Morgunblaðið - 01.03.2001, Blaðsíða 32

LISTIR
32 FIMMTUDAGUR 1. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FLUTTIR verða tveir píanókons-
ertar eftir Maurice Ravel fyrir hlé
en að því loknu leikur Sinfóníu-
hljómsveitin Tilbrigði við frumsam-
ið stef eftir Edward Elgar. Hljóm-
sveitarstjóri er Rico Saccani en
franski píanóleikarinn Philippe
Cassard leikur sem fyrr segir ein-
leik á tónleikunum og er kominn
hingað til lands fyrir hvatningu
hins fyrrnefnda.
Cassard segir það mikilvægt að
hafa góðan hljómsveitarstjóra þeg-
ar vinstri handar konsertinn er
annars vegar. „Það eru ekki allir
hljómsveitarstjórar sem skilja
þennan konsert. Rico Saccani er
mjög líflegur hljómsveitarstjóri
sem gæðir verkið ástríðu. Við höf-
um leikið báða Ravel-konsertana
saman áður, annars vegar í Búda-
pest fyrir tveimur árum og
hins vegar á Írlandi.“ Cass-
ard bætir því við að samstarf-
ið við Sinfóníuhljómsveitina
hafi verið gott. „Þetta er góð
hljómsveit og ég finn náin
tengsl við hana. Þau fóru sér-
staklega vel með annars
vandmeðfarinn kafla í G-dúr
konsertinum“.
Píanóið er sólóhljóðfæri
Cassard er búsettur í Par-
ís. Hann nam píanóleik við
Parísarkonservatoríið og við
Tónlistarháskólann í Vínar-
borg, þar sem kennarar hans
voru Hans Graf og Eric
Werba. Hann hefur starfað
sem einleikari, meðleikari og
þátttakandi í kammertónlist
frá árinu 1985 og hefur komið
fram með helstu hljómsveit-
um Bretlandseyja, Þjóðar-
hljómsveitum Frakklands og
Ungverjalands auk þess sem
hann hefur unnið með fjöl-
mörgum þekktum hljómsveit-
arstjórum. „Ég legg mikið
upp úr samleik í mínu starfi.
Píanóið er sólóhljóðfæri, og
ég þarf á því að halda að deila
tónlistinni með öðrum.
Ég ferðast líka mikið og er
það í raun hluti af minni til-
veru og mínu starfi að kynnast nýj-
um stöðum. Ég hafði t.d. ekki kom-
ið til Íslands áður, og það var
ótrúleg reynsla fyrir mig að sjá sól-
ina skína á fjöllin í morgun. Þessi
sérstaka vetrarbirta er alveg nýr
heimur fyrir mér.“ Cassard segist
hafa sérstakt dálæti á tónlist Ravel,
en píanókonsertana sem fluttir
verða í kvöld segir hann vera gíf-
urlega ólíka. Fyrri konsertinn sem
leikinn verður, þ.e. Konsert fyrir
píanó og hljómsveit í G-dúr (1931)
er að mati Cassard mjög opinn fyr-
ir áhrifum frá nýja heiminum, Am-
eríku. „Í fyrsta kaflanum má greina
áhrif frá djasstónlist Gershwins.
Annar kaflinn er í mínum huga til-
einkaður tónskáldinu Gabriel
Fauré, sem var kennari Ravel.
Þetta er löng noktúrna, einstaklega
ljúf og heillandi.“ Lokakaflinn lýsir
að mati Cassard heimi fjölleika-
hússins. „Það má líkt og sjá skissur
og ímyndir úr málverkum Degas og
Toulouse-Lautrec, af sirkusdýrum,
fimleikafólki og trúðum í verkinu.
Kaflinn er uppfullur af litum, ljós-
geislum, deplum og óvæntum uppá-
komum. Hann lýsir gleði og kæti
sem er nokkuð óvenjulegt fyrir
Ravel sem var fremur dimmur per-
sónuleiki.“
Konsert fyrir vinstri hönd (1930)
er að mati Cassard eitt af meist-
araverkum Ravels, sem lýsir nokk-
urs konar heimsendasýn. „E.t.v. má
túlka píanóið sem fulltrúa lífsins
sem hljómsveitin brýtur á bak aftur
í atburðarás verksins. Þetta er ep-
ískt hetjukvæði, harmleikur sem
ristir djúpt. Í niðurlaginu tjáir pí-
anóið einsemd mannsins og er það
ekki síst undirstrikað með því að
verkið er skrifað fyrir aðeins eina
hönd. Verkið var reyndar
samið sérstaklega fyrir pían-
istann Paul Wittgenstein,
sem missti aðra höndina í
fyrri heimsstyrjöldinni, en ég
held að Ravel hafi virkilega
kannað hvernig hann gæti
nýtt sér þessar forsendur.“
Þannig segir Cassard barátt-
una milli píanósins og hljóm-
sveitarinnar vera ójafna bar-
áttu, og aðeins sjaldan nær
blíð og hlý tjáning píanósins í
gegn. Hljómsveitin sigrar í
lokin og því er þetta mikill
harmleikur,“ segir Cassard.
Um tónverk Edwards Elg-
ars hefur mikið verið ritað
frá því að það var frumflutt
árið 1899.
Þar hafa menn velt fyrir
sér hinni miklu ráðgátu sem
tónskáldið fól í verkinu. Elg-
ar skrifaði torræða klausu í
efnisskrána að frumflutn-
ingnum þar sem hann gaf í
skyn að auk aðalstefsins væri
falið í verkinu annað stef, og
hafa fræðimenn varið löngum
stundum í að reyna að greina
það. Hollenski fræðimaður-
inn Theodore van Houten
hefur sett fram þá kenningu
að stefið feli í sér óð til Bret-
lands. Verkið er líklega jafn
vinsælt og það er leyndardómsfullt
og mun gestum Sinfóníutón-
leikanna gefast kostur á að leita
eftir stefinu dularfulla í kvöld.
Tónleikarnir hefjast kl. 19.30 og
eru í rauðri tónleikaröð.
Konsertinn tjáir
einsemd mannsins
Á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands í kvöld verður m.a.
fluttur Píanókonsert fyrir vinstri hönd eftir Ravel. Philippe
Cassard er kominn hingað til lands til að leika
með Sinfóníunni. Heiða Jóhannsdóttir tók hann tali.
Philippe Cassard leikur Píanókonsert fyrir vinstri hönd með Sinfóníunni.
Morgunblaðið/Golli
DAVID Mamet er sennilega betur
kunnur hér á landi sem kvikmynda-
leikstjóri og höfundur kvikmynda-
handrita en sem leikskáld. A.m.k.
má fullyrða að fjöldi þeirra sem hafa
séð verk hans í kvikmyndahúsum og
sjónvarpi er margfaldur á við þá
sem notið hafa leikverka hans í út-
varpi og á leiksviði. Nú eru einmitt
nýhafnar sýningar á myndinni
Hannibal, en Mamet skrifað handrit
þeirrar myndar ásamt Steve Zaill-
ian.
Þjóðleikhúsið sýndi leikrit hans,
Oleönnu, í leikstjórn Þórhalls Sig-
urðssonar árið 1995. Þá skrifaði Árni
Ibsen leikritahöfundur grein um
Mamet í leikskrá, en hann er einmitt
þýðandi leikritsins sem hér er til
umfjöllunar. Auk þess var árið 1996
frumflutt í útvarpi leikritið Tilbrigði
við önd eftir Mamet í leikstjórn Sig-
ríðar M. Guðmundsdóttur en það
var endurflutt sl. laugardag og verð-
ur endurtekið í kvöld, fimmtudags-
kvöld. Það verk er með elstu leik-
ritum Mamets, var fyrst sýnt 1974,
og eins ólíkt nýjasta verki hans,
handriti myndarinnar um Hannibal
mannætu, og hægt er að ímynda sér.
Björn Gunnlaugsson er að skapa
sér nafn hér á landi sem leikstjóri.
Fyrr í vetur var á fjölunum verk í
leikstjórn hans, Dóttir skáldsins eft-
ir Svein Einarsson og hann er að-
stoðarleikstjóri Ian McElhinneys í
sýningu Þjóðleikhússins Með fulla
vasa af grjóti sem gengur þar fyrir
fullu húsi. Auk þessa er Björn mik-
ilvirkur leikstjóri áhugamannasýn-
inga. Hann leikstýrir hér Völu Þórs-
dóttur, sem hann hefur unnið með
áður í sýningum The Icelandic Take
Away Theatre, og Sigurði Skúlasyni,
sem landsmönnum er löngu kunnur
fyrir starf sitt í Þjóðleikhúsinu.
Endurfundir fjallar um feðgin
sem hittast í fyrsta skipti eftir
tveggja áratuga aðskilnað. Sam-
skipti þeirra eru vandræðaleg; skap-
gerðarbrestir föðurins sem urðu
valdir að skilnaði hans og móður
stúlkunnar standa enn í vegi fyrir að
þau nái saman. Helstu kostir verks-
ins eru hvernig viðteknar klisjur um
langþráða endurfundi eru brotnar
niður hver af annarri – í stað þess að
fallast í faðma árétta feðginin sífellt
hvað það er sem aðskilur þau enda
gera þau sér fulla grein fyrir að þau
eiga litla sem enga von um að mynda
heilbrigt tilfinningasamband. Þær
vonir sem þau hafa gert sér byggð-
ust á fjarlægðinni á milli þeirra, en
þrátt fyrir að vera öll af vilja gerð þá
hafa þau lítið nálgast hvort annað
við lok verksins. Hin táknræna gjöf
föðurins gefur samt von um að úr
muni rætast með tíð og tíma.
Verkið er ekki samfelldur texti
heldur er nýr kafli markaður með
píanóhljómi. Þetta form dregur
kraftinn úr verkinu; það hefði verið
mun áhugaverðara að tengja hlut-
ana betur saman, láta eitt leiða af
öðru í samtali feðginanna og fá
meira áberandi ris og hnig í verkið.
Aftur á móti ýtir formið undir hve
nálægt raunveruleikanum höfundur
kemst í þessu verki, hér er um dauð-
venjulegan atburð að ræða sem
markar engin tímamót í lífi persón-
anna.
Ástæðan sem liggur að baki þeirri
ákvörðun dótturinnar að leita föður
sinn uppi er að hún er nú í sömu
sporum og foreldrar hennar stóðu
endur fyrir löngu, hún óttast að
skilnaður foreldranna hafi haft
óafmáanleg áhrif á hana og hún sé
ófær um að elska eiginmann sinn
þar sem hún hafi erft lyndiseinkunn
hins brokkgenga föður síns. Eigin-
maður hennar, Jerry, og móðir
hennar eru alltaf feðginunum efst í
huga og Bernie sér sig greinilega í
sporum tengdasonar síns. Verkið er
því umfram allt raunsætt í vonleysi
sínu og Árni Ibsen nær góðum tök-
um á að íslenska orðfæri persóna
Mamets með málsniði sem er um-
fram allt trúverðugt.
Sigurður Skúlason nær vel að
túlka sársaukablandinn gorgeirinn
sem einkennir persónu Bernies enda
á góðri leið með að verða einn af
áhugaverðustu leikurum okkar sem
komnir eru af léttasta skeiði. Völu
Þórsdóttur tekst einnig vel upp við
að miðla óþreyju, vonbrigðum og
væntingum hinnar yfirgefnu dóttur.
Björn Gunnlaugsson hefur skilað
vandaðri leikstjórn á rislitlu verki.
Fjarlæg feðgin
LEIKLIST
Ú t v a r p s l e i k h ú s i ð
Höfundur: David Mamet. Þýðing:
Árni Ibsen. Leikstjórn: Björn Gunn-
laugsson. Hljóðvinnsla: Hjörtur
Svavarsson. Leikarar: Sigurður
Skúlason og Vala Þórsdóttir. Frum-
flutt laugardag 17. febrúar; end-
urtekið fimmtudag 22. febrúar.
ENDURFUNDIR
Sveinn Haraldsson
BÓKAÚTGÁFAN Iðunn
efnir til smásagna-
samkeppni fyrir börn á
aldrinum tólf til fjórtán ára
(f. 1987–1989).
„Útgáfunni fannst til-
valið að helga efni sagn-
anna draugum og öðrum
forynjum til að svara mik-
illi eftirspurn þessa aldurs-
hóps eftir hrollköldum
spennusögum af ýmsu
tagi,“ segir Kristín Birg-
isdóttir, barnabókaritstjóri
Iðunnar.
Í byrjun febrúar sendi Ið-
unn upplýsingar um sam-
keppnina í alla grunnskóla
landsins ásamt mynd-
skreyttu veggspjaldi eftir
Brian Pilkington.
Skólastjórnendur voru
beðnir um að gefa áhuga-
sömum nemendum tæki-
færi til að skrifa smásögu í
skólanum og nýta sér tölvu-
kostinn þar.
Bestu handritin
gefin út í bók
„Margir íslenskukennarar sáu
sér leik á borði og hafa notað sam-
keppnina í ritgerðarverkefni, þar
sem nemendur geta leyft sköp-
unargleðinni að blómstra,“ segir
Kristín.
Sagan þarf að vera í tölvutæku
formi og sendist á netfangið draug-
ar@idunn.is. Hámarkslengd er 10
bls. og skilafrestur er til 15. mars.
Eftir yfirlestur verður valið úr
handritum og þau bestu sett saman
í „skelfilega“ – myndskreytta bók
sem kemur út á haustdögum.
Þeir sem fá sögu sína útgefna fá
greidd ritlaun en allir sem taka
þátt í samkeppninni fá viðurkenn-
ingarskjal.
Merkja þarf söguna með nafni
höfundar, kennitölu, heimilisfangi
og símanúmeri.
Samkeppni um
spennusögu