Morgunblaðið - 09.06.2001, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2001 47
ÉG er tveggja barna
móðir. Dóttir mín byrj-
ar í skóla í haust og
sonur minn er tveggja
ára og í leikskóla. Hvað
er öðruvísi við þau en
önnur börn? Jú, aftur
og aftur er sagt við mig
hvað ég sé óheppin að
eiga þau. Ástæðan er
sú að þau eru bæði fötl-
uð, á ólíkan hátt þó.
Dóttir mín er það sem
kallast fjölfötluð og
sonur minn er með
Downs-heilkenni. Nú
gerist það oft þegar
ókunnugt fólk heyrir
þetta þá segir það við
mig hvað ég sé óheppin. Svar mitt er
alltaf hvers vegna í ósköpum það telji
það óheppni að eiga tvö yndisleg
börn. Venjulega kemur þá fát á fólk
og það fer að afsaka sig og segja að
það hafi ekki meint þetta svona. En
hvað meinar það þá? Svo virðist sem
þetta þjóðfélag sem við búum í dag
sé ekki nægilega þroskað til að taka
fötluðum eins og þeir
eru og bjóða fatlaða
velkomna á eigin for-
sendum. Nokkuð hefur
verið rætt um svokall-
aða snemmómskoðun
sem byrjað er að bjóða
þunguðum konum upp
á. Hvað erum við að
gera með því? Er ekki
markvisst verið að leita
að fóstrum sem eru
ekki „fullkomin“ og
hvað gerist þegar þau
finnast? Grunur læðist
að manni að þau fái
aldrei að fæðast. Og
ástæðan, oftast fáfræði.
Fólk hefur ranghug-
myndir um hvernig það er að eiga
fatlað barn og fólk hefur almennt
ranghugmyndir um fatlanir. Segjum
sem svo að snemmómskoðun gefi til
kynna að fóstur sé með Downs-heil-
kenni og legvatnsástunga staðfesti
það. Hvernig er hægt að ætlast til
þess að verðandi foreldrar geti með-
tekið misgóða fræðslu heilbrigðis-
stétta undir svona álagi? Við skulum
ekki gleyma því að það eru líka rang-
hugmyndir á meðal fagfólks sem að
auki hefur oftast ekki reynslu af upp-
eldi fatlaðra einstaklinga. Því þurf-
um við að staldra við og hugsa hvað
við erum að gera með því að bjóða
upp á snemmómskoðun. Er þetta til-
raun til að gera mannlífið einsleitt og
útrýma einstaklingum með Downs-
heilkenni og aðrar fatlanir? Er það
réttlætanlegt? Mitt svar er að sjálf-
sögðu nei! Ég hefði ekki viljað missa
af því að eiga mín börn og ég tek
þeim eins og þau eru. Ég vil ekki búa
í þjóðfélagi þar sem enginn sker sig
úr fjöldanum. Ég las fyrir skömmu
viðtal við foreldra barns með Downs-
heilkenni þar sem þau setja fram þá
spurningu að ef tæknin fyrir tuttugu
árum hefði boðið upp á að athuga
hvort fóstur væri samkynhneigt hver
væri staða samkynhneigðra í dag?
Sem betur fer hafa fordómar gagn-
vart þeim minnkað stórlega á síðustu
árum og því er það von mín að for-
dómar og umburðarleysi gagnvart
fötluðum fari einnig minnkandi. Við
þurfum að kenna börnum frá fyrstu
tíð að það sé eðlilegt að fólk sé mis-
munandi. Fyrir nokkrum dögum var
ég úti heima hjá mér með son minn
þegar nágranni minn á 9. ári og vinur
hans koma og fara að spjalla við mig.
Þeir voru að velta því fyrir sér hvort
dóttir mín sem byrjar í skóla í haust
færi í Hólabrekkuskóla þar sem þeir
eru nemendur. Ég sagði þeim að hún
færi í Safamýrarskóla sem væri skóli
fyrir fötluð börn. Þeir skildu það vel
og tjáðu mér að það væri líka erfitt
að vera með hjólastól í Hólabrekku-
skóla. Þá fóru þeir að spá í hvaða
skóla sonur minn færi í og ég sagðist
ekki vita það, kannski færi hann bara
í Hólabrekkuskóla því hann væri svo
lítið fatlaður. Þá kom fát á drengina
því þeir voru ekki búnir að átta sig á
því að sonur minn væri fatlaður. Eft-
ir smá umhugsun sagði annar þeirra:
„Já, hann er svo lítill, öll lítil börn eru
lítið fötluð því þegar maður er lítill þá
veit maður svo lítið.“ Þetta fannst
mér alveg frábært og vildi að full-
orðnir gætu tekið sér þessa ungu
drengi til fyrirmyndar því í þeirra
huga eru börnin mín bara eins og
hver önnur börn.
Auðvitað er það ekkert auðvelt
mál að ala upp börn en það er ekkert
mikið flóknara að ala upp fötluð
börn. Reyndar er það að mörgu leyti
eins. Öll börn hafa jú þessar sömu
grundvallarþarfir, súrefni, næringu,
skjól, umhyggju o.s.frv. Þetta er ná-
kvæmlega það sem fötluð börn
þurfa.
Það er því að ýmsu að huga þegar
fatlað barn kemur í fjölskylduna en
númer eitt er að minnast þess að fatl-
að barn er sjálfstæður einstaklingur
eins og við hin með sínar eigin lang-
anir og þarfir og sinn rétt á lífinu eins
og allir hinir.
Hvers vegna er það óheppni
að eiga fötluð börn?
Kolbrún Erla
Pétursdóttir
Snemmómskoðun
Þjóðfélagið virðist ekki
vera nógu þroskað til að
taka fötluðum eins og
þeir eru, segir Kolbrún
Erla Pétursdóttir, og
bjóða fatlaða velkomna
á eigin forsendum.
Höfundur er móðir tveggja
fatlaðra barna.
SKRÁÐAR hunda-
tegundir á Íslandi eru
um 50 talsins og hver
tegund hefur sína eig-
inleika. Hundategundir
henta fólki misvel og
fer það meðal annars
eftir lífsstíl og áhuga-
málum. Ef guð lofar og
allt gengur að óskum
er ekki ólíklegt að
hundurinn eigi eftir að
búa á heimilinu í 10–15
ár. Því er um að gera að
vanda valið. Huga skal
að því að það er óneit-
anlega mikil skuldbind-
ing að taka hund inn á
heimilið.
Skrifstofa Hundaræktarfélags Ís-
lands hefur í áraraðir lagt metnað í
að veita upplýsingar og ráðgjöf um
hundategundir. Markmiðið er að
stuðla að bættu hundahaldi í öllum
skilningi þess orðs.
Eitt aðalhlutverk félagsins er að
skrá hreinræktaða hunda í ættbók
(upprunavottorð). Það skal tekið
fram að ættartala og ættbókarskír-
teini HRFÍ er ekki það sama. Hrein-
ræktaður hundur er skáður í ættbók
frá HRFÍ, eina hundaræktarfélagið
á Íslandi, sem Alþjóðasamtök
hundaræktarfélaga – FCI viður-
kenna. Þess má geta að aðeins eitt
viðurkennt hundaræktarfélag er í
hverju landi. Hins vegar getur ætt-
artala fylgt hvaða hundi sem er því
það er hægur vandi fyrir alla hunda-
sala að útbúa slíkt skjal og jafnvel
skálda í eyðurnar.
Oft heyrast raddir þess efnis að
ættbók sé einungis „snobb“, en því
fer fjarri. Ef við værum að kaupa bíl
efast ég um að við myndum sætta
okkur við að bílasalinn segði að engir
pappírar fylgdu honum. Bíllinn væri
án skráningarnúmera og án sögu. Ef
við ákveðum að kaupa hund með við-
urkennda ættbók erum við að reyna
að tryggja okkur og að hundurinn
hafi þá eiginleika sem við væntum og
enginn vafi leiki á uppruna hans.
Ekki er nóg að hund-
urinn sé ættbókarfærð-
ur til að við njótum
góðra samskipta við
hann. Það skiptir sköp-
um að tíkinni (móður
hvolpsins) hafi liðið vel
á meðgöngunni og vel
hafi verið hlúð að henni
og hvolpinum hjá rækt-
anda. Eins og gefur að
skilja er eðlilegast að
ræktandi ali hvolpinn
upp við líkar aðstæður
og bíða hans á nýju
heimili, uppeldið hafi
ekki farið fram til
dæmis í hlöðu eða skúr
og þá án eðlilegra sam-
skipta við fólk.
Það er athugunarvert og full
ástæða fyrir hvolpakaupanda að hika
ef ræktandi hefur til sölu margar
tegundir hunda. Að koma á heimili
eða í hundahús ræktanda á ekki að
vera eins og að koma á vörulager þar
sem hægt er að velja úr fjöldanum
öllum af hundategundum. Verst væri
þó ef tegundir hundasalans, „rækt-
andans“, væru svo margar að hann
einfaldlega afhenti væntanlegum
hvolpakaupendum vörulista, þar
sem þeir gætu valið um stærð, háraf-
ar og mismunandi gæði hunda á mis-
háu söluverði. Slík framleiðsla ætti
ekkert skylt við hundarækt.
Ábyrgur ræktandi
Hundarækt felur í sér mikla
ábyrgð. Ábyrgur ræktandi hugsar
fyrst og síðast um að bæta hundateg-
undina og miðar að því að rækta heil-
brigða hunda og vanda vel til verks-
ins. Hann tekur mið af öllum
erfðafræðilegum göllum sem í teg-
undinni kunna að finnast og gerir
viðeigandi ráðstafanir. Til dæmis
heilsufarsrannsókn með tilliti til
augnsjúkdóma og/eða mjaðmaloss.
Ræktandi á að vera vel að sér um þá
hundategund sem hann ræktar og
geta veitt upplýsingar um flest er
viðkemur henni. Það er mikilvægt
fyrir væntanlegan hvolpakaupanda
að fá að skoða hvolpinn og foreldra
hans oft og vel áður en fest eru kaup
á honum.
Ég hvet væntanlega hvolpakaup-
endur til afla sér ítarlegra upplýs-
inga hjá Hundaræktarfélagi Íslands
áður en kaup á hvolpi fara fram.
Að velja sér
hund við hæfi
Hanna Björk
Kristinsdóttir
Höfundur er ritstjóri Sáms, tímarits
Hundaræktarfélags Íslands.
Hundar
Hundarækt, segir
Hanna Björk Krist-
insdóttir, felur í sér
mikla ábyrgð.