Morgunblaðið - 16.03.2001, Qupperneq 44

UMRÆÐAN
44 FÖSTUDAGUR 16. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í NÝLEGUM sjón-
varpsþætti níddi
Hannes Hólmsteinn
enn og aftur skóinn af
Jóni Ólafssyni og þyk-
ir þetta varla frétt-
næmt lengur.
Áhugi minn á þessu
máli kviknaði þar sem
Hannesi er einnig tíð-
rætt um viðtal er birt-
ist við Jón í nýút-
komnu tímariti. Þar
greinir Jón frá þrýst-
ingi um að ráða Frið-
rik Friðriksson í stól
sjónvarpsstjóra Stöðv-
ar 2. Enginn vill að
sjálfsögðu kannast við
að þrýsta á einn né neinn í svona
sambandi en ég bendi Hannesi á
grein er birtist í Degi 25. septem-
ber 1998. Yfirskriftin er: Viacom
hótar Landsímanum lögsókn. Þar
er haft eftir Böðvari Guðmunds-
syni, þáverandi sjónvarpsstjóra
Barnarásarinnar, eftirfarandi:
„Hluthafar í Barnarásinni skoða nú
hvort samstarf sé hugsanlegt við
Stöð 2 eða Skjá 1. Það er ekki í
fyrsta skipti sem viðræður um
barnarás hjá ÍÚ fara fram. ,,Ég var
í febrúar sl. í samningum við Stöð 2
og allt opið að ég færi þar inn.
Landsíminn vildi hins vegar alls
ekki að af því samstarfi yrði. Mig
grunar helst að þar hafi einhver
persónupólitík spilað inn í.“ Þarf að
segja eitthvað meira?
Ég þekki svona þrýsting per-
sónulega og get sagt það hér með
að á upphafsárum Íslenska sjón-
varpsfélagsins stóð til að dreifa er-
lendum sjónvarpsrásum um breið-
band Landsímans,
samkvæmt opnu til-
boði þáverandi for-
stjóra stofnunarinnar,
sem tilkynnti af mikl-
um eldmóði að hér
væri nýtt flutningafyr-
irtæki á ferðinni og
öllum sem hefðu dag-
skrárefni væri frjálst
að leita til ríkissímans.
Ég mætti og bauð
fram samninga um er-
lendar stöðvar, löngu
áður en Landsíminn
aflaði sér slíkra samn-
inga sjálfur. Sjón-
varpsstjóri ríkissím-
ans, sem ekki fékk
Stöðvar 2 „djobbið“ kom svo í veg
fyrir að einkaframtakið fengi að
njóta sín og einmitt þess vegna
stofnaði ég Skjá 1 og hóf rekstur
hefðbundinnar sjónvarpsstöðvar,
sem lengi vel var ekki dreift á
breiðbandi ríkissímans. Skiljanlega.
Í dag er afskiptum mínum af því
félagi er lokið og ný verkefni fram-
undan.
Einmitt þess vegna get ég upp-
lýst þá sem það vilja vita, að ég er
undir stöðugum þrýstingi að hverfa
frá þeirri hugmynd að stofnsetja
nýja sjónvarpsstöð í samkeppni við
gulldrengi Hannesar, en af því ég
er þrjóskur með eindæmum verður
þessum mönnum ekki að ósk sinni,
þrátt fyrir annars þó nokkur
skemmtileg plott, sem þó gera lítið
annað en að veita mér takmarkaða
dægrastyttingu, enda kraftlausir
mjálmarar og ísaldarfyrirbrigði.
Þurfi menn einhverjar sannannir
sátum við tveir frá Stöð 1 fund með
sjónvarpsstjóra ríkissímans og ósk-
uðum eftir aðgangi að breiðvarpinu
fyrir okkar nýju ókeypis sjónvarps-
rás. Því miður, það er ekki pláss,
var svarið sem við fengum.
Á sama tíma er verið að semja við
Stöð 2 um aðgengi að ég veit ekki
hvað mörgum rásum, og jú, nýjar
erótískar stöðvar skjóta upp koll-
inum, en sama erlenda stöðin verð-
ur í dreifingu hjá Kapalneti okkar,
sem dreift er á öðrum dreifileiðum.
Hvaða glóra er í þessu? Pólitík?
Samkeppnishömlur? Allt í lagi, not-
endur breiðvarpsins verða þá bara
af nýrri ókeypis afþreyingarrás,
enda sem betur fer fleiri dreifileiðir
á sjónvarpsmerkjum. Þetta er ein-
hvers konar „déjà vu“ enn og aftur,
kannski af því að ég stend þessum
körlum fyllilega á sporði og telst
óæskileg stærð á þessum annars
ágæta sjónvarpsmarkaði.
Mjálmarar og
ísaldarfyrirbrigði
Hólmgeir
Baldursson
Fjölmiðlun
Ég er undir stöðugum
þrýstingi, segir Hólm-
geir Baldursson, að
hverfa frá þeirri hug-
mynd að stofnsetja nýja
sjónvarpsstöð í sam-
keppni við gulldrengi
Hannesar.
Höfundur er forstöðumaður
Stöðvar 1 og Kapalnets.
NÚ þegar styttist
óðum í 26. flokksþing
framsóknarmanna,
sem verður haldið
dagana 16.–18. mars
nk., verða þingfulltrú-
ar að gera upp við sig
hverja þeir vilja sjá í
næstu stjórn flokks-
ins.
Er óhætt að segja
að frambjóðendur í
embættin þrjú séu all-
ir ágætum kostum og
hæfileikum gæddir.
Ímynd Framsókn-
arflokksins þarf að
betrumbæta enn meir
en gert hefur verið og
nú gefst tækifæri til að breikka
forystu flokksins. Víst er að breyt-
inga er þörf, ekki breytinganna
vegna, heldur hefur minnkandi
fylgi flokksins undanfarin ár komið
skýrum skilaboðum áleiðis þess
efnis.
Framsóknarflokkurinn stendur á
ákveðnum tímamótum, tímamótum
sem geta skipt sköpum um framtíð
hans. Samkvæmt síðustu alþingis-
kosningaúrslitum og skoðanakönn-
unum undanfarna mánuði hefur
fylgi flokksins alls ekki verið í takt
við það sem réttast væri.
Sóknarfærin hafa verið gríðar-
mörg en framsóknarmenn ekki
nýtt þau nægilega vel. Framsókn-
arflokkurinn stendur einn flokka
eftir á „miðjunni“, sem er ótvíræð-
ur kostur í stjórnmálum, en hinn
gullni meðalvegur gildir þar eins
og annars staðar.
Hleypa þarf nýju blóði inn í for-
ystu flokksins eigi hann að eiga
möguleika á að stækka og dafna í
íslenskri pólitík. Jónína Bjartmarz
hefur boðið sig fram til embættis
varaformanns og ber að fagna því
og virða þegar öflugt
fólk býður flokknum
fram krafta sína.
Jónína er hæfur
frambjóðandi og mjög
góður kostur fyrir
Framsóknarflokkinn
með fullri virðingu
fyrir mótframbjóð-
endum hennar. Þótt
Jónína státi ekki af
áralangri reynslu í
pólitík þá fer hér kona
með mikla og víðtæka
reynslu bæði í at-
vinnulífinu og af
félagsmálum.
Fjölskyldumál í víð-
tækum skilningi eru
Jónínu hugleikin. Eru þá meðtalin
menntamál, heilbrigðismál og
félagsmál. Þetta eru málaflokkar
sem skipta íslensku þjóðina gríð-
armiklu máli og þar með Fram-
sóknarflokkinn.
Auk þess að hafa starfað sem
lögmaður um langt skeið hefur hún
verið ötull talsmaður foreldrasam-
taka og þar með forvarna í víð-
tækum skilningi. Hún hefur í nokk-
ur ár verið formaður Heimilis og
skóla, sem eru landssamtök for-
eldra.
Með því að gera Jónínu að vara-
formanni Framsóknarflokksins
væri um leið verið að breikka for-
ystu flokksins og þar með koma að
nýjum sjónarmiðum og möguleik-
um – sem er mjög nauðsynlegt fyr-
ir framtíðarsýn og framtíðarmögu-
leika flokksins eins og áður hefur
komið fram.
Framsóknarmenn mega ekki
gera þau mistök að útiloka nýtt og
hæfileikaríkt fólk þegar það er í
raun bráðnauðsynlegt flokknum að
fá slíka einstaklinga í sínar raðir.
Slíkum einstaklingum verður að
hleypa að í forystuhlutverk – því
fyrr því betra.
Framsóknarflokkurinn hefur
óhikað stillt upp framvarðarsveit
hæfra einstaklinga og þá burtséð
frá hvort um konur eða karla er að
ræða, sem er jákvætt fyrir flokk-
inn, en aðalatriðið er auðvitað að
velja þann sem hæfastur er í hvert
embætti hverju sinni og þá með
framtíðarsýn flokksins í huga.
Öruggt er að Jónína er fram-
bjóðandi sem er traustsins verður.
Frambjóðandi sem mun leggja sig
allan fram. Frambjóðandi sem býr
yfir víðtækri reynslu sem myndi
nýtast á pólitískum vettvangi.
Frambjóðandi sem er vel máli far-
inn og með hagnýta menntun.
Frambjóðandi sem er rökfastur og
sterkur í málflutningi. Frambjóð-
andi sem getur unnið undir álagi
og í mótlæti. Frambjóðandi sem er
flokknum til sóma. Frambjóðandi
sem er atkvæðisins verður.
Notið atkvæði ykkar skynsam-
lega með heildar- og framtíðar-
möguleika Framsóknarflokksins að
leiðarljósi – kjósið Jónínu Bjart-
marz sem varaformann Framsókn-
arflokksins.
Jónínu Bjartmarz
sem varaformann
Linda Björk
Bentsdóttir
Framsókn
Jónína er hæfur fram-
bjóðandi, segir Linda
Björk Bentsdóttir, og
mjög góður kostur fyrir
Framsóknarflokkinn.
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og starfar hjá Frjálsa fjárfesting-
arbankanum hf.
Þjónustusamningar,
útboð, einkavæðing
mun leysa vanda leik-
skólanna. Þessi viðhorf
birtast æ oftar og koma
einkum frá þeim sveit-
arstjórnamönnum sem
aðhyllast frjálshyggju-
sjónarmið og brask
sem því fylgir. Þeir
reyna að telja sjálfum
sér og öðrum trú um að
hagkvæmara sé að aðr-
ir en opinberir aðilar
reki leikskóla. Þeir
halda því fram að
einkavæðing eyði bið-
listum, komi betur til
móts við þarfir for-
eldra, auki fjölbreytni og stuðli að
bættum kjörum leikskólakennara.
Þetta geta sveitarfélög að mínu mati
allt uppfyllt ef vilji er fyrir hendi og
hafa sum reyndar gert þetta nú þeg-
ar. Sveitarfélög hafa fulla burði til að
reka góða leikskóla og ég held því
fram að það sé almenn skoðun for-
eldra og leikskólakennara að svo
verði í framtíðinni.
Hluti af samfélags-
þjónustunni
Í stefnu Félags íslenskra leikskóla-
kennara kemur skýrt fram að mennt-
un leikskólabarna skuli vera á ábyrgð
samfélagsins og því eigi sveitarfélög
og opinberir aðilar fyrst og fremst að
reka leikskóla. Það er mín skoðun að
öll menntun barna og ungmenna eigi
að vera hluti af samfélagsþjónust-
unni, þ.m.t. talið leikskólastigið.
Hvaða rök mæla með því að leikskól-
inn fremur en aðrir skólar sé settur á
svokallaðan markað og einkavædd-
ur? Reyndar ætla þeir sem lengst eru
komnir í þessum hugmyndum að fara
sömu leið með grunnskólann. Eina
ástæðan sem kemur í hugann er að
sveitarstjórnamenn vilji losna við
ábyrgð og skyldur sem fylgja því að
reka skóla, auk þess að vilja alla
skapaða hluti á markað.
Ókeypis leikskóli
Í áðurnefndri stefnu er einnig
ákvæði um það að stefna beri að því
að 6 tíma dvöl á dag í leikskóla verði
ókeypis. Þetta er sanngirnismál og
byggist á því að jafna rétt barna til
leikskólagöngu þannig að fjárhagur
foreldra hafi þar engin áhrif. Það er
staðreynd að gjöld í einkaleikskólum
eru víðast hvar hærri en í opinberum
leikskólum. Það gefur því augaleið að
aukin einkavæðing leiðir til enn
frekari gjaldtöku fyrir menntun
barna í leikskólum og þar með mis-
munun. Ég spyr, hvaða rök mæla
með því að gjaldtaka fari fram í leik-
skólum fremur en í öðr-
um skólum?
Skyldur sveit-
arfélaga
Í lögum um leikskóla
kemur skýrt fram að
það sé verkefni sveitar-
félaga að reka leikskóla.
Það eru einungis heim-
ildarákvæði í sömu lög-
um sem segja að heimilt
sé að veita öðrum leyfi
til reksturs leikskóla, sé
um það sótt. Sveitar-
stjórnamenn eiga því
ekki að hafa frumkvæði
að því að stuðla að
einkarekstri né útboð-
um í leikskólastarfi. Þeir eiga, eins og
margir reyndar gera, að standa undir
þessum skyldum sínum og leita leiða
til að auka fjármagn til leikskóla-
reksturs. Það hlýtur að vera réttur
barnanna og krafa foreldra.
Brotalamir
Eitt af því sem hefur verið mjög
ábótavant er eftirlit með einkaleik-
skólum. Þá hefur almenn ráðgjöf og
sérfræðiráðgjöf þar verið lítil eða
engin. Þetta gefur tilefni til að ætla
að ekki sé farið í einu og öllu eftir lög-
um um leikskóla og aðalnámskrá.
Dæmi eru um að börn sem þurfa á
sérkennslu að halda eigi ekki upp á
pallborðið hjá einkaaðilum vegna
þess að þau eru „of dýr“. Í sveitar-
félögum gilda samræmdar reglur um
biðlista. Þar eru börn ekki flokkuð
eftir þroska og atgervi. Innritunar-
reglur í einkaleikskólum eru aftur á
móti óljósar. Þetta skapar óöryggi og
ójöfnuð. Einnig getur rekstraraðili
tekið þá ákvörðun að loka einkaleik-
skólum þegar þeim sýnist. Hvað
verður um börnin þá?
Kjaraatriði
Margir einkaaðilar neita að gera
kjarasamninga við stéttarfélög
starfsmanna, en kjarasamningar
tryggja ákveðin réttindi. Það gefur
augaleið að þeir sem ekki gera kjara-
samning eiga auðveldara með að
brjóta á fólki og dæmi eru um að
rekstraraðilar skili ekki inn stað-
greiðslu skatta, lífeyrissjóðsgjöldum
og félagsgjöldum fyrr en að stéttar-
félög skerast í leikinn. Einkarekstur
stuðlar að launaleynd frekar en op-
inber rekstur og dregur úr virkni í
stéttarfélögum. Það hefur sýnt sig að
erfitt hefur reynst fyrir þá sem starfa
hjá einkaaðilum að vera í trúnaðar-
störfum fyrir stéttarfélög og dæmi
eru um að einkaaðilar neiti að gefa
upplýsingar um launakjör.
Töfralausn
Ég hvet fólk til að hugsa þessi mál
vandlega og láta stjórnmálamenn
ekki slá ryki í augun á sér í um-
ræðunni um leikskólann og lausnir á
vanda hans. Leikskólakennara hvet
ég til að búa sig undir að taka þátt í
þessari umræðu hvar og hvenær sem
er. Reynslan í Noregi, en það er eina
landið í Skandinavíu þar sem einka-
væðing leikskóla er útbreidd, er ekki
góð að mati stéttarfélags norskra
leikskólakennara. Stéttin hefur
sundrast og mismunun gagnvart
börnum hefur aukist. Launakjör eru
síst betri innan einkageirans og í
samanburði við aðra hópa eru þau
mjög lág.
Ýmsa hluti má setja á frjálsan
markað, en vill íslenska þjóðin setja
börnin sín og menntun þeirra á mark-
aðstorgið. Það er mín skoðun að sam-
félaginu beri að veita ákveðna þjón-
ustu, m.a. þjónustu sem felur í sér
metnaðarfullt mennta- og heilbrigð-
iskerfi fyrir alla. Einkavæðing í leik-
skólarekstri er engin töfralausn, hún
getur aftur á móti haft alvarlegar af-
leiðingar í þá átt að mismuna börnum
og skapa enn meira misrétti en ríkir í
dag á milli hópa í samfélaginu.
Leikskólabörn
á markað?
Björg
Bjarnadóttir
Höfundur er formaður Félags ís-
lenskra leikskólakennara.
Leikskólar
Ýmsa hluti má setja á
frjálsan markað, segir
Björg Bjarnadóttir, en
vill íslenska þjóðin setja
börnin sín og menntun
þeirra á markaðstorgið?