Morgunblaðið - 16.03.2001, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. MARS 2001 47
Á MORGUN munu borgarbúar
kjósa um stefnu í skipulagsmálum
borgarinnar. Þeir munu kjósa um
það hvort þjóni betur hagsmunum
borgarinnar og landsins alls þegar til
framtíðar er litið að nýta lungann úr
Vatnsmýrinni, ríflega 130 ha lands,
fyrir flugvöll eða nýja íbúðar- og at-
vinnubyggð.
Látum skynsemi ráða för
Í aðdraganda þessarar atkvæða-
greiðslu hefur leynt og ljóst verið al-
ið á togstreitu milli höfuðborgarbúa
og hinna sem þurfa að sækja hingað
um langan veg, oft mjög mikilvæga
þjónustu. Þetta er gamalt stef sem
hefur verið leikið á Íslandi hvenær
sem minnsta tilefni hefur gefist til
þess og þjónar fyrst og fremst þeim
tilgangi að kalla fram erfiðar tilfinn-
ingar hjá öllum sem hlut eiga að máli.
Tilfinningar eiga vissulega rétt á sér
en í því máli sem kosið verður um á
morgun held ég að betra sé að láta
skynsemi og rök ráða.
Hvort heldur sem menn mæla með
eða gegn nýtingu Vatnsmýrar fyrir
flugvallarstarfsemi geta þeir fært
rök fyrir því að verði þeirra málstað-
ur ofan á hafi það í för með sér mest-
ar hagsbætur fyrir alla landsmenn.
Hvort við samþykkjum þau rök eða
ekki ræðst af þeirri framtíðarsýn
sem við höfum fyrir hönd íslensks
samfélags. Þeir sem eru ákafastir
talsmenn þess að flugvöllur verði
áfram í Vatnsmýri hafa látið að því
liggja að verði þeirra vilji ekki ofan á
í atkvæðagreiðslunni séu Reykvík-
ingar að senda landsmönnum öllum
skilaboð um að borgin vilji ekki leng-
ur gegna höfuðborgarhlutverki sínu.
Ýkjukennd umræða af þessum toga
þjónar engum skyn-
samlegum tilgangi
enda er henni öðru
fremur ætlað að hræða
fólk frá því að fylgja
skoðun sinni.
Lærdómar úr fortíð
höfuðborgar
Reykjavík er, var og
verður höfuðborg
landsins alls – ekki öðru
fremur vegna þess að
hér séu, hafi verið eða
jafnvel verði svo merki-
leg samgöngumann-
virki, heldur vegna þess
að hér hefur þróast það
þéttbýli og sú sam-
félagsgerð sem þarf til að standa
undir atvinnu-, mennta- og menning-
arlífi sem er í takt við tímann hverju
sinni. Þetta þéttbýli var ekki burðugt
í upphafi síðustu aldar fremur en at-
vinnu- og efnahagslíf þjóðarinnar en
samfara vexti þess og viðgangi hefur
þjóðinni líka vaxið ásmegin. Alda-
löng viðleitni stórbænda og skamm-
sýnna stjórnmálamanna til að halda
aftur af þróun atvinnuhátta og þétt-
býlis á Íslandi, sem þeir gerðu með
skírskotun til hagsmuna fólksins í
hinum dreifðu byggðum, kom niður á
þjóðinni allri. Það var ekki fyrr en
hún braust undan því oki og hlýddi
kalli tímans sem hér fór að vaxa auð-
ur í landi.
En hvað kemur þessi sagnfræði
flugvellinum í Vatnsmýrinni við?
Mikið, vegna þess að sagan fjallar
ekki um fortíðina heldur um nútíð-
ina. Hún er sögð til að við megum
draga af henni lærdóma. Það á við í
dag eins og jafnan áður að hags-
munaaðilar reyna, með
hjálp stjórnmálamanna
og með vísan í óskil-
greinda hagsmuni
landsmanna, eins lengi
og stætt er að halda
aftur af þróun sem er
þeim ekki hagfelld. Á
endanum verða þeir þó
að láta undan þunga
straumsins, nú eins og
þá. Þá var fólkið að vísu
ekkert spurt hvað það
vildi en nú er öldin sem
betur fer önnur, a.m.k.
í Reykjavík.
Samkeppnishæfni
og betri lífskjör
Þróun atvinnuhátta og byggðar á
Íslandi í upphafi síðustu aldar var í
samræmi við þróun sem orðið hafði á
öllum Vesturlöndum, en hún var
bara seinna á ferðinni hér á landi
vegna þess að ráðamenn létu sig hafa
það að fórna langtímahagsmunum á
altari skammtímahagsmuna. Nú, við
upphaf 21. aldarinnar, stöndum við
andspænis nýjum kröfum, nýjum at-
vinnuháttum og nýjum hugmyndum
um þróun þéttbýlis. Samkeppnis-
hæfni borga og þjóða í framtíðinni
mun ekki síst ráðast af því hvernig
þeim tekst að aðlagast þessum nýju
tímum. Hagvaxtarsvæði heimsins í
dag eru borgirnar og hvarvetna fer
nú fram umræða um það hvernig
þær geti í senn verið samkeppnis-
hæfar og búið íbúum sínum góð lífs-
kjör – en hvorugt getur án hins verið.
Lykilhugtak í þeirri umræðu er þétt-
ing byggðar, sem stuðlar að hag-
kvæmara og virkara samfélagi.
Mönnum er tíðrætt um hið nýja hag-
kerfi sem byggist ekki síst á
mennta-, rannsóknar-, tækni- og vís-
indastofnunum og fyrirtækjum.
Þessi fyrirtæki þrífast best í nálægð
við hvert annað, þar sem þau njóta
góðs af þeirri deiglu sem verður til
þar sem margir hugvitsmenn leggja
saman. Til að öflugt þekkingarsam-
félag fái þrifist þarf það líka að hafa
greiðan aðgang að öflugri menning-
arstarfsemi, gefandi afþreyingu,
góðu umhverfi og hollri útivist.
Kraftmikil borg með
öflugan kjarna
Og komum þá að höfuðborgarhlut-
verkinu. Það er mín skoðun að í sam-
spili miðborgar Reykjavíkur og Há-
skóla Íslands sé fólginn öflugasti
vaxtarbroddur íslensks efnahags- og
atvinnulífs. Þar hefur grunnur verið
lagður að því þekkingarsamfélagi
sem að ofan var lýst og á honum eig-
um við að byggja. Sá grunnur verður
ekki lagður annars staðar nema á
mjög löngum tíma og með ærnum
fórnarkostnaði fyrir samfélagið allt.
Eins og málum er háttað í dag leitar
þessi starfsemi tilviljanakennt út á
jaðrana og færa má rök fyrir því að
þar ráði hagsmunir fjárfesta mun
meiru en hagsmunir heildarinnar.
Haldi þessi þróun áfram má búast
við að það fari að sneyðast um höf-
uðborgarhlutverkið og í stað þess að
Reykjavík verði þétt, vel starfhæf og
kraftmikil borg með öflugan kjarna
verði hún dreifð og sundurlaus borg
með óljóst hlutverk og ímynd. Slík
borg er ekki líkleg til að halda í fólk,
hvað þá laða það til sín í samkeppni
við aðrar borgir.
Sameiginlegir
framtíðarhagsmunir
Í fyrirsjáanlegri framtíð mun Ís-
land bara eiga eitt borgarsvæði sem
hefur burði til að standast sam-
keppni við vaxtarsvæði Evrópu.
Þetta svæði þarf auðvitað að vera vel
aðgengilegt fyrir alla sem á landinu
búa, sem og þá sem sækja það heim í
ýmsum erindum. Það er hins vegar
mikil einsýni að líta svo á að þá og því
aðeins sé landinu öllu vel þjónað að
flugvöllur verði í Vatnsmýri um
ókomin ár. Í umræðunni nú í aðdrag-
anda kosninganna hefur verið sýnt
fram á að það er ýmissa kosta völ ef
menn vilja af einlægni leita leiða til
að þjóna bæði hagsmunum höfuð-
borgar og landsbyggðar í bráð og
lengd.
Í kosningunum ræðst hver afstaða
borgarbúa er til framtíðarþróunar
borgarinnar. Þegar sú afstaða liggur
fyrir er það sameiginlegt verkefni
borgaryfirvalda og samgönguyfir-
valda að vinna úr þeirri niðurstöðu
með hagsmuni landsmanna allra að
leiðarljósi. Þegar úrslitin liggja fyrir
er það okkar verkefni að vinna að
þjóðarsátt í málinu, en eðli málsins
samkvæmt getur hún hvorki fyrir né
eftir kosningar orðið til einhliða og á
forsendum samgönguyfirvalda.
Að lokum hvet ég alla borgarbúa
til að hugsa þetta mál með framtíðina
í huga og greiða síðan atkvæði eins
og skynsemin býður þeim.
Í tilefni nýrra tíma
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Flugvöllur
Ég hvet alla borgarbúa
til að hugsa þetta mál
með framtíðina í huga,
segir Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, og greiða
síðan atkvæði eins og
skynsemin býður.
Höfundur er borgarstjóri.
MÉR er prívat sama
hvort flugvöllurinn er
eða fer. Ég flýg sjaldan
og flyt seint í uppablokk
í Vatnsmýrinni, og ef
svo gott tilboð fengist í
vallarhróið að hægt
væri að skaffa annan
jafngóðan – til dæmis
með samningum við
Álftnesinga – þá fyndist
mér það í fínu lagi. En
eins og flugvallarmálið
hefur verið rekið, eru á
því ósæmandi agnúar
yfirgangs og sérhyggju.
Það hefur augljós-
lega styrkt Reykjavík
sem höfuðborg og landsnafla að hafa
miðstöð innanlandsflugs í hjarta bæj-
arins. Það hefur fært bæjarbúum við-
skipti og styrkt rökin fyrir að þjappa
hér saman þjónustu við alla lands-
menn, stjórnkerfi, spítölum, skólum
og öðru sem við Reyk-
víkingar fyrr og síðar
tókum fagnandi. Nú er
landsbyggðin í basli og
viðskiptin við hana ekki
eins ábatasöm og áður.
En er sæmandi að snúa
rassinum í gamlan gisti-
vin þegar hann á helst í
vök að verjast? Það er
ekki nóg með að flug-
vallarfjendur ætli að
vísa innanlandsfluginu
einhliða út fyrir bæjar-
landið og segist ekkert
gera með hvar það
lendi. Það á ekki einasta
að þjóðnýta – einhliða –
kostnaðinn af nýjum flugvelli heldur
er gert út á það – einhliða – að um-
ferðarhnútarnir sem Vatnsmýrar-
byggðin veldur verði leystir á kostnað
landsmanna allra með peningum til
þjóðvega í þéttbýli.
Mér finnst óeðlilegt að sérnýta
ábata en samnýta kostnað. Mér finnst
sjálfsagt að réttindum fylgi skyldur
og að höfuðborgarréttindum fylgi
höfuðborgarskyldur. Mér finnst
slappt að forkólfar Reykjavíkurborg-
ar skuli ekki sjá þetta og vona að
borgarbúar bendi þeim á það á laug-
ardaginn.
Fáeinar línur um
flugvallarfárið
Markús Möller
Höfundur ólst upp norðan undir
Reykjavíkurflugvelli en býr nú í
Garðabæ.
Flugvöllur
Eins og flugvallarmálið
hefur verið rekið, segir
Markús Möller, eru á
því ósæmandi agnúar
sérhyggju og yfirgangs.
OFT er því haldið
fram að lýðræðið velji
hverjum samtökum þá
forystu sem þau eiga
skilið. Framsóknar-
menn velja sína for-
ystusveit nú á sunnu-
daginn og af því tilefni
er við hæfi að íhuga
hvort Guðni Ágústs-
son á erindi í þann
hóp.
Kynni mín af Guðna
hófust fyrir rúmum 20
árum þegar báðir
störfuðu sem mjólkur-
eftirlitsmenn mjólkur-
samlaga, hann á Suð-
urlandi en ég í Þingeyjarsýslum. Á
náms- og kynnisferð mjólkureftir-
litsmanna um Suðurland vakti
Guðni sérstaka athygli mína fyrir
tvennt. Hann var í mjög nánu og
góðu sambandi við alla þá bændur
sem við heimsóttum og þeir treystu
á hann í öllu því sem varðaði
mjaltatækni og meðferð mjólkur.
En við ræddum fleira. Fram-
sóknarflokkurinn var þá eins og oft
fyrr og síðar í nokkru ölduróti og
að honum sótt frá öllum hliðum.
Átti flokkurinn þá þegar hug Guðna
og svall honum móður sem oftar.
Þingmennska hans hófst nokkr-
um árum síðar og átti ég þá gott
samstarf við hann starfandi í stjórn
Stéttarsambands bænda. Var hann
þá jafnan ódeigur að verja hlut
landsbyggðar og
bænda jafnt í stjórn-
armeirihluta sem
stjórnarandstöðu og
veitti ekki af. Eftir að
Guðni tók að sér
bankaráðsformennsku
í Búnaðarbanka Ís-
lands og jafnframt
stofnlánadeild land-
búnaðarins varð sam-
starf okkar nánara.
Með liðsinni góðra
manna stóðum við að
því að skilja stofnlána-
deildina frá Búnaðar-
bankanum og mynda
úr henni sjálfstæðan
sjóð, Lánasjóð landbúnaðarins.
Þannig tókst að bjarga eigin fé
Lánasjóðsins frá því að vera selt í
nafni einkavæðingar. Þá má einnig
nefna að Guðni vakti athygli á
veikri stöðu lífeyrissjóðanna strax
eftir að hann komst á þing. Þar hef-
ur mikið áunnist.
Þannig óx Guðni af verkum sín-
um innan flokks sem utan, frá
mjólkureftirlitsmanni í þingmann
og síðar bankaráðsformann. Við
síðustu alþingiskosningar reyndi
enn á, þegar skoðanakannanir
sýndu veika stöðu flokksins, en þá
brugðust framsóknarmenn á Suð-
urlandi hart við og héldu sínu fylgi.
Guðni var því sjálfsagður ráðherra í
þeirri ríkisstjórn sem nú situr og
raunar sjálfgefið að hann tæki við
ráðuneyti landbúnaðarmála. Þar
hefur honum gefist tækifæri til að
efla og kynna landbúnaðinn og
raunar dreifbýlið allt og möguleika
þess. Höfðað hefur verið til íslenska
hestsins sem sameiningartákns
borgar og byggðar og er það vel.
Það samspil þekkir Guðni af eigin
raun enda lengst af verið búsettur á
Selfossi, hjarta landbúnaðarins á
Suðurlandi.
Íslenskur landbúnaður hefur nú
sterkari stöðu en verið hefur um
árabil og á landbúnaðarráðuneytið
undir forustu landbúnaðarráðherra
sinn þátt í því m.a. með því að vekja
athygli á fjölþættum möguleikum
landbúnaðarins og boða þannig
nýja sýn með von um bjartari fram-
tíð.
Guðni Ágústsson er því af mörg-
um ástæðum vel að því kominn að
verða varaformaður Framsóknar-
flokksins og flokkurinn þarf á
reynslu og hæfileikum Guðna
Ágústssonar að halda.
Vöndum vara-
formannsvalið
Ari Teitsson
Framsókn
Var hann þá jafnan
ódeigur að verja hlut
landsbyggðar og
bænda, segir Ari Teits-
son, jafnt í stjórn-
armeirihluta sem
stjórnarandstöðu og
veitti ekki af.
Höfundur er formaður
Bændasamtaka Íslands.
Bankastræti 3,
sími 551 3635
Póstkröfusendum
BIODROGA
*MOIST* rakakremið
byggir upp, styrkir og nærir húðina.
Þú ert örugg með BIODROGA
Lífrænar jurtasnyrtivörur