Morgunblaðið - 07.04.2001, Blaðsíða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001 51
Tærir berast
úr tjarnarsefi
tónar um fjöll.
– Heiðin töfrast
og hlustar öll.
(Þ.V.)
Þessi meitluðu og fögru orð Þor-
steins Valdimarssonar eiga einkar vel
við Sæmund Jónsson, sem hér er
minnst. Hann átti hina tæru og ljúfu
tóna sönggyðjunnar, sem endur-
spegluðu hreint, óflekkað sálarlíf og
traustan og vandaðan persónuleika,
og honum var einkar lagið að hrífa
aðra með sér í töfrum íslenskra al-
þýðusöngva. Hann hafði fengið í
vöggugjöf einstaklega bjarta tenór-
rödd, sem hann beitti af listrænni við-
kvæmni, og ekki er á því vafi, að Sæ-
mundur hefði náð langt, hefði hann
helgað sig hinni dýru list. En það var
lán þeirra, sem honum kynntust, að
hann nýtti hæfileika sína á þessu sviði
til þess að sameina menn í almennum
söng á gleðistundum, og þar sem
söngur hans ómaði, leið öllum vel.
Sæmundur var borinn og barnfædd-
ur í hinni fögru Landsveit, þar sem
hann hafði fyrir augum í uppvexti sín-
um ægifegurð sunnlensku fjallanna
með Heklu gnæfandi yfir miðri sveit,
en í slíku umhverfi verður skilningur
manna á undrum náttúrunnar dýpri
og ættjarðarástin styrkist. Foreldrar
Sæmundar, sem bæði voru komin af
traustum rangæskum ættum, bjuggu
í Austvaðsholti, þar sem hann ólst
upp ásamt fimm systkinum. Foreldr-
ar hans voru af „aldamótakynslóð-
inni“ svokölluðu, og í æsku drakk Sæ-
mundur því í sig sambland af hinni
fornu íslensku þjóðmenningu, þar
sem gömul gildi voru í heiðri höfð,
ásamt ungmennafélagsandanum,
sem þá sveif yfir vötnunum og boðaði
breytt viðhorf og nýja tíma framfara
og frelsis. Sæmundur fékk því það
veganesti að erfðum og uppfóstri,
sem einkenndi foreldra hans: Bjart-
sýni og glaða lund, skyldurækni, trú-
mennsku og dugnað ásamt ótakmörk-
uðu umburðarlyndi og virðingu fyrir
öllu, sem lifir og hrærist. Þótt þetta
fólk hafi ekki setið lengi á skólabekk,
bjó það yfir menningu, og áskapaðri
kurteisi, sem ekki virðist vera á nám-
skrám menntastofnana nútímans, en
undirritaður finnur einna helst hjá
fólki, sem sprottið er úr sama jarð-
vegi og hér er lýst. Þau eggjuðu börn
sín til náms, og Sæmundur gerði sér
snemma ljóst, að til þess að geta,
verða menn að kunna og til þess að
kunna, verða menn að læra. Hann fór
því ungur í Bændaskólann á Hólum
og seinna í Samvinnuskólann, og
einnig var hann eitt ár við nám og
starfsþjálfun í Bandaríkjunum.
Sæmundur vann að búi foreldra
sinna í uppvextinum eins og þá var
venja, en móðir hans lést um aldur
fram frá yngsta barni sínu, tveggja
ára, þegar Sæmundur var nítján ára.
Hann aðstoðaði eftir það föður sinn
við búskapinn í nokkur ár og stundaði
jafnframt byggingavinnu og gerði út
vörubíl, sem hann átti í félagi við Ólaf
bróður sinn, sem nú er látinn.
Skömmu eftir heimkomuna frá
námi í Bandaríkjunum eða árið 1954
gerðist hann forstöðumaður vist-
heimilisins að Akurhóli á Rangárvöll-
um, sem þá var nýstofnað, og gegndi
því starfi til 1965. Hlutverk forstöðu-
manns á slíku heimili er ugglaust
gríðarlega vandasamt og krefjandi,
en þar munu mannkostir Sæmundar,
umburðarlyndi og jafnaðargeð hafa
notið sín vel. Í raun var þarna um
brautryðjandastarf að ræða, vegna
þess að fyrirmyndir slíkra stofnana
voru þá lítt mótaðar hérlendis og fór
Sæmundur því nokkrar ferðir til út-
SÆMUNDUR
JÓNSSON
✝ Sæmundur Jóns-son fæddist í
Austvaðsholti í
Landsveit 11. nóv-
ember 1924. Hann
andaðist á Landspít-
alanum í Fossvogi
26. mars síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Langholts-
kirkju 5. mars.
landa að kynna sér með-
ferð drykkjusjúkra.
Undirritaður kom oft á
heimili Sæmundar á
þessum árum og varð
vitni að, hve mikla alúð
hann og fjölskylda hans
lögðu í starf sitt og
hversu umhugað þeim
var um að þeir, sem
dvöldu á vistheimilinu,
færu þaðan betri menn.
Eftir ellefu ára starf þar
flutti fjölskyldan svo til
Reykjavíkur, þar sem
Sæmundur réðst til
Búnaðarbanka íslands,
en þar lauk hann starfsferli sínum
sjötíu ára að aldri. Margir telja að
gæfa og velgengni manna ráðist mjög
af vali þeirra á maka, og þykir und-
irrituðum sem hið farsæla lífshlaup
Sæmundar Jónssonar sanni það.
Hann kvæntist mikilhæfri og góðri
konu, Svanfríði Ingvarsdóttur, frá
Bjalla í Landsveit, en hún átti, eins og
eiginmaður hennar, rætur sínar í
menningarsamfélagi íslenskra
bænda. Með þeim var fyllsta jafnræði
og saman eignuðust þau fjórar dætur,
sem allar hafa erft lyndiseinkunnir og
mannkosti foreldra sinna í ríkum
mæli. Allar hafa þær gengið listagyðj-
unni á hönd og nutu hvatningar og
stuðnings foreldranna til að mennta
sig sem best. Það er gæfa okkar, sem
eftir lifum, að fá áfram að njóta list-
fengis og persónuleika Sæmundar í
dætrum hans og dætrabörnum. Sæ-
mundur átti sín áhugamál utan
starfsins og bar sönginn þar hæst, en
hann söng í ýmsum kórum og var m.a.
stofnandi Átthagakórs Rangæingafé-
lagsins í Reykjavík. Hann sleit aldrei
að fullu þau bönd, sem hann var bund-
inn sveitinni og átthögunum, og
stundaði til dæmis alla tíð hesta-
mennsku af áhuga. Síðustu árin átti
fjölskyldan sumarhús á Bjalla, föður-
leifð Svanfríðar, og undi Sæmundur
sér þar vel í sinni fögru heimabyggð.
Áhugi hans á stjórnmálum fór ekki
fram hjá neinum. Hann var sjálfstæð-
ismaður í þess orðs bestu merkingu
og tók virkan þátt í flokksstarfinu.
Hann var mjög framfarasinnaður og
hafði sérstakan áhuga á stórfram-
kvæmdum, sem horfðu til almanna-
heilla, eins og virkjun fallvatna og
samgöngubóta, og naut þess að rök-
ræða um þau mál. Kynni okkar Sæ-
mundar, mágs míns, hófust þegar ég
var 10 ára „snúningastrákur“ sumar-
langt á næsta bæ við hann. Þá söng
hann, og í þau 65 ár, sem síðan eru lið-
in, hefur þetta dásamlega tjáningar-
form, söngurinn, verið hans aðals-
merki. En nú er söngurinn þagnaður.
Sæmundur lauk sinni jarðvist með
reisn eftir skamma, en snarpa bar-
áttu við þann, sem enginn fær sigrað.
Undirritaður saknar þess nú, að fá
ekki lengur notið þess að „taka lagið“
með Sæmundi á góðum stundum og
lyfta sér yfir hversdagsleikann á
vængjum söngsins.
En söknuðinn milda ljúfar minn-
ingar um vandaðan mann, sem gott
var að vera nálægt. Mann, sem aldrei
lét hnjóðsyrði falla í garð samferða-
manna, en færði ávirðingar annarra
ávallt til betri vegar. Mann, sem var
búinn slíku geðslagi og sjálfsstjórn,
að hann sást aldrei skipta skapi.
Mann, sem bjó yfir þeirri inngrónu
menningu að virða ætíð skoðanir ann-
arra til jafns við sínar. Mann, sem
mætti hverjum degi með bros á vör,
jafnvel þótt á móti blési.
Sumir kveðja,
og síðan ekki
söguna meir.
– Aðrir með söng,
er aldrei deyr.
Blessuð sé minning Sæmundar
Jónssonar.
Finnbogi Eyjólfsson.
Ungur trúir maður því að gott fólk
sé eilíft. Með tímanum, aldri og
þroska er maður hins vegar fljótlega
sviptur þeirri trú. Vinur minn Sæ-
mundur Jónsson sem nú hefur kvatt
er enn ein staðfesting þeirra sann-
inda. Hinni sannfæringu barnsins
hefur hins vegar hvorki tími né þroski
megnað að hnekkja: Sæmundur
Jónsson var góður maður.
Liðnir dagar vitja: Holtsmúlaheið-
in á vetrardegi fyrir meira en þrjátíu
árum. Við erum á leið austur á Bjalla í
eina af þessum dásamlegu ferðum,
sem vekja minningar um flatköku-
lykt, skeggið hans Ingvars frænda,
hey í meis, endalaus norðurljós og
stjörnuskin. Rússinn hans pabba er
búinn eins og skriðdreki á austurvíg-
stöðvunum, með keðjur á öllum, og
okkur systkinunum finnst við vera af-
ar miklir heimskautakappar. Þá birt-
ist „gamli“ Volvó úr hríðarkófinu. Út
snarar sér maður á blankskóm, með
hatt og bindi. Hann hlær dátt, enda
allir vegir færir. Það verða fagnaðar-
fundir. Minningar tengdar fyrsta
sumrinu í Urðarstekknum þegar ég
gerðist garðyrkjumaður og húskarl
og þáði að launum útreiðartúra á
kvöldin. Og þá var nú stundum spjall-
að! Um stjórnmál, menningu og lífs-
gátuna sjálfa. Þá list kunni hann svo,
öðrum mönnum betur, að tala við
strákinn eins og jafningja sinn. Stúd-
entsdagurinn minn, einhver
skemmtilegasti dagur lífsins. Svana
spilar á píanóið, Sæmi leiðir sönginn
og enn nærri tuttugu árum seinna
finnst mér ég heyra enduróm hans
bergmála um Norðurmýrina. Dagar
og nætur undir rangæskri sumarsól.
Óteljandi leiftur liðinna daga. Endur-
minningar sem eiga það sameiginlegt
að það er mikil gleði og birta yfir þeim
öllum, ilmur af hrossum og söngur –
endalaus söngur.
Sæmundur var dæmigerður
fulltrúi sinnar kynslóðar Íslendinga.
Þeirrar kynslóðar sem öðrum fremur
flutti okkur úr sveit í borg. Þannig
hæfði honum jafnvel girðingarvinna
austur á Teigum sem og að sitja fín-
ustu óperuhús Evrópu. Hann hafði
líka brennandi áhuga á því sem hann
taldi að mætti verða til framfara fyrir
land og þjóð. „Fram! Temdu fossins
gamm, framfaraöld.“ Hann tók þann
áhuga í arf frá forfeðrum okkar á
Landi, aldamótamönnunum, sem öðr-
um fremur tóku hugmyndum Einars
Benediktssonar um virkjun vatnsfalla
og stórhuga framkvæmdir opnum
örmum. En eigi má sköpum renna.
Hvorki elli né krankleiki fá nú framar
skaðað mynd af manni sem lagði gott
til allra mála og þrátt fyrir mikinn
áhuga hans á fólki heyrði ég honum
aldrei liggja illt orð til nokkurs
manns. Slík arfleifð ætti að vera af-
komendum hans og eftirlifendum
drjúg.
Elsku Svana mín. Það segir allt
sem segja þarf um ykkur Sæma, að
ég minnist eiginlega ekki annars en
að þið væruð nefnd í sömu andrá. Ég
votta ykkur frænkum mínum, þér,
Kötu, Þóru, Signýju og Soffíu, og öllu
ykkar góða fólki samúð mína og
minna. Vini mínum óska ég blessunar
og velfarnaðar á nýjum vegum. Og
þrátt fyrir allt megum við ekki bregð-
ast honum í því, þegar frá líður og
minningarnar hætta að vera jafnsár-
ar, að taka lagið á nýjan leik.
Karl Axelsson.
Ég man ekki eftir mér öðruvísi en
að Sæmi frændi hafi verið til, en sem
barn var ég svo lánsöm að dvelja
mörg sumur hjá foreldrum hans í
Austvaðsholti. Á því glaðværa og
góða heimili var sönglistin í hávegum
höfð og fór Sæmi þar fremstur í flokki
með sína tæru tenórrödd. Það er eng-
in launung að hann var uppáhalds-
frændi minn.
Því gladdi það mig mjög þegar
Sæmi giftist minni kæru vinkonu
Svönu. Mikið jafnræði var milli þeirra
hjóna enda áhugamálin þau sömu,
m.a. spiluðu þau bridge, ferðuðust
mikið og nutu góðrar tónlistar. Svana
og Sæmi áttu miklu barnaláni að
fagna og áttu einstakt samband við
börnin sín. Dæturnar fjórar eru lista-
menn miklir og nutu þær mikillar
hvatningar og stuðnings foreldra
sinna við starfsval sitt. Í gegnum árin
hefur ávallt verið einstaklega gott
samband milli fjölskyldna okkar.
Þegar börnin voru yngri fórum við í
ógleymanlegar útilegur í Veiðivötn og
í Landmannalaugar. Í einni slíkri úti-
legu komum við að búðum okkar í
heldur óskemmtilegu ástandi – tjöld-
in fokin og dótið út um allt. Margir
hefðu hvekkst við en Svana og Sæmi
sáu spaugilegu hliðarnar á vanda-
málinu. Já, Sæmi var ekki að velta sér
upp úr vandræðum, hann tók öllu
með jafnaðargeði og leysti úr hlutun-
um í rólegheitum. Á seinni árum varð
lengra milli heimsókna en þegar við
hittumst leið okkur alltaf sem við
hefðum hist í gær.
Sæmi frændi var einstakur sóma-
maður, greiðvikinn og hjálpsamur.
Það var alltaf gott að vera í návist
hans því hlýjan og góðmennskan
streymdi frá honum. Hann lét sér
annt um alla sem urðu á vegi hans og
gaf sér ávallt tíma til að spjalla.
Ég kveð nú kæran frænda og góð-
an vin með miklum söknuði og bið
góðan Guð að blessa minningu hans.
Sigríður Th. Guðmundsdóttir.
Það er mikil og góð gjöf á lífsins
göngu að fá að kynnast góðu fólki.
Fólki sem kennir manni að bregðast
við og takast á við lífið. Sæmundur
föðurbróðir minn var einn af þeim.
Hógværðin og prúðmennskan alls
ráðandi ásamt glaðværð í góðra vina
hópi þar sem gjarnan var sungið við
raust, enda var hann söngmaður góð-
ur eins og allt hans fólk. Þó svo að við
Sæmi værum ekki í daglegu sam-
bandi voru tengslin sterk og væntum-
þykjan mikil. Sæmi fylgdist vel með
okkur systkinunum vaxa úr grasi og
því sem við tókum okkur fyrir hend-
ur. Eftir að faðir minn dó fyrir all-
mörgum árum var Sæmi duglegur að
hvetja mig til náms og mér er minn-
isstætt hvað hann fór fínt í það, þann-
ig að hvatningin sat lengi eftir. Eitt
sinn fór ég með honum á hestbak og
hljóp þá með mig hestur sem reyndi
ítrekað að henda mér af baki. Ég taldi
mig í mikilli lífshættu en heyrði þá
óma „hó hó“ nokkrum sinnum. Hóið
frá Sæma breytti litlu um æsing
hestsins en köll hans sannfærðu mig
um að hættan væri ekki eins mikil og
ég vildi vera láta. Mér fannst þessi
viðbrögð einkennandi fyrir Sæma,
ekki að vera að æsa sig yfir hlutunum
heldur bregðast við með rólegu yfir-
bragði. Kæra fjölskylda, innilegar
samúðarkveðjur. Minningin um góð-
an mann og frænda lifir.
Guðmundur B. Ólafsson.
Sæmundur ömmubróðir minn var
einn af þeim mönnum sem fanga hug
og hjarta þeirra sem þeim kynnast.
Allir voru jafnir í hans augum og öll-
um sýndi hann sama áhuga og sömu
virðingu. Sæmi frændi var afskaplega
fróðleiksfús og vel inni í öllum málum,
hvort sem þau tengdust landinu okk-
ar, sem hann dáði svo mjög, eða hög-
um þess sem hann talaði við. Það var
ekki annað hægt en að hænast að
honum Sæma frænda, slíkum mann-
kostum var hann búinn og ávallt lað-
aði hans létta lund að sér unga sem
aldna.
Sæmi var mikill söngmaður og
kunni ógrynni laga, enda alinn upp
við söng og hljóðfæraleik frá barn-
æsku. Ég man varla eftir samveru-
stund með honum Sæma án þess að
hann tæki lagið, og syngi af slíkri inn-
lifun að allir viðstaddir tóku undir, og
var þá gjarnan sungið fjórraddað. Ís-
lensku ættjarðarlögin voru í miklu
uppáhaldi hjá Sæma, og alltaf voru öll
erindi ljóðanna sungin, því alla texta
kunni hann og öll erindin, sama hve
mörg þau voru, svo alltaf var hægt að
læra eitthvað nýtt í návist hans.
Hugurinn er ríkur af kærum minn-
ingum um góðar samverustundir,
sem ég vil þakka af alhug, nú þegar að
kveðjustund er komið.
Hvíl í friði elsku Sæmi minn.
Guðrún Oddsdóttir.
 Fleiri minningargreinar um
Sæmund Jónsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
+,
  
(   )    *
  ! )! ,
 
!  

,
   ,

3-'3
-(
-
(
4)((
0*  !:

* ;+


 * 
!  ! 
!$ *$ , !
$ # $ 0 
% 7 
!  !  1 ! / &- #!  0 
& 
! 0   .##
0  

 $ 
! 0 

! 
! 0  < 0#! 
! 0 
     ; ;7 0; ; ;7 
" ! '  $
(  )  *
  ! )! ,
  

 
!  

,
   ,

')
1,
(&"
4)((
# 7$=>
 
. !  '  /
 
 #$  ,
 
0 -
!   0  ! $  ) 
*$ 
 *(

1
2$
,
-.!# -.!#  ! 
& %? !* ! 0   
!$ !  ! 


.0   0 
" ! ? !* ! 0  %# & )# 2  ! 
1   / ? !* ! 0 
      ; ;7 0; ; ;7 


  2( 
 
   

!) 
!  
 
   2

&)%-
&)%-


%#* 7$@
$  !
2 $.; !! 6!.$.
 !  
 ) *)
  3
$ ,
 % 
$ *,     ! 

 # 
0 !  !