Morgunblaðið - 18.03.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 18. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Munntóbaksneysla og íþróttir
Rannsóknir
á munntóbaki
aukast
RANNSÓKNIR ááhrifum munntób-aks á heilsufar
manna eru að sögn dr. Ás-
geirs Helgasonar mjög
skammt á veg komnar, en
hann hélt nýlega erindi á
vegum Íþróttasambands
Íslands um þetta efni.
„Þær rannsóknir sem
gerðar hafa verið á áhrif-
um munntókbaks á
krabbamein í munnholi og
meltingarvegi benda til
þess að munntóbaksneyt-
endur séu í aukinni hættu
á að fá krabbamein. Hins
vegar byggjast þessar
rannsóknir á mjög fáum
einstaklingum og niður-
stöður hafa ekki alltaf ver-
ið tölfræðilega marktæk-
ar. Þetta hefur leitt til þess
að tóbaksiðnaðurinn og fleiri hafa
valið að túlka niðurstöðurnar á
þann hátt að munntókbak sé ekki
krabbameinsvaldandi. Þetta end-
urspeglar það vandamál sem er
algengt innan faraldsfræðinnar,
þ.e. hvernig menn velja að túlka
niðurstöður. Það er viss tilhneig-
ing að einblína á svokallaða töl-
fræðilega marktækni en slíkt get-
ur verið afar varasamt. Réttara er
að skoða allar þær rannsóknir
sem hafa verið gerðar í samhengi
og draga ályktanir út frá því hvort
niðurstöðurnar séu samhljóma.
Sé það gert er fleira sem bendir til
þess að munntóbak valdi krabba-
mein en ekki. Auk þess er margt
sem bendir til þess að munntóbak
auki hættuna á að menn deyi fyrir
aldur fram úr hjartasjúkdómum.“
– Í fyrirlestri þínum hjá ÍSÍ
ræddir þú um áhrif munntóbaks á
getu íþróttamanna?
„Þótt fáar rannsóknir séu til um
þetta efni sérstaklega sýndi norsk
rannsókn fram á að fólk í strangri
þjálfun sé líklegra til að skaðast ef
það notar munntóbak. Að þessu
leyti reyndist munntóbak verri
kostur en reykingar, þó að reyk-
ingar séu að allra dómi mun lakari
kostur hvað varðar sjúkdóma al-
mennt.“
– Hvernig stendur á þessu?
„Ástæðan fyrir þessu er líklega
sú að munntóbaksnotendur hafa
tugguna uppi í sér stöðugt en eitt
áhrifa af nikótínneyslu er að æð-
arnar dragast saman og blóðflæð-
ið til vöðvanna minnkar. Hjá reyk-
ingamönnum gerist þetta líka en
munurinn er sá að reykingamenn
gera oftast hlé á milli sígarettanna
sem gerir það að verkum að blóð-
flæðið verður eðlilegt á milli, ef
ekki er þá kominn varanlegur
skaði í æðakerfið. Munntóbaks-
neytendur eru hins vegar eins og
áður segir með tugguna uppi í sér
stöðugt sem veldur því að blóð-
flæðið er stöðugt skert. Íþrótta-
mennirnair eru oft með tóbak í
munni á æfingum og í keppni sem
er skýringin á því að þeir eru lík-
legri til að skaða vöðv-
ana en reykingamenn,
að ekki sé talað um þá
sem ekki nota tóbak.“
– Getur þetta haft
áhrif á árangur manna,
t. d. í íþróttum?
„Þetta eykur líkurnar á að
menn lendi í slæmum skaða sem
gæti valdið því að þeir dyttu út
sem „toppíþróttamenn“.Kerfis-
bundnar rannsóknir á munntób-
aki eru fyrst að fara af stað að ein-
hverju marki núna og ekki búist
við marktækum niðurstöðum, t.d.
hvað varðar krabbamein, fyrr en
eftir tíu til fimmtán ár.“
– Er munntóbak af tvennu illu
skárra en reykingar?
„Það eru fáir sem efast um að
svo sé. Þetta hefur m.a. leitt til
þess að sumir hafa viljað lyfta upp
munntóbakinu sem eins konar
lausn á reykingavandamálinu.
Þetta er þó afar vafasöm hug-
myndafræði. Mun skynsamlegra
er að halda fram nikótínlyfjum og
dópamínlyfjum (zyban) sem eru
hönnuð með það fyrir augum að
losa fólk úr fjötrum nikótínfíkn-
arinnar. Vandamálið er bara það
að þessi lyf eru mun dýrari en
munntóbakið. Það er því pólitísk
ákvörðun hvort það eigi að greiða
niður þessi lyf til þess að gera þau
samkeppnishæf við munntóbakið
sem staðgengil fyrir reykingar.
Þetta er mikið rætt hér í Svíþjóð
núna. Flestir sem vinna á sviði
tóbaksvarna eru á þessari skoðun
en að sjálfsögðu vill tóbaksiðnað-
urinn halda fram munntóbakinu
og hefur lagt fram mikla orku og
peninga í að sannfæra stjórnvöld
og jafnvel lækna og vísindamenn
um gildi þess.“
– Er mikið rætt um reykingar
og reykingavarnir núna í Svíþjóð?
„Tóbaksvarnir eru stöðugt
mjög ofarlega í umræðunni. Menn
eru sammála um að tóbak er sá
þáttur sem hefur mest áhrif á
heilsufar almennings, það er því
ekki einkennilegt þótt það sé mjög
ofarlega á baugi. Það sem ég vinn
við núna er svokölluð forvarna-
faraldsfræði, sem gengur út á það
að skilgreina vanda-
málið, koma með lausn-
ir og meta árangur. All-
ir þessir þættir eru
nauðsynlegir og styðja
hver annan og þetta er
eina leiðin til þess að al-
menningur viti að því fé sem varið
er til forvarna sé varið á réttan
hátt. Forvarnafaraldsfræði hefur
fengið þá stöðu í pólitísku sam-
hengi að sjá til þess að almannafé
sé beint í þá átt sem það nýtist
best, svo sem með símaþjónustu
við reykingamenn, sem ég hef
þróað hér og nú er nýlega farið að
beita á Íslandi.“
Ásgeir Helgason

Ásgeir Helgason fæddist á
Húsavík 1957. Hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum
við Hamrahlíð árið 1979 og út-
skrifaðist frá Háskóla Íslands í
sálfræði 1990. Hann tók próf í
hagnýtri fjölmiðlun frá sama
skóla 1991 og doktorspróf frá
Karolinsku-stofnuninni í Stokk-
hólmi í læknavísindum 1997.
Hann starfar við rannsóknir í
Svíþjóð. Ásgeir á tvo syni, Huga
og Muna.
Skynsamlegt
að nota lyf til
að losa fólk
við reykingar
Það kann ekki góðri lukku að stýra að reyna að troða einhverju útlensku sulli í hana Búkollu okkar.
FULLTRÚAR sjálfstæðismanna í
borgarstjórn hafa lagt til að skoðað
verði að flytja íþróttahús ÍR syðst í
Hljómskálagarðinn, nærri gatna-
mótum Njarðargötu og Sóleyjar-
götu. Lögðu þeir fram tillögu þess
efnis á fundi borgarstjórnar á
fimmtudagskvöld.
Tillögunni var á fundinum vísað til
frekari umfjöllunar í borgarráði.
Eins og kunnugt er stendur til að
flytja ÍR-húsið frá Túngötu þar sem
kaþólska biskupsdæmið hyggst
hefja framkvæmdir við byggingu
nýs íþróttahúss á lóðinni.
Í greinargerð með tillögu sjálf-
stæðismanna segir m.a. að mjög
margvísleg starfsemi geti átt sér
stað í ÍR-húsinu sem unnið gæti með
Hljómskálagarðinum og aukið nýt-
ingu hans án þess að trufla nærliggj-
andi byggð.
Varðveita þarf
sögufræga byggingu
,,Grunnurinn að þessari tillögu er
að varðveita sögufræga byggingu og
að auka fjölbreytileika og nýtingu
Hljómskálagarðsins. Forsenda fyrir
því að húsið nýtist vel á þessum stað
er að gerð verði bílastæði á svæði
sunnan við garðinn sem myndast við
flutning Hringbrautar á nýtt veg-
stæði,“ segir m.a. í greinargerðinni.
Þar segir ennfremur að verði húsið
fært í Hljómskálagarðinn sé ekki
ástæða til að byggja undir það kjall-
ara eins og gert hafi verið þegar það
hafi verið flutt á núverandi stað. Seg-
ir jafnframt að í Hljómskálagarðin-
um væri rétt að minna á upprunalegt
hlutverk hússins sem kirkja; endur-
byggja á það turn og taka upp fyrra
gluggaform. ,,Saga hússins sem
íþróttahúss þarf þó að vera augljós.“
ÍR-húsið í Hljómskálagarðinn?