Morgunblaðið - 22.04.2001, Page 19

ur á að höfundur kristninnar skrif-
aði enga bók, en ekkert ljóðskáld
hefur samt tjáð sig í fegurra eða
ljóðrænna myndmáli en hann. Þar
var sá hreini tónn sleginn og
ástæðulaust að óhreinka hann með
tilburðum í takt við klámiðnaðinn Sá
maður sem aldrei las bók meðan
hann lifði og gerði sér ekki aðeins
óskrifandi menn að félögum, heldur
einhverja þá mestu asna sem sögur
fara af, einsog okkur, hann trúði
hvorki á bækur né félög, segir í
Sjöstafakverinu. En með skáldskap
sínum boðaði hann ríkið, bókarlaus.
Ríki bókarinnar. Þá skulum við ekki
heldur gleyma því að þeir norsku
nýbúar sem fyrstir komu til Íslands
höfðu annars konar skáldskap í far-
teskinu, ekki síður fagran og mik-
ilvægan, sjálfa edduna. Enn eru
fornritin sá vegvísir sem bezt er
treystandi í tilvistarglímunni miklu,
ekki sízt nú á dögum, þegar máli og
stílsmekk hrakar svo að um munar.
Það getur varla verið sérverkefni
samtímans að rækta vondan smekk.
Þingvellir eru ekki sízt umgjörð
þessarar miklu arfleifðar. Án sögu-
legrar skírskotunar og uppbyggi-
legrar áminningar hefur veraldar-
hyggjan ekki það aðhald sem lítilli
þjóð er nauðsynlegt í leitinni að
sjálfri sér og framtíð sinni. Það var
því engin tilviljun, þegar Ben Gur-
ion minntist á það, einmitt á þessum
stað, að Ísraelar væru þjóð Bók-
arinnar, en Íslendingar þjóð bók-
anna. Tvær fámennar þjóðir með
dýrmætan arf og miklar skyldur;
bæði við þennan arf og umhverfi
sitt. Og þá ekki sízt framtíðina. En
þessum skyldum verður ekki full-
nægt án undirstöðunnar sjálfrar,
bókarinnar.
5.
Siðmenning er ekki sízt fólgin í
því að muna. Og við munum í arf-
leifðinni. Hún er ræktun sem skerp-
ir bæði mennsku og mannúð. Hún
er í senn viðbót við eðlishvöt okkar
og aðhald. Neanderdalsmaðurinn
átti hvorki ræktað tungumál né
bækur. Hann átti því einungis
skammtímaminni. Reynslan erfðist
illa og hann laut í gras, ósjálfbjarga
í kröfuhörðu umhverfi. Og hvarf inn
í myrkur sögunnar. Úr þessu
myrkri komu svo þeir sem leiddu
manninn til öndvegis í tilraunastöð
náttúrunnar: Í upphafi var Orðið.
Mundi það ekki hafa átt einhvern
þátt í þessari þróun? Margt bendir
til þess að á næstu árum verði skor-
ið úr um það hvort íslenzkan lifir
eða deyr sem skiljanlegt framhald
arfleifðarinnar. Enginn mun vernda
arf okkar og tungu, nema við sjálf.
Hvorki fjarlægð né einangrun, úr
því sem komið er. Hver tegundin af
annarri deyr út í náttúrunni. Og í
mannlífinu hafa tungurnar dáið út,
hver af annarri. Ekki íslenzkan.
Ekki enn! Baráttan um tunguna
fjallar ekki einungis um framtíð
hennar, heldur alla arfleifðina. For-
sendur þess að við erum þjóð, en
ekki óþjóð. Í þessari baráttu er hollt
að hafa í huga svofellda lýsingu í
Prests sögu Guðmundar góða:
„… þá þótti honum hart um höggva,
því að þar var yndi hans sem bæk-
urnar voru …“ Í sjávarháskanum
miðjum saknaði Ingimundur, fóstri
Guðmundar byskups, bókakistu
sinnar og var hún fyrir borð drepin,
eins og segir í sögunni. Ingimundur
endurheimti hana óbrotna, þegar
hana rak á land nokkru síðar. En
það er alls óvíst að við heimtum
okkar bókakistu aftur, ef við glutr-
um henni fyrir borð. Og hvað þá?
Matthías Johannessen
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2001 19