Morgunblaðið - 18.03.2001, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 18. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
. . . . . . . . . .
18. mars 1971:
„Í gær birtust í Morg-
unblaðinu stutt viðtöl við
helztu forsprakka í viðræðum
ungra Framsóknarmanna og
hannibalista, auk þess sem
frá því var skýrt, að Ólafur
Jóhannesson, formaður
Framsóknarflokksins, hefði
ekkert viljað segja um yf-
irlýsingu þá, sem þessir aðilar
sendu frá sér sl. mánudag, og
afstöðu forystu Framsókn-
arflokksins til hennar.
Einn þeirra manna, sem
Morgunblaðið ræddi við í
gær, var Már Pétursson, for-
maður Sambands ungra
Framsóknarmanna. Í frétt
Morgunblaðsins í gær sagði
m.a. „Þá sagði Már, að frá
sínum bæjardyrum séð hefði
merkilegasta niðurstaða
þessara viðræðna verið sú, að
yfirlýsing hefði komið fram í
þessu frá SVF um, að þau
yrðu ekki þriðji aðilinn í
stjórn með Sjálfstæð-
isflokknum að loknum kosn-
ingum, en opnuðu leiðina fyr-
ir því, að þeir færu í breiða
vinstri stjórn. Það mundi
þýða, að þeir gætu hugsað sér
stjórnarsamstarf við Alþýðu-
bandalagið.“
. . . . . . . . . .
18. mars 1981:
„Frumvarp sjálfstæðismanna
um ný orkuver byggir á þeirri
skynsamlegu grundvall-
arforsendu, að ríkisstjórnin
skuli fela Landsvirkjun eða
landshlutafyrirtækjum að
reisa og reka þrjár nýjar
stjórvirkjanir sem og stækka
Hrauneyjafossvirkjun. Með
því að leggja þá skyldu á
herðar ríkisstjórninni, að hún
„skuli“ fela virkjunaraðilum
að ráðast í þessar fram-
kvæmdir, er tryggt að ráðist
verði í hverja þeirra um sig,
þegar rannsóknum og und-
irbúningi öllum er lokið. Með
þessu ákvæði er farið inn á
nýjar brautir, sem eðlilegt er
að velja, þegar við blasir, að á
næstu árum verður skyn-
samlegt að ráðast í nývirkj-
anir í Þjórsá við Sultartanga, í
Blöndu og í Jökulsá í Fljóts-
dal. Við hverja þessara ný-
virkjana er við sérstök vanda-
mál að etja og breiða verður
úr þeim eftir þeim leiðum sem
þykja heppilegastar á hverj-
um stað. Samkvæmt frum-
varpinu á að ljúka virkj-
unarverkefnunum á þeim
áratug, sem nú er að hefjast.“
. . . . . . . . . .
17. mars 1991:
„Í ræðu á ársþingi iðnrek-
enda ræddi fráfarandi for-
maður samtakanna, Víg-
lundur Þorsteinsson,
hugsanlega einkavæðingu
orkuvera landsmanna. Hann
taldi tímabært að afnema ein-
okun ríkis og sveitarfélaga á
þessu sviði atvinnulífsins og
huga að flutningi valds og
ábyrgðar þannig, að við-
skiptalegt mat sitji í fyrirrúmi
í rekstri þeirra. Víglundur
Þorsteinsson nefndi í þessu
sambandi fimm orkufyr-
irtæki, sem hann taldi kjörin
til einkavæðingar, þ.e. Lands-
virkjun, Hitaveitu Reykjavík-
ur, Rafmagnsveitu Reykja-
víkur, Orkubú Suðurnesja og
Orkubú Vestfjarða.
Fory s tugre inar Morgunb lað s ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GRUNNUR AÐ SAFNABÍÓI
Í HAFNARFIRÐI
Þarft starf hefur verið unnið áKvikmyndasafni Íslands alltfrá því það var stofnað á ní-
unda áratugnum. Fyrir um þremur
árum flutti safnið af Laugaveginum í
Reykjavík í húsnæði gamla frysti-
hússins í Hafnarfirði. Um leið fékk
Hafnarfjarðarbær safninu tíma-
bundið í hendur Bæjarbíó, sem stað-
ið hefur við Strandgötuna frá 1944,
en árið 1996 gerðu Kvikmyndasafn-
ið, Hafnarfjarðarbær og mennta-
málaráðuneytið samning um að safn-
ið ræki Bæjarbíó og hæfi þar
rekstur svokallaðs safnabíós. Er-
lendur Sveinsson, fyrsti safnstjóri
Kvikmyndasafnsins, hóf baráttuna
fyrir því að safnið fengi sýningarað-
stöðu og athugaður yrði sá mögu-
leiki að setja upp safnabíó. Nú virð-
ist sá draumur vera að rætast.
Sigurjón Baldur Hafsteinsson, sem
tók við starfi safnstjóra um mitt síð-
asta ár, segir í samtali við Morg-
unblaðið í dag að það sé lögbundið
hlutverk safnsins að sinna miðlun á
kvikmyndakosti þeim, sem hafi verið
varðveittur, en án sýningaraðstöðu
hafi því hlutverki ekki verið sinnt.
„Þetta miðlunarhlutverk er að
mínu viti eitt það allra mikilvægasta
í starfsemi safns eins og kvikmynda-
safns,“ segir Sigurjón. „Miðla kvik-
myndalistinni í sem breiðastri mynd
og ekki síst gera hluta af þeim ger-
semum, sem við varðveitum, að-
gengilegan í kvikmyndahúsi, sínu
eðlilega umhverfi.“
Safnabíó af þessu tagi eru rekin í
flestum nágrannalöndum okkar og
stunda mjög fjölbreytta sýningar-
starfsemi. Það yrði mikill fengur að
slíku safnabíói í íslenskri menning-
arflóru. Kvikmyndin er viðurkennt
listform. Til þess að vera læs á þetta
listform er jafn nauðsynlegt að hafa
aðgang að þeim verkum, sem hafa
mótað þróun þess, og að hafa lesið
ákveðnar bækur til að hafa kjölfestu
í bókmenntum. Slík þekking fæst
hins vegar ekki nema þessi verk séu
aðgengileg. Í safnabíóinu yrði ekki
aðeins hægt að nálgast íslenska
kvikmyndaarfleifð, heldur gæfist al-
menningi kostur á að kynnast kvik-
myndaforminu með hætti, sem ekki
er boðið upp á í hinum almennu
kvikmyndahúsum. Með safnabíói
yrði einnig unnt að fá hingað til
lands verk framsæknari kvikmynda-
gerðarmanna þannig að kvikmynda-
unnendur gætu séð hvar vaxtar-
broddarnir eru í kvikmyndagerð.
Sigurjón segist vonast til að hægt
verði að halda úti sýningum alla
daga vikunnar og sér fyrir sér að
haldnar verði margar litlar kvik-
myndahátíðir, þar sem kynntar
verði myndir ákveðinna leikstjóra,
ákveðin form kvikmynda, kvik-
myndasaga ákveðinna landa eða
eitthvað í þeim dúr. Safnabíó njóta
ákveðinnar sérstöðu miðað við hin
almennu kvikmyndahús að því leyti
að þau þurfa ekki að borga leigu
heldur aðeins höfundarlaun og eru
því ekki að sama skapi háð lögmál-
um markaðarins.
Draumurinn um safnabíó er hins
vegar ekki orðinn að veruleika. Enn
vantar fjármagn og segir Sigurjón
að Kvikmyndasafnið muni þurfa að
veita fé inn í rekstur þess. Í nýju
frumvarpi til kvikmyndalaga er þess
getið í lýsingu á verksviði Kvik-
myndasafns Íslands að það muni
starfrækja safnabíó. Slíkt ákvæði
væri til lítils ef safnið hefði ekki
fjármagn til að gegna þeirri skyldu.
Safnabíó er tímabær stofnun til að
gegna hlutverki, sem í raun hefur
ekki verið sinnt frá því að kvik-
myndaklúbburinn Fjalakötturinn
leið undir lok.
M
IKILS titrings hefur
gætt á fjármálamörkuð-
um upp á síðkastið og í
síðastliðinni viku fór
bandaríska Dow Jones-
vísitalan niður fyrir tíu
þúsund stig í fyrsta
skipti í langan tíma.
Gengi hlutabréfa hefur lækkað á flestum helstu
mörkuðum og ekkert bendir til að þeir muni
rétta úr kútnum alveg á næstunni.
Það er hins vegar ekki einungis í helstu iðn-
ríkjunum sem ástandið hefur verið erfitt, víðs
vegar í heiminum má finna ríki er eiga við alvar-
lega erfiðleika í efnahagsmálum að etja. Ekki
síst hafa augu margra beinst að Argentínu upp á
síðkastið sem glímir við stórfelld efnahagsleg
vandamál, er gætu haft víðtækari afleiðingar ef
ekki tekst að ná tökum á þeim.
Ræðst það af því hversu þungt landið vegur
þegar skuldir þróunarríkja eru teknar saman.
Raunar eiga þeir sem heimsækja Argentínu erf-
itt með að flokka landið með svokölluðum þróun-
arríkjum. Höfuðborginni Buenos Aires, sem er
ein af helstu stórborgum heims, svipar að mörgu
leyti til evrópskra stórborga á borð við París og
Madrid, nema hvað hún er töluvert stærri og
fjölmennari en evrópsku borgirnar. Evrópu-
búum, er heimsótt hafa önnur lönd Suður-Am-
eríku, kemur það raunar oft í opna skjöldu,
hversu evrópskt yfirbragð Argentína hefur yfir
sér. Flestir íbúa landsins eru af ítölsku bergi
brotnir og bera það yfirleitt með sér.
Um leið og komið er út fyrir Buenos Aires á
hinar geysilega víðfeðmu sléttur landsins tekur
Argentína hins vegar á sig annan svip. Horfnar
eru glæsilegar „evrópskar“ breiðgötur höfuð-
borgarinnar, þar sem veitingahús og hátísku-
verslanir keppa um athygli vegfarenda, og við
tekur byggð þar sem stéttaskiptingin er augljós
og bílaflotinn virðist tekinn beint af minjasafni
um sjöunda og áttunda áratuginn.
Argentína hefur á síðastliðnum árum gengið í
gegnum miklar pólitískar og efnahagslegar
sviptingar. Lýðræði hefur fest sig rækilega í
sessi eftir að endi var bundinn á stjórn hersins
fyrir tæpum tveimur áratugum í kjölfar Falk-
landseyjastríðsins. Óðaverðbólga níunda ára-
tugarins heyrir jafnframt sögunni til og ógnar
ekki lengur samfélagslegum stöðugleika. Staða
efnahagsmála er þó langt í frá viðunandi og þó
svo að Argentínumenn búi við bestu lífskjör
allra þjóða Suður-Ameríku hafa þeir orðið að
herða sultarólina hressilega síðastliðin ár.
Argentína í
vanda
FYRIR skömmu
töldu flestir að efna-
hagsvandi Argentínu
væri í rénun eftir 33
mánaða samfelldan efnahagslegan samdrátt.
Í lok síðasta árs náðist samkomulag milli Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins (IMF) og argentínskra
stjórnvalda um lántöku upp á um 40 milljarða
dollara til að koma í veg fyrir að til þess þyrfti að
koma að Argentínumenn frestuðu greiðslum á
erlendum lánum. Að auki höfðu vaxtalækkanir í
Bandaríkjunum jákvæð áhrif á greiðslubyrði
Argentínu en gjaldmiðillinn pesó hefur um ára-
bil verið tengdur við dollara á genginu einn á
móti einum.
Það kom því flestum á óvart er Fernardo de la
Rua, forseti Argentínu, tilkynnti í byrjun mán-
aðarins uppstokkun á ríkisstjórn sinni eftir að
José Luis Machinea lét óvænt af embætti sem
fjármálaráðherra.
Þá voru einungis liðnir rúmlega tveir mánuðir
frá því að hann lýsti því yfir að samkomulag
Argentínu og IMF boðaði tímamót á sviði efna-
hagsmála. Í fyrstu virtist sem sú spá myndi
ganga eftir. Vextir fóru lækkandi (ekki síst
vegna lækkandi vaxta í Bandaríkjunum) og
ríkisstjórnin hóf herferð til að hvetja íbúa lands-
ins til aukinnar neyslu og fjárfestinga til að fá
hjól atvinnulífsins til að snúast hraðar. Fljótlega
kom þó í ljós að hagtölur gáfu ekki tilefni til jafn-
mikillar bjartsýni og vonir stóðu til og í kjölfarið
kom upp hneykslismál er veikti mjög trúverð-
ugleika stjórnarinnar í augum markaða. Um var
að ræða peningaþvættismál er teygði anga sína
inn í stjórnkerfið og meðal annars virtist líklegt
að Pedro Pou seðlabankastjóri tengdist því.
Nefnd á vegum öldungadeildar Bandaríkjaþings
hefur hafið rannsókn á málinu en því tengjast
nokkrir argentínskir bankar, sem m.a. eru sak-
aðir um að hafa stundað þvætti á eiturlyfja-
gróða. Pou, sem heldur fram sakleysi sínu, hefur
verið undir miklum þrýstingi að segja af sér en
hann situr enn sem fastast, að því er virðist með
stuðningi De la Rua.
Þó hefur nafn Domingo Cavallo einnig heyrst
nefnt þegar rætt er um hugsanlegan arftaka
Pous í embætti seðlabankastjóra, en hann var
fjármálaráðherra í stjórn Carlos Menems er
pesóinn var tengdur við dollarann. Cavallo situr
nú á þingi og hefur upp á síðkastið látið í ljós
ýmsar skoðanir á því hvernig best sé að haga
gengismálum Argentínu. Meðal annars hefur
hann haldið því fram að skynsamlegra kunni að
vera að tengja pesóinn við myntkörfu, sem í
væru meðal annars evra og jen, í stað þess að
festa gengi gjaldmiðilsins við gengi dollarans.
Við þessu hafa þó margir efnahagssérfræð-
ingar varað og sagt að slík breyting væri í raun
ávísun á stórfellda gengisfellingu og mikla
óvissu í efnahagsmálum.
Óvissan fælist ekki síst í því að þar með væri
opnað fyrir að stjórnvöld gætu hvenær sem er
krukkað í gengi pesóans, t.d. með því að breyta
innbyrðis vægi einstakra gjaldmiðla í myntkörf-
unni.
Lopez Murphy
tekur við
VIÐ stöðu José Luis
Machinea tók Ricardo
Lopez Murphy, sem
til skamms tíma var
varnarmálaráðherra í stjórninni. Lopez Murphy
þykir íhaldssamur í skoðunum en hann er
menntaður hagfræðingur við háskólann í Chi-
cago. Raunar stóð til á sínum tíma að Lopez
Murphy yrði fyrsti fjármálaráðherrann í stjórn
De la Rua. Eftir að hann hafði lýst því yfir að
hann væri fylgjandi því að lækka laun ríkis-
starfsmanna varð De la Rua hins vegar að lofa
að hann yrði ekki skipaður í það embætti.
Markaðir hafa brugðist vel við skipan Lopez
Murphy í embætti en hann tekur vissulega við
erfiðu búi. Því má ekki gleyma að De la Rua hef-
ur þurft að glíma við margvíslega erfiðleika allt
frá því að stjórn hans, sem er bandalag Róttæka
flokksins, sem er miðjuflokkur, og vinstriflokks-
ins Frepaso, undir heitinu Alianza, tók við af
stjórn Carlos Menems í lok ársins 1999.
Eitt af helstu afrekum Menems hafði verið að
tryggja stöðugleika pesóans með því að festa
gengi hans við gengi bandaríska dollarans árið
1991. Þar með náðist loks að ráða niðurlögum
verðbólgunnar sem náði hámarki árið 1989 er
hún mældist tæplega 5.000 prósent á ársgrund-
velli. Staða ríkisfjármála var hins vegar slæm,
hagvöxtur neikvæður og atvinnuleysi tæp 15%
er De la Rua tók við embætti.
Til að auka tekjur ríkisins og draga úr land-
lægum skattsvikum bauðst stjórnin til að semja
við þá er ekki höfðu sinnt því að greiða skatta.
Það reitti hins vegar þann hluta þjóðarinnar til
reiði er borgaði skatta sína samviskusamlega.
Sumir sérfræðingar hafa einnig talið að sú ár-
átta stjórnarinnar að kenna stjórn Menems um
allt sem fór úrskeiðis hafi orðið til að draga úr
trúverðugleika hennar á fyrstu mánuðum.
Við þetta bættist gengisfelling brasilískra
stjórnvalda árið 1999 og hátt gengi dollarans
sem gerir argentínskum útflutningsfyrirtækjum
erfitt fyrir, til dæmis á mörkuðum í Evrópu.
Verð á helstu útflutningsafurðum Argentínu
hefur sömuleiðis verið lágt ef frá er skilin olía.
Ekki síst hefur efnahagsástandið bitnað hart á
millistétt landsins og kaupmáttur hennar hefur
skerst verulega upp á síðkastið. Þar sem geng-
ismál eru í föstum skorðum urðu stjórnvöld að
bregðast við gengisfellingunni í Brasilíu með því
að skera niður kostnað og þá oftar en ekki laun
starfsfólks. Sjást ummerki þess víða í höfuð-
borginni Buenos Aires þar sem meira að segja
tiltölulega ódýrir hlutir, jafnvel fatnaður, eru
boðnir á vaxtalausum afborgunum.
Ástandið hefur sömuleiðis haft áhrif á
strauma og stefnur í þjóðfélaginu og um tíma á
síðasta ári var Raoul Alfonsín, er var forseti á
óðaverðbólguárum níunda áratugarins, skyndi-
lega orðinn einn vinsælasti stjórnmálamaður
landsins samkvæmt skoðanakönnunum.
Flestir eru sammála um að Lopez Murphy
verði að grípa til róttækra aðgerða ef takast eigi
að rétta þjóðarskútuna við. Talið er líklegt að
hann muni leggja ríka áherslu á niðurskurð rík-
isútgjalda og uppstokkun á ríkiskerfinu í heild.
Skrifræði er verulegt í Argentínu og erlendir
fjárfestar hafa kvartað sáran yfir því umhverfi
sem þeir verða að búa við. Til að mynda er lagð-
ur flatur 1% skattur á áætlaðar eignir fyrir-
tækja, óháð því hvort fyrirtæki skila í raun
hagnaði eða eru rekin með tapi. Rökin fyrir
skattinum eru þau miklu skattsvik er viðgangast
í landinu en afleiðingin sú að enn fleiri fyrirtæki
sjá sér hag í því að hagræða tölum til að komast
undan því að greiða skatta. Þannig myndast
vítahringur. Þar sem stöðugt fleiri koma sér hjá
því að greiða skatta sjá stjórnvöld ekki aðrar
leiðir færar en að þyngja skattbyrði þeirra hópa
sem telja rétt fram. Einnig er lagður þungur
skattur ofan á vaxtagreiðslur fyrirtækja er taka