Morgunblaðið - 22.04.2001, Blaðsíða 17

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2001 17
DJASSTRÍÓIÐ Smáaurarnir held-
ur tónleika á veitingastaðnum Café
Ozio í kvöld, sunnudagskvöld, kl.
21.30. Tríóið er skipað þeim Jacob
Hagedorn-Olsen gítarleikara, Jóni
Ómari Erlingssyni kontrabassaleik-
ara og Páli Sveinssyni slagverksleik-
ara. Gestaleikari kvöldsins er Birkir
Freyr Matthíasson trompetleikari.
Smáaurarnir
í Ozio
ALMENNI músíkskólinn og Harm-
onikumiðstöðin Hólmgarði standa
fyrir tónleikum í Ráðhúsi Reykjavík-
ur í dag, sunnudag, kl. 14.30. Þar
koma fram nemendur Almenna mús-
íkskólans. Einnig koma fram ungir
harmonikuleikarar á vegum Harm-
onikumiðstöðvarinnar ásamt hljóm-
sveitum. Þá munu Hjördís Geirs og
hljómsveit kynna lög af væntanlegri
geislaplötu.
Harmonikku-
tónleikar
KÓR Menntaskólans í Reykjavík
heldur árlega vortónleika sína í
kvöld, sunnudagskvöld, kl. 20.30.
Kórinn hefur í vetur æft þekkt lög úr
söngleikjunum West Side Story eftir
Bernstein og Porgy and Bess eftir
Gershwin. Sigrún Ólafsdóttir syngur
einsöng í laginu Summertime, en
einnig verður flutt Pie Jesu eftir
Andrew Lloyd Webber. Undirleikari
á píanó er Anna Guðný Guðmunds-
dóttir. Einnig flytur kórinn ættjarð-
arlög, þjóðlög og mótettur.
Stjórnandi kórsins er Marteinn H.
Friðriksson.
Vortónleikar
Kórs MR
SVÆÐIÐ frá hreppamörkum
Staðarsveitar á sunnanverðu Snæ-
fellsnesi og að Enni norðanmegin hef-
ur skipst á tvo hreppa, Breiðuvíkur-
hrepp og Neshrepp utan Ennis.
Höfundur kallar þetta svæði „undir
Jökli“ Í þessum tveimur hreppum
voru lengstum sex sóknir og kirkjur,
þ.e. Ingjaldshóli, Hellnum, Knerri,
Laugarbrekku, Einarslóni og Saxa-
hóli. Knarrarkirkja var lögð niður ár-
ið 1878 og sóknin lögð til Búðakirkju.
Laugarbrekkukirkja var lögð niður í
kringum 1880, Einarslónskirkja um
svipað leyti, en Saxahólskirkja var af-
lögð þegar árið 1563.
Nú eru kirkjurnar aðeins tvær, á
Ingjaldshóli og Hellnum, og presta-
kallið eitt.
Í þessari miklu bók, sem skilja má
að sé fyrsta bindi í ritröð, hefur höf-
undur tekið sér fyrir hendur að birta
máldaga, vísitatíugerðir biskupa og
prófasta og ýmis önnur skrif fyrir
þessar sex kirkjur eftir því sem heim-
ildir ná til. Elstu heimildir eru frá því
um 1200. Jafnframt birtingu þessara
skjala er gerð grein fyrir þeim mönn-
um, sem við sögu koma. Prestatal er
hér, kafli um „Kirkjuklukkur Jökl-
ara“ og annar um „Kirkjubyggingar á
Ingjaldshóli“. Séra Gunnar Krist-
jánsson ritar gagnlegan upphafs-
kafla, „Vísitasíur: Tilsjón með kirkju-
starfi“. Nokkrar fallegar myndasíður
eru í miðri bók auk fjölmargra svart-
hvítra mannamynda og bókinni lýkur
með Orðskýringum, Nafnaskrá,
Myndaskrá (mannamyndir), Lit-
myndaskrá og Heimildaskrá.
Skilja má að tafsamt hafi verið og
torvelt á stundum að búa þessi gögn
til prentunar. Víða er talað um rotnar
og fúnar kirkjubækur, enda voru víst
geymslustaðir ekki alltaf merkilegir.
Sjá má þess merki að ekki hefur tek-
ist að lesa allt.
Fram eftir öldum var öll áhersla
lögð á eignakönnun kirkna, ásig-
komulag þeirra og reikningshald. Þar
er margt smátt tínt til. Býst ég við að
sagnfræðingum og fornfræðingum
þyki það gagnleg lesning, því að vitað
er að máldagar eru mikið notaðar
heimildir þeirra. En skemmtilesning
er þetta engin, afskaplega endurtekn-
ingasöm eðli málsins samkvæmt.
Kannski bætist við ein reka eða járn-
karl með svo sem hálfrar aldar bili.
Grindin í sáluhliðinu er óviðgerð ár-
um saman, suðurveggurinn á kirkju-
garðinum moldrunninn löngu og
garðurinn ekki gripheldur. Kirkjan
fúin á pörtum og lek. Þetta er síend-
urtekið. Þegar nálgast nútímann fara
áherslur að breytast. Visitatores taka
að spyrjast fyrir um safnaðarlíf.
Hvernig er kirkjusókn? Fyrirfinnast
helgidagabrot eða eru brögð að synd-
samlegu líferni? Hvernig er sam-
komulag prests og safnaðar? Hvernig
líkar presti við söfnuð sinn og söfnuði
við prest? Hefur verið húsvitjað sem
ber? Þá eru börn og ungmenni yfir-
heyrð í kristnum dómi bæði fermd og
ófermd.
Jú, fróðlegt er þetta vissulega og sé
grannt skoðað má margt lesa á milli
lína. T.a.m. leynir sér ekki að hér er
verið að fjalla um mjög fátæka sveit.
Ástand sumra kirknanna var hörmu-
legt, en ætli híbýli margra sóknar-
barnanna hafi verið miklu betri? Ég
fæ ekki betur séð en höfundur þess-
arar miklu bókar hafi unnið verk sitt
af samviskusemi og nákvæmni og
skilað því vel af hendi. Næsta bindi
segir hann muni fjalla um „mannlífið
undir Jökli svo langt sem sögur
herma“. Það verður væntanlega
meira við alþýðuskap.
Ekki kemur fram hver er útgefandi
ritsins, en Háskólaútgáfan annaðist
umbrot og prentun og frágangur var
hjá Steindórsprenti-Gutenberg.
Bókin er hin prýðilegasta að öllum
ytri búnaði.
Máldagar undir Jökli BÆKUR S a g n f r æ ð i
Úr sögu Breiðuvíkurhrepps og Nes-
hrepps utan Ennis. Kirkjur undir
Jökli. Ólafur Elínmundarson tók
saman. Gunnar Kristjánsson ritaði
inngang. Reykjavík 2000. 589 bls.
JÖKLA HIN NÝJA I
Sigurjón Björnsson
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦