðið/Ásdís
aðgengill framkvæmdastjóra Verslunarráðs Íslands, og Davíð Oddsson forsætisráð-
ptaþingsins. Í máli Davíðs kom fram að vilji Alþingis um sameiningu Búnaðarbanka
nka hafi ekki náð fram að ganga vegna sjónarmiða einnar ríkisstofnunar.
VIÐSKIPTAÞING VERSLUNARRÁÐS ÍSLANDS
BOGI PÁLSSON, formað-ur Verslunarráðs, héltframsöguerindi á Við-skiptaþingi samtakanna í
gær og í ræðu sinni sagði hann að
Verslunarráðið setti sem markmið
að efnahagslífið vaxi um 3,5 til 4% á
ári. Nái þetta fram að
að ganga verður
landsframleiðslan
2005 um 45% hærri
en 1995.
Í erindi sínu sagði
Bogi meðal annars:
„Uppgangstímabil
undanfarinna ára var
einstaklega kröftugt
en féll engu að síður
saman við vel þekkt
mynstur sem almennt
gildir um hagsveiflur.
Þetta tímabil var al-
gjörlega tvískipt þar
sem fyrri árin ein-
kenndust af sókn út-
flutningsgreina og
auknum fjárfestingum. Hagvöxtur-
inn var þá borinn uppi af framboðs-
hlið hagkerfisins eða af áhuga fyr-
irtækjanna til þess að sækja fram
erlendis sem innanlands.
Eðli uppsveiflunnar breyttist síð-
an og fór meira að mótast af gríð-
arlegri aukningu á eftirspurn heim-
ila og hins opinbera samhliða
stöðnun í útflutningi. Þannig er
hlutfall einkaneyslu og samneyslu
af landsframleiðslunni nú 3,7%
hærra en á árinu 1996 og hlutfall
útflutnings af landsframleiðslu er
nú 3,5% en á því ári. Þetta gefur
okkur vísbendingu um að neyslan í
samfélaginu sé allt að 25 milljörð-
um of mikil og að það vanti svipaða
tölu í útflutninginn hjá okkur.
Eftirspurn sem fjármögnuð er
með skuldasöfnun fyrirtækja og
heimila getur ekki haldið uppi hag-
vexti til lengdar án þess að fram-
boðshliðin í hagkerfinu fylgi með.
Það hefur ekki gerst á síðari hluta
hagsveiflunnar þar sem vaxandi
hluta eftirspurnarinnar er fullnægt
með innflutningi og gríðarlegur
viðskiptahalli hefur myndast. Við-
skiptahallinn hefur verið á bilinu
6%–8% af landsframleiðslu en nú í
ár er spáð 9% viðskiptahalla.“
Framleiðni forsenda
framfara
Bogi vék einnig að nauðsyn fram-
leiðniaukningar í íslenskum fyrir-
tækjum en framleiðni er almennt
lág á Íslandi og sagði nauðsynlegt
að aukning hagvaxtar kæmi frá al-
þjóðavæðingu og framleiðniaukn-
ingu.
„Átak í alþjóðavæðingu og átak
til þess að auka framleiðni eru
nauðsynleg til þess að örva hagvöxt
á nýjan leik. Hin mikla eftirspurn
innanlands hefur greinilega dregið
athyglina frá erlendum mörkuðum
og nauðsyn þess að sækja þar fram.
Reyndar hafa ytri aðstæður í sjáv-
arútvegi ekki verið hagstæðar sem
skýrir að hluta til vonbrigði með út-
flutningsþróunina. Það breytir því
þó ekki að íslenskt atvinnulíf verð-
ur almennt séð að beina meiri at-
hygli út á við og íslensk fyrirtæki
verða að ná meiri árangri erlendis.
Miklir möguleikar eru hvarvetna
í atvinnulífinu til aukinnar hagræð-
ingar og betri nýtingar starfsfólks.
Segja má að vinnuafl landsmanna
sé fullnýtt í venjulegum skilningi
og mikilvægt er að störfum geti
fækkað í þeim verkum sem nú eru
unnin í atvinnulífinu og þannig
losni fólk til þess að sinna hinum
nýju störfum sem
verða til ef atvinnulífið
nær öðrum vaxtar-
spretti.
Bogi vék að mikil-
vægi þess að vextir
hérlendis lækkuðu og
áhrif hárra vaxta á
rekstarumhverfi fyrir-
tækja: „Nú er algeng-
ur vaxtamunur milli
Íslands og annarra
landa um 7% en var al-
gengt 3%–5% fyrir
ekki löngu. Vextir eru
nú svo háir að ekki er
við því að búast að af-
rakstur af venjulegum
fyrirtækjarekstri skili
þeirri ávöxtun sem menn gera
kröfu til, né heldur er von á mikilli
fjárfestingu almennings í fyrir-
tækjarekstri meðan bankavextir
eru svo háir,“ sagði Bogi.
Minnkandi möguleikar
til hagræðingar
Bogi talaði um að nýlegir úr-
skurðir Samkeppnisráðs hefðu
mikil áhrif á möguleika fyrirtækja
til hagræðingar. „Hagræðingin
þarf að geta orðið með stækkun
eininga í atvinnulífinu þar sem það
á við og því hefur afstaða sam-
keppnisyfirvalda til samruna fyrir-
tækja valdið vonbrigðum. Einka-
herferð þeirra gegn hagræðingu í
atvinnulífinu dregur úr árangri
þess og bitnar á öllum almenningi
þegar upp er staðið.“
Að mati Boga verða íslensk
stjórnvöld að vera vakandi gagn-
vart þeirri þróun sem á sér stað er-
lendis í skattamálum.
„Íslensk fyrirtæki sem eru með
viðskipti eða starfsemi erlendis
geta því miklu betur en áður skipu-
lagt uppbyggingu sína eftir því
hvað er hagstæðast frá skattalegu
sjónarmiði. Ísland á því í sífellt
harðari skattalegri samkeppni við
önnur lönd og brýnt er að stjórn-
völd haldi vöku sinni og skynji að
það verður að búa atvinnulífinu
samkeppnishæf starfsskilyrði að
þessu leyti. Samkeppnishæft skatt-
kerfi verður ekki búið til í eitt skipti
fyrir öll heldur er það sífellt við-
fangsefni að aðlaga íslenskar leik-
reglur þróuninni erlendis.“
Í lok erindis síns beindi Bogi
sjónum sínum að skuldsetningu ís-
lenskra fyrirtækja, hækkun fjár-
magnskostnaðar og minnkandi
vaxtarmöguleikum. „Þó Verslunar-
ráðið telji að við getum haldið uppi
góðum hagvexti, þurfa íslensk fyr-
irtæki að styrkja innviði sína með
hækkandi eiginfjárhlutfalli og
lækkandi fjármagnskostnaði. Þá
munu fjárfestar aftur öðlast trú á
þeim fyrirtækjum sem framleiða
þarfa vöru eða þjónustu – þetta
verða vaxtarfyrirtæki næsta ára-
tugar, þau munu skila arði með
aukinni framleiðni og halda uppi
hagvexti á Íslandi,“ sagði Bogi
Pálsson.
Markmiðið
er 45% aukn-
ing þjóðar-
framleiðslu
Bogi Pálsson
Bogi Pálsson formaður
Verslunarráðs Íslands
Þá nefndi
i nóg að
tæki. Það
rfesta af
sitt fjár-
nýju fyr-
a það teldi
einhverju
Ef þeir
nni aukið
þeir fé í
tun
hættu
stjóri Ís-
sagði að í
kvæmlega
pi hagvex-
am á ein-
reyna það
viðhalda
eld ég við
gn þannig
aman fyr-
m að laða
i bara til
þess að ná hingað peningum heldur
einnig til þess að ná hingað fólki
með sérþekkingu, fólki sem getur
kennt okkur að reka fyrirtæki, fólki
sem getur hjálpað okkur að setja ís-
lensk fyrirtæki í erlent samhengi. Í
öðru lagi verðum við að mennta
okkar unga fólk. Menntun er lyk-
ilatriði í þessu. Ég held samt ekki
að það sé endilega rétt að breyta
okkar menntakerfi. Við verðum
fyrst og fremst að hafa góða al-
menna menntun enda mun fólk
þurfa að skipta oft um störf. Við
eigum sem sagt að mennta unga
fólkið og hvetja það til þess að taka
áhættu. Án þess að taka áhættu bú-
um við ekki til ný verðmæti í okkar
samfélagi. Þegar við erum búin að
laða að fjármagn og mennta okkar
fólk eigum við að sleppa því lausu í
samfélaginu til þess að byggja upp
þjóðargersamar á borð við Marel,
Össur, Flögu, EJS o.s.frv.
„Menntunin er uppspretta fram-
fara og vaxtarbroddurinn mun fel-
ast í því að skapa þekkingarverð-
mæti,“ sagði Guðfinna
Bjarnadóttir, rektor Háskólans í
Reykjavík. „Það er ljóst að það er
fylgni á milli menntunar og hag-
vaxtar og það hefur einnig verið
sýnt fram á fylgni á milli mennt-
unar og nýsköpunar. Það er því
ljóst að lykilinn að hagvexti í fram-
tíðinni felst í menntuninni samfara
því að auka framleiðnina.“ Guð-
finna telur að bæta megi gæði
menntunar hér á landi og eðlilegt
sé í því sambandi að líta til annarra
landa sem skarað hafa fram úr. En
jafnframt þurfi að veita auknu fé til
menntamála.
Í máli Frosta Bergssonar,
stjórnarformanns Opinna kerfa,
kom fram að það sé atvinnulífið
sem skapi tækifærin og en hlutverk
ríkisins sé að skapa rétt skilyrrði.
Frosti sagði að upplýsingatæknin
kæmi við sögu á öllum sviðum at-
vinnulífsins. Til þess að viðhalda
hagvexti þurfi að leggja fram mark-
vissa áætlun fyrir næsta áratug
með skýrum markmiðum. Á sama
tíma og heimurinn sé að verða eitt
markaðssvæði þurfi jafnframt Ís-
lendingar að skilgreina sig betur og
tileinka sér nýja hugsun.
eð
u
Morgunblaðið/Ásdís
Halldór J. Kristjánsson, bankastjóri Landsbanka Íslands, og Friðrik
Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar, ræða málin á viðskiptaþingi.