Morgunblaðið - 22.05.2001, Blaðsíða 41

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. MAÍ 2001 41
✝ GuðmundurSveinsson fædd-
ist 6. janúar 1907 í
Vík í Mýrdal. Hann
lést á dvalarheim-
ilinu Droplaugar-
stöðum 12. maí síð-
astliðinn. Faðir hans
var Sveinn Þorláks-
son, símstöðvarstjóri
í Vík, f. 9.8. 1872 í
Þykkvabæ í Land-
broti, d. 22.12. 1963 í
Vík. Móðir Guð-
mundar var Eyrún
Guðmundsdóttir, f.
5.3. 1876, d. 25.4.
1964. Systkini Guðmundar eru 13:
1) Þorlákur, f. 2.10. 1899, d. 13.6.
1983, 2) Ólafur, f. 26.6. 1901, d.
11.8. 1901, 3) Guðmundur, f. 4.2.
1903, d. 25.5. 1906, 4) Ólafur Jón,
f. 2.8. 1904, d. 21.3. 1991, 5) Anna,
f. 9.12. 1905, d. 9.2. 1991, 6) Páll, f.
31.1. 1908, 7) Sigurður, f. 15.6.
1909, d. 14.10. 1995, 8) Ingiberg-
ur, f. 28.8. 1910, d. í ágúst 1935, 9)
Kjartan, f. 22.7. 1912, 10) Sigríð-
ur, f. 20.6. 1914, d. 8.9. 1995, 11)
Helga, f. 10.3. 1916, 12) Guðný, f.
28.7. 1920, 13) Þorbjörg, f. 30.10.
1923. Eftirlifandi eiginkona Guð-
mundar er Kristbjörg Bjarnadótt-
ir, f. 4.4. 1920 í Víðistöðum Hafn-
arfirði. Foreldrar hennar voru
Bjarni Erlendsson, f.
30.3. 1881, d. 4.12.
1972 og Margrét
Magnúsdóttir, f.
22.5. 1989, d. 21.6.
1960. Synir þeirra
eru: 1) Bjarni, f. 20.8.
1951, eiginkona
Edda Sigurðardótt-
ir, f. 6.6. 1951, þau
skildu. Börn þeirra:
Guðmundur Óskar,
f. 30.9. 1979 og Guð-
rún María, f. 5.2.
1981. Sambýliskona
Kristín Hákonar-
dóttir, f. 13.6. 1962,
þau skildu. Barn þeirra: Telma, f.
15.4. 1990. 2) Magnús, f. 21.11.
1952, maki Helga Jónsdóttir, f.
18.6. 1954. Börn þeirra: Jón
Bjarni, f. 27.12. 1981 og Árni, f.
4.4. 1985.
Guðmundur var alinn upp í Vík
hjá foreldrum og hjá frændfólki
að Feðgum í Meðallandi. Hann
starfaði við bifreiðaakstur 1928-
1934, hjá Rafmagnsveitu Reykja-
víkur 1936-1951, þegar hann hóf
störf hjá Skýrsluvélum ríkisins og
Reykjavíkurborgar, en þar lét
hann af störfum árið 1992.
Útför Guðmundar fer fram frá
Grensáskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Sagt hefur verið að menn sem
fæddust hér á landi um eða upp úr
byrjun síðustu aldar, og auðnaðist
langt líf, lifðu í raun alla Íslandssög-
una. Þá er vísað til þess að frá land-
námstíð og fram á daga „aldamóta-
kynslóðarinnar“ var þróun þjóð-
félagsins, verktækni og lífsvenja,
ákaflega hæg. Guðmundur Sveins-
son var af þessari kynslóð aldamóta-
manna. Guðmundur fæddist í Vík í
Mýrdal 6. janúar 1907, inn í stóran
systkinahóp fjölskyldu sem ekki bjó
við mikil efni. Til að létta á fóðrum
var hann fimm ára gamall sendur í
fóstur til ömmusystur sinnar að
Feðgum í Meðallandi. Þar ílentist
hann hjá góðu fólki og hleypti ekki
heimdraganum að fullu fyrr en hann
var kominn undir tvítugt. Á Feðgum
voru búskaparhættir með fornu
sniði. Þar leið Guðmundi samt vel að
eigin sögn þótt hann væri látinn sitja
kvíaær um leið og hann hafði aldur
til og vinna önnur störf sem til féllu
eftir því sem þol og kraftar leyfðu.
Þetta var í samræmi við venjur þess
tíma en myndi kallast barnaþrælkun
núna. Á meðan Guðmundur átti
heimili á Feðgum fór hann til sjós,
eina vorvertíð í Vestmannaeyjum og
vetrarvertíð í Grindavík – síðustu
vertíðina sem þaðan var róið á opn-
um áraskipum. Um tvítugt hafði
Guðmundur tekið bílpróf og var tek-
inn til við að safna saman mjólk á
Suðurlandsundirlendinu fyrir Mjólk-
urbú Flóamanna. Það er til marks
um röskleika hans á þeim árum að
hann fékk snemma viðurnefnið
Gvendur í loftinu og ber að skilja það
heiti í jákvæðustu merkingu þeirra
orða. Árið 1930 tók hann meirapróf
og gerðist þá bílstjóri hjá Bifreiða-
stöð Steindórs – ók meðal annars
með farþega á Alþingishátíðina á
Þingvöllum það ár. Árið 1935 varð
hann svo starfsmaður Rafmagns-
veitu Reykjavíkur. Guðmundur var
íþróttamaður. Hann iðkaði bæði
sund og hlaup á yngri árum og fleira
lagði hann fyrir sig. Skemmtileg
þykir mér saga sem hann sagði mér
eitt sinn og gerðist þegar hann ók
hjá Steindóri veturinn 1932–3: Þá
snjóaði einhver býsn í Reykjavík og
götur urðu ófærar bílum. Af þeim
sökum gaf Steindór bílstjórum sín-
um frí í nokkra daga. Þá tóku þeir sig
saman þrír vinnufélagar og brugðu
sér inn til L.H. Muller í Austur-
strætinu og keyptu sér skíði. Slík tól
hafði Guðmundur ekki áður notað
sem neinu nam. Til að reyna skíðin
örkuðu þeir á þeim til Hafnarfjarðar.
Að fenginni þeirri reynslu lögðu þeir
án frekari vafninga upp í annað
ferðalag og öllu lengra. Þá lögðu þeir
leið sína á skíðunum austur yfir fjall,
komu víða við og gistu m.a. á bæjum
í Ölfusinu þar sem þeir þekktu til.
Þaðan héldu þeir sem leið lá upp að
Laugarvatni og síðan heimleiðis um
Lyngdalsheiði og Þingvelli. Alls tók
ferðin ellefu daga. Geri aðrir óvan-
ingar á skíðum betur! Rekja mætti
fleiri sögur af afrekum Guðmundar á
yngri árum. Hann fór t.d. fræga ferð
á Langjökul við þriðja mann árið
1934 og á Öræfajökul (Hvannadals-
hnúk) gekk hann, einnig við þriðja
mann, árið 1941. Ekki þætti fjall-
göngu- eða klifurbúnaður þeirra
félaga beysinn nú til dags, en Oddur
bóndi í Skaftafelli lánaði þeim vatna-
stöngina sína og þeir höfðu með sér
kaðalspotta.
Guðmundur eignaðist hertrukk
þegar Sölunefnd varnarliðseigna tók
að selja slík tæki að loknu seinna
stríði. Á þeim bíl varð Guðmundur
fyrstur manna til að aka vélknúnu
farartæki inn í Landmannalaugar
árið 1946 og samsumars tók hann
þátt í fyrstu ferð bifreiða að Fjalla-
baki úr Landmannalaugum austur í
Skaftártungu. Guðmundur kynntist
Jóhannesi Kjarval vel enda voru þeir
sveitungar. Hann ók með hann um
fjallaslóðir og sat (og stóð) fyrir hjá
honum – meðal annars á risastórri
mynd, Krítik (liðlega 2x4 m), sem
telst meðal tímamótaverka meistar-
ans og varðveitt er á Kjarvalsstöð-
um. Guðmundur brallaði eitt og ann-
að með nafna sínum Jónassyni
fjallabílstjóra fyrr á árum og þá var
hann einnig leiðsögumaður Sigurðar
Þórarinssonar jarðfræðings er hann
kannaði forna vörslugarða í Skafta-
fellssýslu. Áfram mætti rekja tiltekt-
ir eða viðfangsefni Guðmundar, þótt
ekki gefist tóm til þess hér, en flest
ef ekki öll endurspegla þau ást hans
og áhuga á landi og sögu. Aðeins skal
nefnt að fyrir allmörgum árum setti
hann niður nokkrar trjáplöntur í lít-
inn reit austur í Eldhrauni. Plönt-
urnar hafa dafnað með ólíkindum vel
og með tilrauninni sýndi hann fram á
að mögulegt er að láta trjágróður
þrífast þarna í sjálfum brunanum.
Fyrr er nefnt að Guðmundur varð
starfsmaður Rafmagnsveitu Reykja-
víkur árið 1935. Um 1950 varð Raf-
magnsveitan aðili að ákvörðun um að
stofna til félagsskapar um skýrslu-
vélar, sem í fyllingu tímans hlaut
nafnið Skýrsluvélar ríkisins og
Reykjavíkurbæjar (Skýrr). Vélbún-
aður var pantaður og kom til lands-
ins 1952. Árið 1951 sendi Rafmagns-
veitan Guðmund til Danmerkur til að
læra notkun vélanna og kynnast
vinnslu innheimtubókhalds í
skýrsluvélum hjá rafveitu þar í landi.
Er heim kom þá um haustið tók Guð-
mundur svo til óspilltra málanna við
undirbúning vinnslu innheimtubók-
halds Rafmagnsveitunnar hér heima
í hinum nýju vélum. Þegar Skýrslu-
vélar tóku til starfa gerðist Guð-
mundur þar yfirverkstjóri. Erfiði
frumbýlingsáranna hjá Skýrsluvél-
um gekk nærri heilsu Guðmundar og
árið 1958 fékk hann sig fluttan í ann-
að starf hjá Rafmagnsveitunni þar til
hann stuttu síðar tók að sér stjórn
götunarstofu Reykjavíkurborgar,
sem svo hét. Sú deild var svo færð
undir Skýrr 1966 og var Guðmundur
þá kominn „heim á ný“ eftir nokkra
frátöf. Lengi vel skaut Guðmundur
elli kerlingu ref fyrir rass. Hann var
viðloðandi störf hjá Skýrr fram yfir
áttrætt, ávallt kvikur og léttur á fæti
– hljóp við fót er hann átti erindi milli
húsa. Hvar sem hann staldraði við
meðal starfsfólks færði hann með sér
frískleika og kátínu og hann virtist
búa yfir ótæmandi sjóði af skondn-
um sögum og kveðskap. Starfsfólk
Skýrr þakkar Guðmundi áratuga
ánægjulegt samstarf sem aldrei bar
skugga á. Kristbjörgu Bjarnadóttur,
ekkju Guðmundar, sonum þeirra
tveimur, Bjarna og Magnúsi, og fjöl-
skyldum þeirra er vottuð innileg
samúð.
Óttar Kjartansson.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama;
en orðstír
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Já, Guðmundur Sveinsson hefur
getið sér góðan orðstír. Hann kom
víða við og var frumkvöðull á ýmsa
vegu. Líklega verður ferill hans sem
bílstjóri og ferðalangur þó til að
halda orðstír hans lengst á lofti. Já,
vel á minnst, hann hafði meðal ann-
ars viðurnefnið Gvendur í loftinu,
stundum Gvendur á fartinni. Það var
þannig til komið að hann var um sinn
bílstjóri hjá Kaupfélagi Selfyssinga
og var um hádegisbil beðinn að flytja
timbur austur í Flóa. Guðmundur
játti því og fór síðan ferðina eins og
beðið var um, alltaf fljótur að af-
greiða málin. Þegar svo verkstjórinn
í pakkhúsinu kom úr mat mætti hann
Guðmundi aftur og spurði höstugur
hvort hann ætlaði ekki að fara að
flytja timbrið. Þegar Guðmundur
sagðist vera búinn að því hafði verk-
stjórinn sagt: „Hva, fórstu í loftinu,
maður?“ Guðmundur starfaði á Bif-
reiðastöð Steindórs á árunum 1930–
1934. Sem leigubílstjóri fór hann
margar ferðir með meistara Kjarval
út fyrir borgina og myndaðist í þess-
um ferðum mikill og náinn kunnings-
skapur þeirra á milli. Guðmundur
unni íslenskri náttúru og ferðaðist
mikið um landið. Einkum heillaðist
hann af hálendinu og fegurð þess.
Fór hann þá ýmist á bíl eða gangandi
á fjöll, stundum á skíðum. Hann átti
frumkvæði að fyrstu bílferð yfir
Fjallabaksveg nyrðri og hafði áður
kannað mestan hluta þess svæðis
gangandi áður en lagt var í ferðina.
Farið var á tveimur bílum og átti
Guðmundur annan þeirra. Grein um
þessa ferð birtist í Mbl. fyrir nokkr-
um árum. Guðmundur var mikill
unnandi ljóða og gat þulið eða sungið
heilu ljóðabálkana þegar þannig lá á
honum; þetta gat hann alveg fram
undir það síðasta. Hann átti einnig
auðvelt með að kasta fram stöku
þegar sá gállinn var á honum. Hann
var ávallt fræðandi og hafði einnig
sérstakt auga fyrir því spaugilega í
lífinu. Það var gott að hafa hann ná-
lægt sér. Guðmundur gerði merki-
lega tilraun til skógræktar í Skaft-
áreldahrauni fyrir nokkrum árum.
Hann fór austur með nokkra græð-
linga 1978 og plantaði þeim í mosa-
vaxna laut, austast í hrauninu, rétt
við þjóðveginn. Fáir höfðu trú á
þessu tiltæki hans. En raunin varð
sú að nú má sjá þar fallegt skógar-
rjóður með hátt í fimm metra háum
trjám sem virðast þrífast ágætlega í
mosavöxnum hraunbollanum. Nú
hefur skógræktarfélagið í Skaftár-
hreppi tekið við þessum reit og aukið
þar útplöntun. Hann var engum lík-
ur og hafði miklu að miðla til sam-
ferðamanna sinna og gerði það
óspart. Fyrir það ber að þakka. Ég
votta Kristbjörgu, Bjarna, Magnúsi
og nánustu fjölskyldu mína dýpstu
samúð.
Sveinn Kjartansson.
Á langri ævi var Guðmundur
Sveinsson tengiliður nokkurra kyn-
slóða sem upplifðu hið mikla fram-
faraskeið 20. aldarinnar. Við sem
kynntumst Guðmundi gegnum
skíðamennsku og fjallaferðir, nutum
þar viðkynningar við eldhuga sem
miðlaði stöðugt af yfirburða þekk-
ingu sinni á íþróttum og fjalla-
mennsku, því ungur var hann einn af
brautryðjendunum og lagði óhikað
til atlögu við hið óþekkta til að afla
sér þekkingar og reynslu.
Árið 1942 kom undirritaður 11 ára
gamall með sinn einfalda skíðabúnað
á fund stóru strákanna á Kolviðar-
hóli og fór að elta – til að fá að vera
með.
Þetta var ekkert vandamál. Stóru
strákarnir tóku guttanum strax og
byrjuðu kannski í svigi. Svo var út-
búnaðurinn kannski lagfærður með
bílslöngugúmmíi og ýmsum skrúfu-
krókum. Ráðleggingar um fatnað og
nesti.
Að kvöldi var séð um að maður
skriði á réttum tíma í svefnpokann á
háaloftinu áður en ljósin voru slökkt
og drepið á ljósavélinni.
Undir mildri stjórn Guðmundar
var ræktaður þessi sanni íþrótta-
andi, að taka vel á móti unglingunum
og annast þá að öllu leyti. Guðmund-
ur naut þess að hafa ungur kynnst
brautryðjendum skíðadeildar ÍR.
Þar voru Árni Björn gullsmiður,
Helgi í Brennu, Halli í bankanum,
Silli í Silla og Valda, Magnús í Pfaff,
Jón og Leifur Kaldal og fleiri full-
hugar sem voru kynslóðin sem Guð-
mundur tengdi við þá næstu.
Óli Björn í apótekinu, Halli Árna,
Óli Magg, Sigurjón í Dröfn, Eyfells-
bræður Einar og Jói, Hörður Björns
arkitekt, Sigurgísli, Gunnar Hjalta
listmálari, Frikki frændi í sápunni,
Hjalti á Kiðafelli, Siggi stórisann-
leikur, Gísli Kristjáns og Zóphanías
húsameistari. Þetta einvalalið, ásamt
mörgum ótöldum, lagði grundvöllinn
að skíðadeild ÍR og ÍR-félaginu sem
þróaðist síðan út öldina.
Fjallamennsku stundaði Guð-
mundur vetur og sumar jafnt á fæti
sem skíðum.
Svo kom tæknibyltingin með
stríðinu – herbíllinn, með fjórhjóla-
drifi og lágu og háu drifi. 1946 eign-
aðist Guðmundur stóran herjeppa.
Þá hófust nútímafjallaferðir á tor-
færubílum. Fyrsta verkefnið þetta
sumar var að finna og merkja bílleið
inn í Landmannalaugar. Þannig var
Guðmundur einn af brautryðjendun-
um í notkun fjallabílsins.
Um þetta leyti hófst starf Guð-
mundar Jónassonar fjallagarps við
að yfirbyggja herbíla með vönduðum
húsum til fjallaferða á öllum árstím-
um.
Fyrstu árin þjónaði Guðmundur
Sveinsson skíðamönnum ÍR með
þessum töfra-ófærubílum af sinni al-
kunnu þrautseigju.
Ævihlaup Guðmundar á sviði
íþrótta og fjallamennsku varð lengra
en nokkurs annars manns. Það sem
gerði líf hans svo dýrðlegt var örlæti
hans til að veita öðrum og leyfa þeim
að njóta þekkingar sinnar. Hann leit-
aði ótrauður hins óþekkta. Þegar
þekkingin og reynslan lá fyrir, þá
fengu allir að njóta. Þetta örlæti má
vera okkur sem áttum samleið með
Guðmundi nokkur lærdómur.
Blessuð sé minning góðs drengs.
Ólafur Valur.
GUÐMUNDUR
SVEINSSON
Skreytingar við
öll tækifæri
Langirimi 21,
Grafarvogi
587 9300
Samúðarskreytingar
Samúðarvendir
Kransar
Kistuskreytingar
Brúðarvendir




 



   

  


!  !"# $!
 %  !  ! &#  
'  ! &#  (



  

 






)*+ +,

 


% -.  
* 
! $! &&!/ 0
 % &#  
0
1
 #!$!
2!!
! &#  
,03  3!
! $!
$  ! 4 !(