Morgunblaðið - 22.04.2001, Blaðsíða 58

FÓLK Í FRÉTTUM
58 SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SVEITATÓNLIST hefur verið vin-
sælasta tónlistarform Bandaríkj-
anna lengur en elstu menn muna.
Síðstu ár hefur heldur hallað undan
fæti í sveitatónlistinni, ekki síst
vegna þess að endurnýjun hefur ver-
ið með minnsta móti í stétt sveita-
söngvara; unga fólkið vill heldur
leika rokk eða rapp en klæða sig upp
með kúrekahatta og hnéhá leðurstíg-
vél og gutla í tónlistarformi sem því
þykir fullfágað og ger-
ilsneytt. Ýmislegt er
þó í tónlistinni sem
vert er að leggja sig
eftir, ekki síst ef
menn leita aftur til
upprunans, í átt frá
hátæknivæddri
fullkomnum í ein-
læga túlkun. Ekki
skemmir síðan er
menn beita raf-
gíturum og álíka
til að skerpa á
hljómnum.
Á jaðri
sveitatónlistar
hafa ævinlega starfað
rokkhljómsveitir með góðum árangri
og mægir að nefna Byrds, sem nutu
mikillar hylli á sínum tíma fyrir tón-
list sem bræddi saman sveita-
stemmningu og gítarpopp, en höf-
undur þeirrar stefnubreytingar hjá
sveitinni var Gram Parsons, sem er
með merkustu tónlistarmönnum
seinni ára vestan hafs.
Í seinni tíð hafa margir freistað
þess að endurskapa sveitatónlistina
með því að leita í upprunann og beita
síðan nútímalegum hljóðfærum til að
endurskapa gamla stemmningu. Í
upphafi síðasta áratugar þóttust
menn sjá hreyfingu í þessa átt með
hljómsveitum og tónlistarmönnum
eins og Jimmie Dale Gilmore, k.d.
lang, Lyle Lovett, Palace, Gillian
Welch og Dwight Yoakam, en smám
saman hefur verið tilhneiging til að
kalla þessa gerð tónlistar Americana
og bæta í hana gamlingjunum
Johnny Cash og Merle Haggard, en
síðustu plötur þeirra félaga voru ein-
mitt afturhvarf í einfaldari og upp-
runalegri tónlist með frábærum ár-
angri. Aðrir telja með svo ólíka
listamenn sem Dwight Yoakam, Bob
Dylan, Bruce Spring-
steen, Tom
Petty, Steve
Earle, Luc-
indu Will-
iams, Johnny
Dowd og svo
má telja. Í Am-
ericana-tónlist
hræra menn
saman blue-
grass, western
swing, hreinni
sveitatónlist, blús,
rokkabillí og frum-
stæðu rokki. Sumir
ganga enn lengra,
eins og til að mynda
Jim White, sem kryddar með
trúartónlist, en White sendi einmitt
fyrir skemmstu frá sér merkilega
skífu sem kallast No Other Place.
Fyrir fjórum árum sendi Jim
White frá sér afbragðs plötu sem
hann kallaði (Mysterious Tale of
How I Shouted) Wrong-Eyed Jesus!
Á plötunni nýju, sem Luaka Bob, út-
gáfa Davids Byrnes, gefur út, er
hann við sama heygarðshornið í sér-
kennilegum lagasmíðum með enn
sérkennilegri textum. Á fyrri plöt-
unni var smásaga á umslaginu, en á
þeirri nýju eru sérkennilegar lygi-
fréttir innan um textana og óskiljan-
legar skýringarmyndir. White er af-
bragðs lagasmiður og fjölhæfur, en
hann leyfir sér líka að fara frjálslega
með lög annarra eins og heyra má á
útgáfu hans á lummunni King of the
Road eftir Roger Miller. Í útsetning-
um leyfir hann sér líka sitthvað og
skreytir meðal annars með tölvu-
hljóðum og ýmislegum nýstárlegum
hljóðbútum, en upptökustjórar eru
og úr ýmsum áttum; Andrew Hale,
sem hefur meðal annars unnið með
Sade, Q-Burns Abstract Message,
Sohichiro Suzuki úr Yellow Magic
Orchestra og Paul Godfrey sem hef-
ur unnið með David Byrne.
Úr pönkátt komu einnig tónlistar-
menn að sveitatónlisinni, ekki síst
fyrir tilstilli manna eins og Neils
Youngs, en einnig er Gram Parsons í
miklum metum. Meðal brautryðj-
enda var Uncle Tupelo og fyrsta
plata sveitarinnar, No Depression,
sem kom út 1990, er gjarnan nefnd
sem kveikjan að tónlistarstefnu sem
menn kalla alt-country. Þess má geta
að helsta tímarit og málgagn hinnar
nýju tónlistar vestan hafs heitir ein-
mitt No Depression og hreyfingin
sjálf var kölluð það um tíma. Uncle
Tupelo leystist síðar upp í Son Volt,
sem Jay Farrar leiðir, og Wilco, sem
Jeff Tweety stýrir, en þeir félagar
voru vinir um tíma og þá í framlínu
Uncle Tupelo. Ástæða er til að vekja
athygli á plötum Wilco, Being There
og Summer Teeth, en sú síðarnefnda
kom út fyrir tveimur árum. Með
Uncle Tupelo er sjálfsagt að kynna
sér No Depression og síðustu plötu
sveitarinnar, Anodyne, sem kom út
1993.
Af öðrum athyglisverðum sveitum
síðustu ára má nefna Lambchop og
hliðarverkefni leiðtoga þeirrar sveit-
ar, Kurts Wagners, en hann hefur til
að mynda unnið með Josh Rouse.
Einnig má nefna Freakwater, Scud
Mountain Boys, The Waco Brothers
Whiskeytown Victoria Williams og
Jayhawks, en úr síðastnefndu sveit-
inni kemur einmitt Mark Olson, sem
sendi frá sér mjög forvitnilega plötu
fyrir skemmstu, My Own Jo Ellen.
Jayhawks var gríðarlega vinsæl
sveit á sínum tíma og náði hámarki
með plötunni Tomorrow the Green
Grass, en þá voru komnir brestir í
samstarfið, ekki síst vegna þess að
leiðtogi sveitarinnar, Mark Olson,
vildi leita í upprunalegri strauma,
meðal annars fyrir innblástur frá
eiginkonu sinni Victoriu Williams, en
félagar hans róa á poppmið. Olson
hætti því við svo búið 1995, fluttist í
Joshua Tree-eyðimörkina í Texas,
þar sem Gram Parsons lést reyndar,
og stofnaði hljómsveitina The Orig-
inal Harmony Ridge Creek Dippers
með Williams og Mike „Razz“ Russ-
ell. Fyrsta platan, sem hét einfald-
lega Original Harmony Creek Dipp-
ers, kom út 1997, og síðan Pacific
Coast Rambler ári síðar og Zola &
the Tulip Tree 1999, en allar plöt-
urnar eru gefnar út á merki Olsons.
Fjórða platan er svo My Own Jo Ell-
en sem getið er, en ekki er ljóst
hvernig menn eiga að bera sig að við
komast yfir eintak hér á landi. Vest-
an hafs gefur Warner plötuna út, en í
Evrópu er hún fáanleg að minnsta
kosti hjá þýska fyrirtækinu Glitter-
house, sjá www.glitterhouse.com.
Einnig er vitanlega hægt að kaupa
plötuna hjá Amazon sem er iðulega
þrautalending íslenskra tónlistar-
áhugamanna.
Olson tók plötuna upp í gömlum
skúr í Joshua Tree. Sjálfur sér hann
um söng og gítarleik, Victoria Will-
iams raddar og leikur á gítar og Mike
„Raz“ Russell leikur á fiðlu og mand-
ólín. Meðal gesta eru rafgítarleikari,
trymbill og víbrafónleikari. Yrkis-
efnið er pólitískt á köflum, þótt text-
arnir séu svo lyklaðir að stundum er
erfitt að skilja hvað Olson er að fara,
en nokkrir textar segja frá uppruna
Olsons og amma hans, sem mynd er
af á umslagi, kemur við sögu í einu
lagi.
Sveitatónlist-
in endurfædd
Vestur í Bandaríkjunum keppast menn
við að endurmeta tónlistararfinn og
nýta við að skapa eitthvað nýtt. Árni
Matthíasson segir frá ferskum straumum
í bandarískri sveitatónlist.