Morgunblaðið - 16.03.2001, Qupperneq 35

FJÖLMIÐLUN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. MARS 2001 35
Borðstofusett
Borð + 6 stólar
Stækkanlegt borð
140-220x85,
Eldhússett
Borð + 4 stólar
Opið virka daga frá kl. 10-18
Laugardaga frá kl. 11-16
Sunnudaga frá kl. 13-16
Stækkanlegt borð
190-280x90
Í NEW York hefur sjónvarpsstöðin
WNBC legið undir ámæli vegna
mikillar umfjöllunar um nýja deild í
ameríska fótboltanum, svokallaða
XFL-deild. Áhersla sjónvarpsstöðv-
arinnar á fréttir af öllu því sem við-
kemur deildinni þykir ekki fagleg í
ljósi þess að XFL-deildin virðist
ekki ætla að ná vinsældum meðal al-
mennings. Eigendur sjónvarps-
stöðvarinnar eiga hins vegar jafn-
framt hlut í XFL-deildinni og það er
talin líklegasta skýringin á allri um-
fjölluninni.
Ameríski fótboltinn er ákaflega
vinsæl íþrótt í Bandaríkjunum.
Leikmenn með hjálma og vel varðir
alls konar hlífum renna saman á
vellinum og verða oft af mikil átök.
Áhorfendur hafa gaman af skellun-
um og byltunum, líkt og þeir hafa
gaman af amerísku fjölbragðaglím-
unni, þar sem sviðsettar eru miklar
barsmíðar og fantatök.
Samtímis höfðað til
áhuga á fótbolta og glímu
Í febrúar sl. var átta liða XFL-
deildinni hleypt af stokkunum en
skammstöfunin vísar til heitisins
„Extreme Football League“. Þarna
sáu menn sér leik á borði og ætluðu
að sameina áhuga almennings á fót-
bolta og fjölbragðaglímu. Áhorfend-
um var lofað að í þessari deild
myndu leikmenn berjast af enn
meiri hörku en ella og liðin bera
flest heiti sem vísa til þessarar
hörku, s.s. Djöflarnir, Ofsarnir,
Brjálæðingarnir og Útlagarnir. Í
auglýsingum áður en deildin tók til
starfa var því nánast lofað að bein-
brot yrðu daglegt brauð. Auk þess
að leggja áherslu á hörku leikmann-
anna var því einnig haldið á lofti að
klappstýrurnar væru fallegri og
léttklæddari í þessari deild en hinni
hefðbundnu NFL-deild.
Fjárhagur og
fagleg umfjöllun
NBC-sjónvarpsfyrirtækið á hlut í
nýju fótboltadeildinni og hefur legið
undir gagnrýni fyrir að láta fjár-
hagslega hagsmuni sína ganga
framar faglegri umfjöllun. Sjón-
varpsstöð fyrirtækisins í New York,
WNBC, hefur ekki látið sitt eftir
liggja, eins og sagt var frá í stuttri
grein á heimasíðu tímaritsins Brill’s
Content hinn 6. mars. Sjónvarps-
stöðin framleiddi m.a. þætti sem
sýndir voru á undan fyrstu fjórum
leikjunum í deildinni og vann fréttir
um allt frá svarta og rauða fótbolt-
anum sem notaður er í deildinni upp
í frásagnir af fáklæddum klappstýr-
um og viðtal um nýju deildina við yf-
irmann íþróttadeildar NBC. Alls
var 19 sinnum fjallað um deildina á
sjónvarpsstöðinni frá því daginn áð-
ur en fyrsti leikurinn fór fram og
næstu tvær vikur þar á eftir. Á sama
tíma sögðu helstu keppinautar
WNBC, stöðvarnar WABC og
WCBS, samtals átta sinnum frá
deildinni og takmörkuðu umfjöllun
sína við að sýna úr leikjum og segja
frá stöðu liða.
Snúa gagnrýninni
á keppinautana
Á heimasíðu Brill’s Content er
haft eftir Jim Bell, framleiðanda
XFL-þáttanna hjá NBC Sports, að
keppinautarnir hafi gert of lítið úr
fréttaefni frá deildinni. Þeir ætli sér
augljóslega að fjalla eins lítið um
deildina og þeim sé stætt á. Hann
viðurkennir, að áhugi á umfjöllun
verði alltaf meiri á þeim stöðvum
sem eiga hlut að umfjöllunarefninu.
Bill Kistner, yfirmaður þátta-
gerðar á íþróttadeild WNBC, segir
að NBC hafi ekki gefið út neina dag-
skipun um að nýju deildinni skuli
hampað sérstaklega, en hins vegar
hljóti menn að líta á það hvað komi
stöðinni best þegar ákvörðun er tek-
in um umfjöllun.
Áhorfendur
ekki spenntir
Brill’s Content hefur einnig eftir
starfsmanni eins keppinautarins,
CBS, að þar á bæ vilji menn ekki
hampa fótboltadeild í eigu annarrar
sjónvarpsstöðvar sem sé að reyna
að auka áhorf sitt.
Áhorfendur hafa hins vegar ekki
verið jafnspenntir fyrir nýju deild-
inni og vonast var til. Á aðeins ein-
um mánuði, frá fyrsta leiknum 2.
febrúar og fram til 3. mars, féll
áhorfið um 75%.
Reuters
Sjónvarpsstöðin WNBC hefur verið gagnrýnd fyrir mikla umfjöllun um hina nýju íþróttagrein, afbrigði af ruðn-
ingi með aukaskammti af ruddaskap, og sagt að um hagsmunaárekstur sé að ræða. Hér eigast við Útlagarnir
frá Las Vegas og Launmorðingjarnir frá New Jersey og New York.
Sjónvarpsstöð fjallar
um eigin fótbolta
Kaliforníu. Morgunblaðið.
Í FORYSTUGREIN Morgunblaðs-
ins nýlega var fjallað um kvenvæð-
ingu grunnskólanna og notuð hug-
tökin „kvenlægt“ og „karllægt“.
Þessi orðnotkun vakti nokkur við-
brögð lesenda sem þótti helst til
langt seilst í nýyrðasmíðinni og ár-
angurinn orðskrípi. Málið var borið
undir Gísla Jónsson, fyrrverandi
menntaskólakennara á Akureyri,
sem skrifar að staðaldri þáttinn Ís-
lenskt mál hér í blaðið. Hér kemur
svar hans:
Voð = flík var í fornu máli váð.
Meðan svo var, myndaðist með i-
hljóðvarpi sögnin að væða(st). Hún
mun upphaflega hafa verið notuð um
vígbúnað, hét og heitir enn hervæða
(st), í bókstaflegri merkingu að fara í
bardagabúnað.
Með líkingamáli voru svo mynd-
aðar hliðstæður eins vélvæða(st),
iðnvæða(st) og hnattvæða(st). Sam-
svarandi nafnorð eru alþekkt.
Kannski eru „væðingarnar“ orðnar
óþarflega margar, en þetta er rétt
myndað.
Skóli kvenvæðist ekki beinlínis né
bókstaflega; húsið fer ekki í kven-
mannsföt, en skóli er dæmi um tvö-
falda merkingu, ef ekki meira, það er
skólahúsið og svo stofnunin með öllu
sínu fólki og starfsemi.
Þegar sagt er að skóli kvenvæðist,
er vitanlega átt við að konum þar fari
fjölgandi, þ.e. þeim sem ganga í
kvenmannsfötum, ef við hugsum til
upphaflegu merkingarinnar eins og í
hervæðast.
Ef skóli karlvæðist, þá fjölgar þar
þeim sem þar ganga í karlmannsföt-
um, að slepptu líkingamáli: karlkyns
kennurum fjölgar.
Af 3. kennimynd sagnarinnar að
liggja, lágum, myndast lýsingarorð-
ið lægur sem oftast er í samsetning-
um, þótt hitt sé til. „Dasaður sef, því
vel er lægt“, segir í Búnaðarbálki
Eggerts Ólafssonar.
Í Orðastað Jóns Hilmars Jónsson-
ar (afbragðs bók) segir svo:
-lægur lo ná-, nær-, fjar-; norð-,
suð-, aust-, vest-; mið-, kjarn-, stofn-,
frum-; hlið-, að-, við-, frá-, bak-,
sam-; þver-, kross-; mis-; botn-,
jarð-, haf-; rúm-, kar-; land-, sveit-,
stað-; kyn-, ætt-, arf-, stétt-; eðlis-,
geð-; (um hesta) í-, mýr-, keldu-;
djúp-, grunn-; skip-; hug-, hlut-; út-
Því þá ekki líka kvenlægur og
karllægur, þegar það á við? Kven-
læg viðhorf liggja í konum.
P.s. Karllægur er að vísu hættu-
lega líkt karlægur.
Af kvenvæðingu
ORÐIÐ heiftarköst var notað í
Morgunblaðinu nýlega um mokveiði
á loðnumiðunum. Ýmsir stöldruðu við
þessa notkun orðsins og lesandi hafði
samband við blaðið og spurði hvort
það væri virkilega svo að allt hefði
logað í illdeilum um borð í viðkom-
andi skipi. Aðrir töldu þessa notkun
orðsins gagnsæja og til þess fallna að
auðga málið. Gísli Jónsson, sem skrif-
að hefur um íslenskt mál í Morgun-
blaðið í fjölda ára, gerir ekki athuga-
semd við þessa notkun orðsins.
Frásögnin birtist á miðopnu með
mörgum myndum og var þar lýst líf-
legum degi á loðnumiðunum á Faxa-
flóa undir fyrirsögninni: Menn að fá
heiftarköst vestur af Garðskaga.
Þessi fyrirsögn var byggð á samtali
við skipverja á Ingunni AK 150.
Íslenskan auðug
Fyrrnefndur lesandi sagðist hafa
kennt íslensku í mörg ár og tengdist
auk þess sjómönnum og málfari
þeirra. Hann sagðist aldrei hafa
heyrt orðið heiftarkast notað í þessu
sambandi. Hann hefði því bæði flett
upp í orðabók og haft samband við
Orðabók Háskólans. Á hvorugum
staðnum fyndist þessi notkun orðs-
ins.
Hann sagði íslenskuna auðuga af
orðum um mikinn afla. Nær væri að
nota þessi orð svo þau féllu ekki í
gleymskunnar dá heldur en að búa til
vafasöm nýyrði þó skiljanleg væru.
Nefna mætti orð eins og aflahrotu,
landburð og mokveiði.
Rosi og heift sem
áhersluforskeyti
Þessi notkun orðsins var borin
undir Gísla Jónsson fyrrverandi
menntaskólakennara á Akureyri og
sendi hann blaðinu eftirfarandi
klausu :
„Mál þarf að vera sveigjanlegt. Það
má ekki stirðna. Til þess að tákna
eitthvað mjög mikið, þurfum við að
hafa eitthvað sterklegt í samsetning-
um.
Rosi merkir regn- eða vindasöm
tíð, en við hikum ekki við að gera
þetta að áhersluforskeyti og segja
rosalega mikið og meira að segja
rosalega gott.
Heift merkir ekki bara „áköf
reiði“, heldur líka ákafi, sjá Orðsifja-
bók Ásgeirs Bl. Magnússonar. Heift-
arkast á miðunum þarf því ekki að
þýða reiðikast. Þarna má nota heift-
ar sem áhersluforskeyti, ekki síst til
tilbreytingar, ef menn hafa verið
orðnir leiðir á orðum eins og land-
burður eða mokafli.“
Sterkleg
samsetning