Morgunblaðið - 22.04.2001, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
INDÓNESÍA er gríðarlega stórt og
fjölbreytt land. Það samanstendur
af mörg þúsund eyjum sem eru
byggðar yfir 300 ólíkum þjóðarbrot-
um sem tala jafnmörg tungumál.
Sukarno, fyrsti forseti Indónesíu,
sameinaði eyjarnar í Indónesíu árið
1945 eftir að hafa barist gegn evr-
ópskum yfirráðum. Herstjórinn
Suharto náði völdum af Sukarno
nokkrum árum síðar og stjórnaði
þjóðinni með heraga í 32 ár. Indó-
nesía fór illa út úr asísku efnahags-
kreppunni árið 1997 og árið 1998
var Suharto hrakinn frá völdum af
stúdentum landsins sem sameinuð-
ust gegn honum og þeirri spillingu
sem hann stóð fyrir.
Árið 1999 voru fyrstu lýðræðis-
legu kosningarnar haldnar í Indó-
nesíu og enduðu með sigri múslima-
leiðtogans Abdurrahman Wahid.
Reyndar sigraði flokkur Megawati
Sukarnoputri, Indonesian Demo-
cratic Party of Struggle, dóttur
Sukarno, kosningarnar en sam-
kvæmt indónesísku stjórnarskránni
velur þingið forseta. Fjöldi músl-
imaflokka myndaði kosningabanda-
lag að baki Wahid til þess að koma í
veg fyrir að kona yrði forseti. Wahid
varð því fyrsti forseti lýðræðisrík-
isins Indónesíu.
Pólitískir erfiðleikar
Wahids forseta
Wahid hefur verið forseti í tæp
tvö ár og átt við mikla erfiðleika að
stríða, einna helst síðustu mánuði.
Dagblaðið Jakarta Post sagði frá því
síðastliðinn þriðjudag að sjö þing-
flokkar hefðu ákveðið að leggja
fram ákæru öðru sinni á forsetann
vegna tveggja fjármálahneykslis-
mála sem talið er að hann sé við-
riðinn. Ákærurnar geta leitt til þess
að forsetinn neyðist til að segja af
sér og um það snúast umræðurnar í
Jakarta þessa dagana.
Flest dagblöð og stjórnmálaskýr-
endur virðast gera ráð fyrir því að
Wahid verði ekki lengi áfram við
völd. Dablöð og tímarit í Indónesíu
eru uppfull af vangaveltum um póli-
tíska framtíð og forystu landins.
Einn viðmælandi Morgunblaðsins
fullyrti að hann hefði heyrt orðróm
úr innsta hring ríkisstjórnarinnar
að Wahid hefði þegar tekið ákvörð-
un um að segja af sér og að afsögnin
myndi eiga sér stað á næstu vikum.
Líklegt er að dragi til tíðinda þegar
þingið kemur saman á ný í lok apr-
ílmánaðar.
1,2 milljónir flóttamanna
í eigin landi
Staða Wahids er ekki mjög sterk
þessa dagana. Flokkabandalagið
sem stóð að baki kjöri hans í kosn-
ingunum 1999 hefur nú dregið til
baka stuðning sinn og nú nýtur
hann einungis stuðnings síns eigin
flokks á þingi. Múslimaflokkarnir
hafa lýst yfir stuðningi við varafor-
seta landsins, Megawati Sukornap-
utri, og vilja nú að hún verði næsti
forseti landins. Megawati nýtur
mikils stuðnings meðal þjóðarinnar
en það verður að teljast kaldhæðið
að flokkarnir, sem neituðu að styðja
hana í kosningunum 1999 vegna
þess að hún væri kona, vilja hana nú
í forsetastól.
Meðan á þessari pólitísku leikfimi
stendur í Jakarta brenna hús og
stríð geisa víða í Indónesíu. Wahid
hefur verið gagnrýndur fyrir að
eyða mestum tíma sínum í að reyna
að styrkja stöðu sína á þinginu í
Jakarta í stað þess að takast á við
vandamálin sem ríkja í landinu. Og
víst er að þau eru mörg. Samkvæmt
stærsta dagblaði Indónesíu, Jakarta
Post, eyðir ríkisstjórn Indónesíu
þremur milljörðum rúpía á dag
(u.þ.b. 30 milljónum íslenskra
króna) í þær 1,2 milljónir flótta-
manna sem eru dreifðir um landið.
Og þegar litið er á þær erjur sem
ríkja milli þjóðflokka og trúarhópa
víða í Indónesíu þarf þessi háa tala
flóttamanna ekki að koma á óvart.
Langvinnustu erjurnar eru í
Aceh, vestasta héraði Súmötru. Þar
hafa samtökin „Free Aceh Move-
ment“ (GAM) barist fyrir sjálfstæði
héraðsins frá Indónesíu í tugi ára.
Aceh er hérað sem er ríkt af olíu-
lindum og öðrum náttúrulegum auð-
æfum. Hreyfingin vill ráða yfir
þessum auðæfum sjálf og hefur bar-
ist fyrir því með vopnum gegn indó-
nesískum öryggissveitum í fjölda
ára. Andspyrna þeirra hefur verið
öflug nú síðustu mánuði og það sem
af er þessu ári hafa 400 manns látið
lífið í Aceh, þar af tíu nú um
páskana samkvæmt Jakarta Post.
Í hinum enda Indónesíu, austasta
héraði landsins, Irian Jaya, orsakar
önnur sjálfstæðishreyfing fleiri
dauðsföll. Organasi Papua Freedom
and Independence of Irian Jaya
(OPM) hefur einnig barist fyrir
sjálfstæði Irian Jaya í mörg ár.
Hreyfingin hefur haft frekar hægt
um sig síðustu vikur og mánuði en
það er aldrei að vita hvenær með-
limir hennar láta til skarar skríða á
ný.
Deilurnar í Borneó
enn óleystar
Það þarf varla að kynna deilurnar
í Borneó en afleiðingar þeirra
prýddu forsíður flestra tímarita og
dagblaða fyrir tæpum tveimur mán-
uðum. Frumbyggjar Borneó, dayak-
ar, gengu berserksgang gegn að-
fluttum íbúum eyjarinnar sem
ættaðir eru frá Madura, eyju norður
af Jövu. Enginn veit hvað kveikti
bálið í þetta sinn en áður hefur soðið
upp úr í samskiptum hópanna, árið
1997 og árið 1999. Í þetta skiptið er
talið að um 500 manns hafi látið lífið,
karlar, konur og börn urðu fórn-
arlömb dayakanna sem afhöfða and-
stæðinga sína samkvæmt fornum
sið þjóðflokksins.
Ríkisstjórn Indónesíu stóð fyrir
miklum fólksflutningum frá hinni
þéttbýlu Madura á sjöunda og átt-
unda áratugnum. Íbúar eyjarinnar
voru fluttir á margar nærliggjandi
eyjar, meðal annars Borneó, og var
þeim gefið land til að búa á. Dayak-
ar saka ríkisstjórnina um að hygla
aðfluttum hvað varðar störf og
menntun og reiði þeirra brýst út á
áðurgreindan hátt. Ríkisstjórnin
stendur nú í samningaviðræðum við
forystumenn dayaka um lausn á
deilunni en tugir þúsunda flótta-
manna hafa þegar verið fluttir aftur
til Madura og er ekki vitað hvað
verður um þá en víst er að þeir eiga
ekki afturkvæmt til Borneó.
Indónesía er
á sjálfstýringu?
Það vakti verulega athygli fjöl-
miðla hvað stjórnvöld voru lengi að
ná tökum á ástandinu í Borneó.
Indónesískir fjölmiðlar segja að
átökin hafi geisað í sex til tíu daga
áður en lögreglu og hernum tókst að
binda endi á morðin. Stjórnmála-
skýrendur segja að hæg viðbrögð
hersins og stjórnvalda sýni vel hve
veik staða Wahids forseta sé og
sömuleiðis hersins. Reyndar var
Wahid í pílagrímsferð í Mið-Aust-
urlöndum þegar ofbeldið blossaði
upp í Borneó. Hann var harðlega
gagnrýndur fyrir að snúa ekki heim
til að takast á við vandamálið. Einn
stjórnmálaskýrandi gekk svo langt
að segja að Indónesía væri stjórn-
laust land um þessar mundir: „Indó-
nesía er á sjálfstýringu, með engan
raunverulega við stjórnvölinn,“ seg-
ir Jusuf Wanandi í Jakarta Post.
Hann bendir á að tími sé kominn til
að stjórnendur landsins hætti að
hugsa um eiginn hag og fari að tak-
ast á við vandamál þjóðarinnar.
Auk Borneó, Aceh og Irian Jaya
standa múslimar og kristnir í bar-
áttu á Sulawesi og á Norður- og
Suður-Maluku eyjum, áður nefnd-
um Kryddeyjum. Á þeim svæðum
þarf oft lítið til að upp úr sjóði á
milli trúarhópanna sem víða hafa
dregið línu sín á milli. Á Sulawesi
eru þorp ýmist rauð eða hvít og því
minna samneyti sem er á milli þorpa
af ólíkum lit, því meiri friður. Í
Ambon á Suður-Kryddeyjum eru
göturnar í einni og sömu borginni
ýmist rauðar eða hvítar og helst
friðurinn á meðan kristnir halda sig
á sínum götum og múslimar á sín-
um.
Indónesía er fjölmennasta músl-
imaríki heims en um 80% hinna 215
milljón íbúa eru múslimar. Kristni
og hindúismi eru þó ráðandi trúar-
brögð á fjölmörgum eyjum landsins.
Athygli stjórnmálaskýrenda í Jak-
arta hefur undanfarið beinst að
þeim möguleika að ákveðnir stjórn-
málaflokkar vilji gera Indónesíu að
íslamsríki. Amien Rais er í forsvari
fyrir bandalag múslimaflokka sem
eiga sæti á þingi og velta menn nú
vöngum yfir því hvers vegna banda-
lagið hefur dregið stuðning sinn við
Wahid til baka og styðji nú varafor-
setann og dóttur fyrsta forseta
landsins, Megawati Sukarnoputri,
til forseta. Stjórnmálaskýrendur
telja að þessi stefnubreyting sé liður
í þeirri áætlun flokkanna að ná völd-
um og gera Indónesíu að ríki íslams.
Ef það gerist telja menn að dagar
Indónesíu sem ríkis séu taldir.
Svæði þar sem kristnir eru í meiri-
hluta hafa þegar gefið til kynna að
þeir myndu krefjast sjálfstæðis
verði Indónesía ríki Múhameðs.
Hvað gerir
Indónesíu að þjóð?
Segja má að fjölbreytileiki íbúa
Indónesíu sé það sem er mest
heillandi við þjóðina en jafnframt
stærsta vandamál hennar. Hvað er
það sem gerir Indónesíu að þjóð?
Þegar stórt er spurt er fátt um svör
en margir íbúar Indónesíu vilja sjá
Megawati sem forseta landsins
vegna þess hvað hún er mikill þjóð-
ernissinni, kannski ekki að ástæðu-
lausu þar sem faðir hennar, Suk-
arno, er „faðir“ þjóðarinnar.
Margir vilja líka að núverandi for-
seti, Wahid, verði áfram við völd og
eru jafnvel tilbúnir að láta lífið verði
hann hrakinn frá völdum. Þúsundir
sjálfboðaliða hafa á síðustu tveimur
vikum skráð sig á lista þar sem þeir
lýsa því yfir að þeir séu tilbúnir að
láta lífið fyrir réttkjörinn forseta
lýðveldisins. Þeir trúa því að ef þeir
láti lífið þegar þeir eru að vernda
réttkjörinn forseta landsins fari sál
þeirra beint til himna. Það eru einna
helst strangtrúaðir múslimar á Jövu
sem hafa skráð sig til þessa gjörða
en þeir skipta þúsundum sem ætla
að marsera til Jakarta til að vernda
Wahid.
Ég ræddi við ýmsa aðila í Jak-
arta, meðal annars ritstjóra póli-
tískra málefna á Jakarta Post,
svæðisstjóra AFP-fréttastofunnar
og upplýsingafulltrúa alþjóðaráðs
Rauða krossins. Flestir viðmælend-
ur voru sammála um að veik pólitísk
forysta landsins hefði áhrif á hversu
víða átök blossuðu upp í landinu um
þessar mundir. Margir bentu á að
indónesíska þjóðin hefði einnig búið
við hervald í rúm þrjátíu ár og hefði
aldrei fyrr haft tækifæri til að tjá
hugmyndir sínar og tilfinningar.
Eftir fall Suharto hafi íbúar lands-
ins öðlast mál- og tjáningarfrelsi
sem margir þurfa einfaldlega tíma
til að venjast.
Eitt eru menn þó sammála um og
það er að sterka pólitíska forystu
þurfi til að ná Indónesíu upp úr
þeirri efnahagslegu og pólitísku
kreppu sem landið er hneppt í.
Margir telja að sá leiðtogi sé ekki í
sjónmáli, þótt sumir telja að Meg-
awati sé fær til þess. Hvað verður er
erfitt að segja til um en spádóm-
arnir eru margir og ólíkir. Flestir
geta þó verið sammála um að nauð-
synlegt sé fyrir Indónesíu, sem er
þriðja spilltasta ríki heims, sam-
kvæmt lista Sameinuðu þjóðanna,
að taka sigtaki, og eins og stjórn-
málaskýrandinn Jusuf Wanandi
segir: að stjórnmálamennirnir verði
að fara að setja hagsmuni þjóðar-
innar í fyrsta sæti í stað sinna eigin
hagsmuna. Hvort nýjan forseta
þurfi til þessa verkefnis er óvíst en
ræðst líklega á næstu vikum.
Stjórnmálaskýrendur velta fyrir sér næstu skrefum í indónesískum stjórnmálum
Morgunblaðið/Ragna Sara
Mótmæli af ýmsu tagi eru tíð í Jakarta. Hér er ungt fólk að reka áróður fyrir Golkar-flokkinn, flokk Suharto fyrrverandi forseta. Kröfugöngur hafa
verið nánast daglega frá því Suharto var hrakinn frá völdum fyrir þremur árum, en þá öðlaðist indónesíska þjóðin tjáningarfrelsi í fyrsta sinn í 32 ár.
Mun Wahid Indónesíu-
forseti segja af sér?
Það líður varla sú vika að athygli alþjóða-
samfélagsins beinist ekki að Indónesíu,
hvort sem það er vegna óeirða, mannfalls
eða pólitísks óstöðugleika. Ragna Sara
Jónsdóttir kynnti sér ástandið í Jakarta og
heyrði meðal annars af orðrómi um að Wah-
id forseti muni segja af sér á næstu vikum.