Morgunblaðið - 25.02.2001, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 2001 25
komið á og menningarborgarár fór
fram. Það var unnið að almennri
stefnumótun á ýmsum mikilvægum
sviðum, sem er nauðsynlegt í dreif-
stýrðu kerfi. Núna er í gangi mál
sem er afskaplega mikilvægt og ör-
lagaríkt á marga vegu og þá á ég við
flugvallarmálið svokallaða og þá
djörfu – og vissulega ekki óumdeil-
anlegu – ákvörðun að láta íbúana
kjósa um það.“
Tvennslags kerfi
Jón benti á að það sama ætti við
um Reykjavík og önnur sveitarfélög
að þar eru tvö kerfi. Annars vegar
er pólitískt kerfi, hinir kjörnu og
pólitískar nefndir, sem eiga að
marka pólitíska stefnu og taka póli-
tískar ákvarðanir. Hins vegar er
stjórnsýslukerfið. „Það eru starfs-
menn borgarinnar og hlutverk
þeirra er að útfæra hinar pólitísku
ákvarðanir,“ sagði hann.
„Nú held ég að stjórnsýslukerfið
hafi tekið miklum og jákvæðum
stakkaskiptum undanfarin ár, en
það sama á ekki við um pólitíska
kerfið. Þar finnst mér of margir
hjakka í sama farinu varðandi
sjálfsskilning, skilning á hlutverkinu
og verklagi sínu.
Ég á við að kjörnir fulltrúar þurfa
að laga hlutverk sitt og verklag bet-
ur að nútímastjórnunarháttum. Þeir
eru ekki verkstjórar yfir illa gefnum
erfiðismönnum. Þeir hafa yfir að
ráða afskaplega sérhæfðu og vel
menntuðu starfsliði til að fram-
kvæma ákvarðanir sínar. Þeir eiga
sjálfir að vera í pólitík. Þeir eiga að
leggja línur og marka stefnur. Þeir
eiga að túlka vilja, áhugamál, óskir
og vonir umbjóðenda sinna og finna
þeim skynsamlegan farveg. Til þess
eru þeir kosnir. Þeir eiga með öðr-
um orðum að hugsa lýðræðislega,
þeir eiga að hugsa hátt og vítt og
þeir eiga að hugsa til langrar fram-
tíðar. Þeir eiga ekki að vera að vas-
ast í smámunum, redda einstökum
málum. Til þess hafa þeir starfs-
menn. Þeir eiga að segja starfs-
mönnum borgarinnar hvaða veg á
að fara, fylgjast með að það sé gert
og bregðast við sé það ekki gert.
Mér finnst allt of mörgum borg-
arfulltrúum mistakast þetta. Það er
svo miklu auðveldara að setja sig
inn í smámunina, að rekistefnast í
framkvæmdaatriðum, heldur en sjá
fram í tímann og móta pólitíska
stefnu. Margir kjörnir fulltrúar
virðast hreint ekki horfast í augu
við það, hversu grafalvarlegur hlut-
ur það er að fólk treysti þeim fyrir
atkvæði sínu og umboði og hve mik-
ils það krefst af þeim í flóknu og sí-
breytilegu umhverfi. Stjórnsýslan
hjá borginni hefur tekið miklum
framförum undanfarin ár og lagað
sig að núverandi aðstæðum. Póli-
tíska kerfið hefur ekki tekið sér
samskonar tak, það situr eftir og
það er afar slæmt. Það er bagalegt
ef pólitíkin er framsækin en stjórn-
sýslan hjassaleg. Það er líka baga-
legt og grefur raunar undan lýðræði
ef pólitíkin er ekki stjórnsýslunni
vaxin. Þessi tvö kerfi verða að
þróast saman og vera samferða.
Ég er að tala um borgarfulltrúa
almennt, hvaðan sem þeir koma,
flesta en samt ekki alla. Pólitíska
kerfið og stjórnsýslukerfið snertast
í persónu borgarstjóra, sem er sam-
tímis kjörinn fulltrúi, pólitískur leið-
togi og æðsti embættismaðurinn í
stjórnsýslunni. Borgarstjóri gegnir
lykilstöðu í báðum kerfunum og hef-
ur mjög mikið vald, sennilega meira
en vera ætti í kerfi sem vill vera
dreifstýrt, með þeim kostum og
göllum sem því fylgja. Það hefur
sýnt sig að á þeim stóli hafa oftast
setið skarpir stjórnmálamenn og
dugandi stjórnendur og aðrir tolla
þar tæplega til lengdar. Núverandi
borgarstjóri, Ingibjörg Sólrún, er
hvort tveggja. Hún hefur jafnt
skilning, lag og sýn á pólitík og er
kröftugur stjórnandi. Raunar held
ég persónulega, að hún sé annar að-
eins tveggja stjórnmálamanna sem
heiti hafa hérlendis þessa stundina.
En R-listinn verður að vanda sig
ætli hann að standast. Það er auð-
velt að slappa af í skjólinu af sterk-
um leiðtoga. Það hefur oft sýnt sig
og þess eru nýleg dæmi.“
Hælbítapólitík minnihlutans
En hvað finnst Jóni um meiri- og
minnihluta í borgarstjórn?
„Nú hef ég verið hjá borginni í tíð
eins og sama meirihluta og eins og
sama minnihluta en sú nesja-
mennska, sem ég kvartaði yfir hjá
borgarfulltrúum, sýnir sig ekki síst í
því hvernig minnihlutinn rækir sitt
mikilvæga hlutverk og kannski væri
það eins ef skipt væri á valdahlut-
föllunum,“ sagði Jón. „Hjá minni-
hlutanum ríkir einhvers konar hæl-
bítapólitík sem gengur ekki út á að
koma með betri og farsælli tillögur
en meirihlutinn heldur alfarið út á
að finna höggstaði. Það skiptir ekki
máli hvort meirihlutinn fer með gott
mál eða vont, heldur hvort málið
gefur færi á höggstað. Vont mál er
látið afskiptalaust sé enginn högg-
staður á því og ráðist er á gott mál
sé á því slíkt færi. Þetta er dálítið
frumstæður skilningur sem er eins
og ættaður frá hólmgöngum og ein-
vígjum aftur í öldum. Vopnavið-
skiptin sjálf skipta meira máli en
málstaðurinn. Ég held ekki að kjós-
endur hafi svona frumstæðan skiln-
ing á borgarmálum, sem í raun snú-
ast um að reka hið sameiginlega
fyrirtæki borgarbúa á hagkvæman
og árangursríkan hátt. Ég held að
þeir kjósi fólk til þess að vinna vel
að hagsmunamálum borgarbúa og
hafi minni áhuga á því hvort og hve
mikið er rifist um þau. Fyrirtæki,
þar sem annar helmingur stjórnar
hefði það að trúaratriði að vera á
móti öllu sem hinn helmingurinn
segði og gerði, mundi eyða miklum
tíma og fyrirhöfn í gagnsleysu. Ég
held að ég geti tekið flugvallarmálið
sem dæmi. Þarna neyðist aumingja
minnihlutinn til þess að andskotast
út í marga góða hluti og hafa allt á
hornum sér bara vegna þess að
hann þarf að vera á móti meirihlut-
anum. Ég hef engar áhyggjur af
lýðræðinu þótt menn færu úr þess-
um hælbítastellingum. Það er held-
ur ekki eins og sé verið að móta
heimspólitík með borgarmálunum,
sem í aðalatriðum snúast um að
veita borgarbúum góða þjónustu
fyrir skattféð í bráð og lengd.“
Reykjavík öfundsverð
Hvernig blasir framtíðin í borg-
armálum við Jóni?
„Eins og ég nefndi er borgin á
hraðri siglingu, henni er vel stýrt og
bæði sjólagið og byrinn eru henni
hagkvæm,“ sagði hann. „Aðrar
borgir erlendis sem Reykjavík gæti
jafnað sér við hafa ótrúlega margt
að öfunda hana af. Samtímis er ým-
islegt í framtíðinni sem hægt er og
ástæða er til þess að hafa áhyggjur
af. Ég ætla að nefna þrennt. Eitt er
hve núverandi tíðarandi leggur mik-
ið upp úr svigrúmi og frelsi sumra
til allra hluta og gerir lítið með jöfn-
uð og réttlæti. Frelsið og jöfnuður-
inn eru eins og vegasalt, þegar fólk
fær sig fullsatt á öðru hækkar hitt í
gengi. Menn hafa velt jöfnuðinum of
lítið fyrir sér upp á síðkastið, bæði
hjá Reykjavíkurborg og annars
staðar og bæði hjá meiri- og minni-
hluta borgarstjórnar.
Í öðru lagi finnst mér byggðaþró-
unin í landinu eiga að vera stórt
áhyggjuefni fyrir Reykjavíkurborg
af sömu ástæðu og Palla þótti ekki
gaman að vera einn í heiminum.
Þeir eru haldnir alvarlegum mis-
skilningi, sem segja að Reykvíking-
um komi byggðaþróunin ekki við og
þeir eigi ekki að skipta sér af henni.
Í þriðja lagi er ég sannfærður um
að málefni nýbúa verða umfangs-
mikið viðfangsefni á næstu árum.
Það kann að takast vel hérlendis og
betur en annarsstaðar að fást við
þau, en það er vandasamt að finna
réttan veg í þeim efnum. Við höfum
tvímælalaust gott af nýjum vindum,
en það má ekki verða of hvasst því
að þá gæti fokið ofan af litlum fas-
istum sem kúra innan í mörgum.
Ekki af því að við séum illa innrætt
fólk heldur hinu að við höfum svo
lengi verið ein hér í eynni.“