Morgunblaðið - 25.02.2001, Blaðsíða 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
að almenningi er meinuð búseta á
bestu svæðunum og vísað út í hrá-
slagalegan útjaðar byggðarsvæðisins,
víðs fjarri borgarmiðjunni.
Þrjár stofnbrautir mundu duga til
að tengja byggðina við Skerjafjörðinn
traustum böndum: Hlíðarfótur í vest-
ur frá Kringlumýrarbraut og inn á
flugvallarsvæðið, brú sem lægi yfir
Fossvoginn austan Nauthólsvíkur, til
Kópavogs (og e.t.v. göng áfram til
Garðabæjar), og loks vegtenging frá
enda Suðurgötunnar yfir á Álftanesið
(mynd 3).
Þessar vegatengingar gerðu flug-
vallarsvæðið að rökréttum miðpunkti
í þessari vel tengdu miðju höfuðborg-
arsvæðisins. Aukakostur við þessar
vegtengingar er, að allar vegalengdir
myndu styttast og jafnframt yrði
mjög létt á aðalflöskuhálsunum í um-
ferðinni, þ.e. í Kópavogsgjá, við
gatnamótin við Kringluna sem og á
Miklubraut og Hringbraut. Þessi af-
létting mundi gera aðkomuna að vest-
urbænum og miðbænum mun auð-
veldari en er í dag.
FLUGVALLARMÁLIÐ
svokallaða samanstendur af
tveimur þáttum; þeim sem
lýtur að flugvallarvalkost-
um og þeim sem lýtur að
skipulagsmálum í Reykja-
vík og á höfuðborgarsvæð-
inu. Flugvallarvalkostirnir
hafa nú fengið mjög ítarlega
umfjöllun í tvo til þrjá mán-
uði. Núna hefur hins vegar
verið ákveðið að ekki verði
kosið um flugvallarvalkost-
ina, heldur um skipulags-
hlið málsins, og mun um-
ræðan því snúast um
skipulagsmálin þær þrjár
vikur sem enn eru til kosn-
inga. Þessi grein dregur
upp nokkra meginþætti þessa máls á
hinum þremur stigum skipulags;
svæðis-, aðal- og deiliskipulagi.
I. Staða svæðisins í
svæðisskipulagi
Á sl. þremur árum hefur verið unn-
ið að nýju svæðisskipulagi fyrir höf-
uðborgarsvæðið. Þó að í orði kveðnu
hafi verið talað um nauðsyn þess að
þétta byggðina hefur kjarkinn skort
til að gera róttækar uppstokkanir og
að taka ýmis miðlæg svæði fyrir
byggð eins og t.d. flugvallarsvæðið,
Bessastaðanes, Garðahraun og eyj-
arnar.
Þetta hefur leitt til þess að menn
tala, þótt ótrúlegt sé, í alvöru um að
þenja byggð til norðurs upp í veðra-
vítið undir Esjurótum (mynd 1), eða
þá út á flöt hraunin sunnan Hafnar-
fjarðar (mynd 2).
Afleiðingar svona útþenslustefnu
yrðu hörmulegar. Vegalengdir hér á
höfuðborgarsvæðinu ykjust geysilega
og þar með sá kostnaður og tíma-
eyðsla sem eilífum bílaakstri fylgir.
Nær ómögulegt yrði að reka ásætt-
anlegt almenningsvagnakerfi, félags-
leg einangrun aldraðra og unglinga
ykist og talið er að þurfi 48 milljarða í
stofnbrautirnar einar, fyrir svo utan
allar aðrar götur.
Þessi Los Angeles-gerð af skipu-
lagi er þegar komin í mikinn vanda í
Bandaríkjunum, jafnvel þó að bens-
ínverð sé þar aðeins um þriðjungur af
því sem hér er. Þeg-
ar haft er í huga að
miklar líkur eru á að
bensínverð muni
fara mjög hækkandi
í framtíðinni, sem
einnig mun draga
úr kaupmætti í hin-
um vestræna heimi,
blasa afleiðingarnar
í raun við: Rekstur
tveggja til þriggja
bíla mun verða sí-
fellt þyngri baggi
fyrir fjölskyldurnar,
jafnvel þótt mikil
lenging vegalengda
bættist ekki við. Og
svo verður að muna
að hækkun orkuverðs mun líklega
leiða til efnahagsvandamála í heimin-
um, sem einnig mun þýða minni kaup-
mátt á Íslandi. Bílaskipulagið og hin
dreifða borg sem því tengist, stendur
því á brauðfótum lágs bensínverðs.
Að flytja flugvöllinn úr Vatnsmýr-
inni gæti orðið mjög áhrifamikil að-
gerð í þá átt að þétta byggðina. Þessi
byggð kallar að vísu líka á stofn-
brautaframkvæmdir en þær yrðu,
gagnstætt því sem er í fyrri tilfellun-
um, til að stytta vegalengdir og að
auka samvirknina á eðlilegu miðsvæði
höfuðborgarsvæðisins, þ.e. á svæðinu
í kringum Skerjafjörðinn, svæði þar
sem mikill hluti byggðarinnar er þeg-
ar, en þar eru geysilega stór svæði
sem hægt væri að nýta. Því miður
hefur þó þá, sem unnið hafa að núver-
andi svæðisskipulagstillögu brostið
kjark til að nýta stór, miðlæg svæði á
borð við t.d. fuglasvæðin og hraunin í
Garðabæ og á Álftanesi. Hér leiða
öfgafullar friðunarhugmyndir til þess
II. Umskipti í möguleikum í
aðalskipulagi Reykjavíkur
Vandi gamla miðbæjarins í Reykja-
vík er þrenns konar. 1) Þar er ekki
nóg pláss fyrir þá starfsemi sem eðli-
legt er að teljist til miðbæjarstarf-
semi.
2) Hann er að verða æði fjarlægur
miðað við hugmyndir svæðisskipu-
lagsins um framtíðarbyggðarsvæði
og 3) erfitt er að koma umferð að hon-
um sunnan frá. (Hér hefur því jafnvel
komið hugmynd um jarðgöng frá
Hringbraut að gömlu höfninni.)
Stór hluti af þessum vanda á frum-
orsök sína í því, að tilkoma flugvallar í
Vatnsmýrinni lokaði fyrir mögu-
leikann á þróun miðborgarinnar til
suðurs, út að hinni fögru suðurströnd
borgarinnar við Skerjafjörðinn.
Annar óskundi sem flugvöllurinn
olli var að auka umferðartengingin til
vesturbæjarins, sem þegar var komin
inn á skipulagsuppdrátt 1937 (sjá
mynd 4), gat ekki orðið að raunveru-
leika. Á skipulagsuppdrætti frá 1957
er vegurinn með ströndinni enn inni,
enda gert ráð fyrir að flugvöllurinn
færi (sjá mynd 5).
Í aðdraganda danska skipulagsins
frá 1965 var enn gert ráð fyrir að flug-
völlurinn færi og bent á þrjú ágæt
flugvallarsvæði; í Garðahrauni, á
Álftanesi og í Kapelluhrauni. Því mið-
ur fékkst ekki niðurstaða í málið,
þannig að danska skipulagið hélt flug-
vellinum og felldi þar með niður veg-
tenginguna góðu vestur í bæ. Hér
kemur gatan Hlíðarfótur fyrst til sög-
unnar. Hann er sýndur sunnan undir
Öskjuhlíðinni, en sveigir síðan í átt að
Loftleiðahótelinu og tengist loks Sól-
eyjargötu. Um 1996 hvarf Hlíðarfótur
út úr skipulaginu en er nú, góðu heilli,
aftur kominn inn í skipulagstillögur.
Í vegakerfishugmynd frá mars
2000 er Hlíðarfótur sýndur, og einnig
frumleg vegarhugmynd, sem yrði
framlenging Flugvallarvegar, og lægi
til vesturs meðfram hótelinu og undir
NS-flugbrautina. Þessi vegur er
sýndur koma upp móts við gömlu
flugstöðina og sameinast Þorragötu,
en Njarðargatan tengdist honum þar.
Þorragatan tengist síðan Suðurgöt-
unni. (Sjá mynd 6.)
III. Deiliskipulagshugmynd
um flugvallarsvæðið
Mynd 7 sýnir hvernig greinarhöf-
undur telur rétt að hafa hina nýju
vegtengingu vestur í bæ. Er þetta
hluti af skipulagshugmynd hans um
svæðið. Hætt er við að sveigja Hlíð-
arfót til norðurs, heldur er honum
beint í vestur frá Öskjuhlíðinni. Hér
hefur í raun Strandvegurinn gamli og
tenging hans við Ægisíðuna verið
endurvakin. Munurinn er sá, að veg-
urinn er ekki látinn eyðileggja tengsl
byggðarinnar við ströndina, heldur
liggur hann innar í landinu og að hluta
þar í göngum. Miðað við legu flug-
brautanna fara göngin undir þar sem
þær skerast, og koma upp við Þorra-
götuna eins og í fyrrgreindri tillögu.
Mismunurinn er sá, að Þorragatan er
framlengd og tengd Ægisíðu.
Tengibraut er sýnd til norðurs, og
Mynd 1. Ef byggðaþróuninni yrði beint í norður myndu byggðasvæði Reykjavíkur verða á
Geldinganesi, Álfsnesi og á Kjalarnesi.
Mynd 2. Ef byggðaþróuninni yrði beint í suður teygðust byggðasvæðin út í hraunin fyrir
sunnan Hafnarfjörð. (Núverandi tillaga fer milliveginn.)
Mynd 4. Skipulagið frá 1937 gerir ráð fyrir að byggð
yrði við Skerjafjörðinn eins konar Ytri-Hringbraut
innan úr Fossvogsdal og með ströndinni vestur í bæ.
Mynd 5. Skipulagið frá 1957 gerir ráð fyrir að flug-
völlurinn færi. Myndin sýnir íbúðabyggð með strönd-
inni og framan í Öskjuhlíð. Vegakerfið er álíka.
Mynd 8. Byggð á flugvallarsvæðinu byði upp á stórkostlegra umhverfi
og staðsetningu en á nokkru öðru byggðasvæði í Reykjavík. Örvarnar
sýna stuttar gönguferðir til stórkostlegra staða.
OPNUN Á
NÝRRI FRAM-
TÍÐARSÝN
Við eigum þess kost,
segir Trausti Valsson,
að hjálpa nýju alda-
mótakynslóðinni við að
móta samfélag þekk-
ingar og alþjóðatengsla.
Trausti
Valsson