Morgunblaðið - 05.07.2001, Blaðsíða 38

GREINARGERÐ
38 FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í SÍÐUSTU viku kynnti Þorgeir
Pálsson, flugmálastjóri, stoltur niður-
stöður úttektar Alþjóðaflugmála-
stofnunarinnar (ICAO). Benti hann
hreykinn á að flugmálastjórn hefði
fengið færri athugasemdir en nánast
allar aðrar þjóðir í heiminum og að
flugöryggi hér væri með því besta á
heimsvísu.
Daginn eftir skrautsýningu flug-
málastjóra stóð Sturla Böðvarsson
samgönguráðherra fyrir annarri
eins. Þar var ráðherrann að kynna
umbeðnar niðurstöður úttektar
ICAO á lokaskýrslu og aðferðafræði
Rannsóknarnefndar flugslysa vegna
brotlendingar flugvélarinnar TF-
GTI í Skerjafjörð í ágúst sl.
Afneitun staðreynda
Undanfarna mánuði höfum við
gagnrýnt harðlega yfirstjórn og
framkvæmd flugöryggismála hér á
landi. Upphafið var hin hörmulega og
fyrirbyggjanlega brotlending flugvél-
arinnar TF-GTI, sem nú hefur kostað
sex manns lífið. Við höfum sýnt fram
á hvernig flugrekstraraðilinn, LÍO
ehf. svo og viðhaldsaðili flugfélagsins,
Flugvélaverkstæði Guðjóns V. Sigur-
geirssonar, brugðust ábyrgð og
skyldum sínum algjörlega. Báðir
þessir aðilar starfa samkvæmt starfs-
leyfi frá flugmálastjórn og undir eft-
irliti hennar. Við höfum sýnt fram á
hvernig flugmálastjórn brást algjör-
lega lögboðnu eftirlitshlutverki sínu
og tók jafnvel þátt í óhæfuverkum,
svo sem útgáfu lofthæfisskírteinis
flugvélarinnar skömmu áður en hún
fórst. Við höfum gert ítarlega grein
fyrir fjölda atriða, sem áfátt var. At-
riða er fram komu við rannsókn
Rannsóknarnefndar flugslysa og
birtust í skýrslu nefndarinnar dag-
settri 29. desember sl. Sú skýrsla var
send flugmálastjórn og LÍO ehf. til
yfirlesturs og umsagnar og um-
hverfðist eftir þá meðhöndlun.
Nánast frá brotlendingardegi hafa
Þorgeir Pálsson, flugmálastjóri og
Pétur K. Maack, framkvæmdastjóri
flugöryggissviðs flugmálastjórnar,
keppst við að lýsa því yfir að allt sem
að flugmálastjórn sneri hefði verið í
fullkomnu lagi. Þorgeir sagði í Morg-
unblaðinu 22. ágúst að flugumferðar-
stjórn umrætt kvöld hefði verið skoð-
uð sérstaklega og verið „að öllu leyti
með eðlilegum hætti, rannsóknin
væri hins vegar í höndum Rannsókn-
arnefndar flugslysa, sem hefði síð-
asta orðið um alla þætti þess. . . .!“.
Þorgeir og Pétur hafa margsinnis
lýst því yfir opinberlega að allt hafi
verið í fullkomnu lagi þegar flugmála-
stjórn veitti flugvélinni TF-GTI
lofthæfiskírteini, þrátt fyrir að hin
mikilvægustu gögn hafi ekki legið
fyrir og jafnvel orðið til eftir brot-
lendingu flugvélarinnar. Þegar leið á
veturinn bættist Sturla Böðvarsson í
hópinn og sendi loks beiðni til ICAO
þegar í óefni var komið og flugmála-
stjórn og rannsóknarnefndin voru
ekki lengur færar um að komast án
hjálpar úr ógöngum sínum.
Gagnrýni á rökum reist
Í milliskýrslu (Interim Audit Re-
port) ICAO vegna úttektar á flug-
málastjórn í september í fyrra er í
raun að finna staðfestingu allrar
þeirrar gagnrýni, sem fram hefur
komið á flugmálastjórn í kjölfar flug-
slyssins í ágúst sl. Við höfum gagn-
rýnt slælegt eftirlit með LÍO ehf. og
Flugvélaverkst. Guðjóns V. Sigur-
geirssonar. Í skýrslu ICAO segir:
„Flugöryggissviðið hefur takmark-
aða getu til að framkvæma samfellt
eftirlit.“ Einnig: „Eftirlitsstarfsemi
styðst ekki við nægilega skoðun og
endurskoðun.“ Og „[Flug]rekstrar-
deildin hefur enga skráða og upp-
byggða áætlun. Áætlun um lofthæfi-
eftirlit tryggir ekki alhliða og
samfellt eftirlit með rekstraraðilum
og viðhaldsverkstæðum.“ Þegar
ICAO fjallaði um eftirlit með lofthæfi
kemur eftirfarandi fram í skýrslu
ICAO: „Eftirlitsmenn framkvæma
sum verkefni, svo sem endurnýjun
lofthæfiskírteina og útgáfu útflutn-
ingslofthæfiskírteina, samkvæmt
munnlegum fyrirmælum [frá hverj-
um? – innskot greinarhöfunda] og án
nokkurs verklags eða gátlista.“ Og
þannig heldur skýrsla ICAO áfram.
Þegar þetta er skoðað með forsögu
flugvélarinnar TF-GTI í huga, árs-
skoðun og útgáfu lofthæfiskírteinis
hér á landi fer um mann hrollur.
Flugmálastjóri kaus að kynna gjör-
samlega innihaldslausa talnaspeki
um fjölda frávika, frekar en að fjalla
um hversu alvarleg frávikin voru. Um
leið kaus hann að horfa framhjá því,
að fjöldi frávika tengist umfangi
starfsemi viðkomandi flugmálayfir-
valds og því nær að álykta, miðað við
höfðatölu fólks og flugvéla, að Ísland
hafi komið hrikalega út hvað fjölda
frávika varðar.
Greinarhöfundum þykir rétt að
benda á, að flugmálastjórn hefur neit-
að að verða við þeirri kröfu að af-
henda þær athugasemdir sem
stofnunin gerði við drög Rannsókn-
arnefndar flugslysa að lokaskýrslu
frá 29. desember 2000 og við „milli-
skýrslu“ nefndarinnar frá 12. mars
2001. Virðast athugasemdir flug-
málastjórnar samkvæmt þessu illa
þola dagsins ljós.
Andhverfa flugöryggis
Hvað varðar úttekt ICAO á Rann-
sóknarnefnd flugslysa þá pantaði
samgönguráðherra takmarkaða
skoðun á eigin forsendum þar sem
línurnar voru lagðar. Og ráðherrann
fékk það sem hann bað um, þ.e. hvít-
þvott. Þeir tveir menn, sem ICAO
sendi, skoðuðu einungis lokaskýrslu
rannsóknarnefndarinnar, litu fram
hjá öllum öðrum gögnum þrátt fyrir
að hafa þau undir höndum og í enskri
þýðingu. Í skýrslu þeirra kemur
skýrt fram að mikið af gögnum hafi
verið á íslensku og þeir því augljós-
lega ekki getað skoðað nema mjög
takmarkaða þætti. Þegar horft er til
þess að skoðunarmenn ICAO kusu að
líta framhjá skýrslu Rannsóknar-
nefndar flugslysa, dagsettri í lok des-
ember á síðasta ári, má ljóst vera
hversu takmörkuð sú skoðun var.
Skoðunarmennirnir segja sjálfir að
þeir hafi ekki haft umboð til að
yfirfara sönnunargögn og skjöl.
Í niðurlagi skrifa ICAO skoðunar-
mannanna vegna úttektarinnar á
Rannsóknarnefnd flugslysa segir að
þeir telji að svo virðist vera að ekki sé
nauðsynleg frekari slysarannsókn
vegna þessa flugslyss („. . the review
team considered that no further air-
craft accident investigation action
appears [skáletrun greinarhöfunda]
necessary in respect of this acci-
dent“). Í þýðingu samgönguráðu-
neytisins segir hins vegar „. . álítur
endurskoðunarnefndin að frekari
rannsókna sé ekki þörf hvað varðar
umrætt slys“ og kemur það einnig
fram í fréttatilkynningu ráðuneytis-
ins. Þessi villandi þýðing er dæmi-
gerð fyrir þá starfshætti, sem við-
hafðir hafa verið.
Í fréttatilkynningu samgönguráðu-
neytisins segir að „hlutlausari eða
tæknilega betri úttekt á RNF, en sú
sem nú liggur fyrir, hefði ekki fengist
með því að leita til annarra sérfræð-
inga“.
Af framangreindu má augljóst
vera að vart hefði verið hægt að fá
slakari og tæknilega takmarkaðri
„rannsókn“ en þá sem samgönguráð-
herra pantaði – að tillögu formanns
Rannsóknarnefndar flugslysa. Því
má ljóst vera, enn frekar en áður,
nauðsyn þess að óháðir aðilar fram-
kvæmi óhefta rannsókn, svo ekki við-
gangist þvílík andhverfa flugöryggis.
Brotlendingar
samgönguráðherra
og flugmálastjóra
Friðrik Þór Guðmundsson blaða-
maður, Hilmar Friðrik Foss flug-
maður og Jón Ólafur Skarphéð-
insson prófessor.
SÖGUSETRIÐ á Hvolsvelli dregur
að sér æ fleiri gesti. Þar er til húsa
Njálusýning og Söguskálinn auk ný-
opnaðs Kaupfélagssafns. Þann 6.
júlí næstkomandi verður frumsýnd-
ur söngleikur í Söguskálanum.
Söngleikurinn er byggður á lögum
Jóns Laxdals við ljóð Guðmundar
skólaskálds Guðmundssonar um
ævi og örlög Gunnars á Hlíðarenda.
Í lok ágúst verður haldin tveggja
daga ráðstefna um Brennu-Njáls
sögu þar sem m.a. níu innlendir og
erlendir fræðimenn munu halda er-
indi.
Stærsta glósubók í heimi
Sögusetrið var stofnað 1998 og
árið eftir var Söguskálinn, stílfærð
eftirmynd langhúss, tekinn í notk-
un. Í Sögusetrinu hefur verið boðið
upp á söguveislur, sem notið hafa
mikilla vinsælda. Þá eru veislugestir
leiddir í gegnum Njálusýninguna,
sem kölluð hefur verið „stærsta
glósubók í heimi við Njálu“. Þar
kynnast gestir sagnfræðinni, því
umhverfi sem sagan gerist í, bók-
argerð á miðöldum og síðan er sag-
an rakin með völdum köflum úr
Njálu og myndskreytingum. Gest-
um gefst og kostur á að skoða kvik-
myndir sem gerðar hafa verið um
frægðartíma sögualdar og hlýða á
brot úr leikgerð Njálu á erlendum
tungum. Þá er farið í ferð með leið-
sögn um Njáluslóðir og loks er
veisla þar sem griðkonur í miðalda-
búningum þjóna til borðs. Undir
borðum hefur verið fluttur leikþátt-
ur um Hallgerði langbrók, Engin
hornkerling vil ég vera, eftir ókunn-
an höfund.
Söguveislur voru haldnar í vor og
verða aftur frá 11. ágúst n.k. og
fram í október. Arthúr sagði að nú
þegar væri mikið bókað í veislurnar.
Söngur og súpa
Eins er boðið upp á söngdagskrá
þar sem lærðir söngvarar úr héraði
flytja lög Jóns Laxdals við ljóð Guð-
mundar skólaskálds Guðmundsson-
ar um ævi og örlög Gunnars á Hlíð-
arenda. Saminn hefur verið
söngleikur úr þessum ljóða- og laga-
bálki og verður hann frumsýndur 6.
júlí næstkomandi og síðan hvert
föstudagskvöld út ágúst. Leikstjóri
er Svala Arnardóttir. Sögumaður
leiðir áhorfendur í gegnum verkið
með enskum skýringartexta og
áhorfendur fá útdrátt úr ljóðunum á
ensku. Þetta er gert vegna mikils
fjölda útlendinga sem sækir Sögu-
setrið heim. Áheyrendum söngleiks-
ins verða boðnar léttar veitingar.
Í sumar verður boðið upp á dag-
skrá á sunnudögum sem miðast
einkum við íslenska gesti. Dagskrá-
in hefst með hádegisverði í Sögu-
skálanum þar sem boðið verður upp
á rammíslenska kjötsúpu, sem að
sjálfsögðu er elduð á staðnum. Eftir
kjötsúpu verður klukkustundar leið-
sögn um Njálusýninguna og síðan
farið í þriggja og hálfs tíma ferð um
söguslóðir Njálu með leiðsögn. Art-
húr sagði að þessi dagskrá hafi ekki
verið mikið kynnt, en væri óðum að
bókast.
Margtyngd bók
Tvisvar í viku er á vegum Sögu-
setursins boðið upp á ferðir úr
Reykjavík á söguslóðir Njálu. Þess-
ar ferðir eru einkum hugsaðar fyrir
útlendinga. Arthúr Björgvin útbjó
geisladisk með leiðsögn sem spilað-
ur er á leiðinni. Ekið er um Eyr-
arbakka, þar sem Bjarni Herjólfur
lagði upp í Ameríkusiglinguna. Eftir
að komið er austur fyrir Þjórsá
hefst Njáludagskráin fyrir alvöru.
Sögusetrið fékk afnot af leikgerð
breska útvarpsins, BBC, af Njálu.
Valdir kaflar úr þessari fimm
klukkustunda löngu leikgerð eru
bæði á geisladiskinum og eins not-
aðir í Njálusýningunni fyrir ensku-
mælandi fólk. Þá lét þýska útvarpið
þýða þessa leikgerð og flytja á
þýsku. Innan tíðar verður hún einn-
ig til nota fyrir Sögusetrið.
Að sögn Arthúrs Björgvins mun
farþegum nokkurra skemmtiferða-
skipa verða boðið að leggja leið sína
í Sögusetrið í sumar. Sagðist hann
eiga von á að næsta sumar yrðu þeir
enn fleiri, því nýlega voru gerðir
samningar þar að lútandi við tvö
skipafélög til viðbótar við þau sem
fyrir voru.
Auk skipulegra ferða koma marg-
ir í Sögusetrið á eigin vegum. Eins
er það orðið fastur viðkomustaður
hópferða margra ferðaskrifstofa í
ferðum um Suðurland.
Brennu Njáls saga hefur komið
útá meira en 20 tungumálum og 21.
nóvember n.k. mun Penguin-útgáf-
an gefa söguna út í nýrri enskri þýð-
ingu Roberts Cook. Að sögn Art-
húrs Björgvins verður þessi nýja
útgáfa boðin til sölu í um 170 þúsund
bókaverslunum um allan heim. Í at-
hugun er að þessari útgáfu verði
hleypt af stokkunum með hátíðlegri
athöfn í Sögusetrinu.
Málþing um Njálu
Málþing um Njálu verður haldið í
samvinnu Sögusetursins og Stofn-
unar Sigurðar Nordals 25.-26. ágúst
næstkomandi. Fyrri daginn verður
farið í ferð um Njáluslóðir undir
leiðsögn heimamanna. Á Bergþórs-
hvoli mun Karlakór Rangæinga,
ásamt forsöngvurum, flytja lög Jóns
Laxdals við ljóð Guðmundar skóla-
skálds um Gunnar á Hlíðarenda. Að
sögn Arthúrs Björgvins verður það í
fyrsta sinn sem allur bálkurinn
verður fluttur í heild sinni af kór, en
verkið var upphaflega samið fyrir
kór. Þá flytja erindi Arthúr Björg-
vin Bollason, Helga Kress, Jón
Böðvarsson, Jón Karl Helgason,
Kristján Jóhann Jónsson, Kristrún
Heimisdóttir, Oddgeir Guðjónsson,
Pétur Gunnarsson og Robert Cook.
Mikið ævintýri
Að sögn Arthúrs Björgvins Bolla-
sonar, forstöðumanns Söguseturs-
ins, er búist við um 20 þúsund gest-
um í Sögusetrið á þessu ári. Það er
töluverð aukning frá fyrra ári þegar
gestir voru um 12 þúsund. Í maí s.l.
komu um 1.700 gestir og þar af
meira en eitt þúsund matargestir.
„Þetta er mikið ævintýri, því hér
snýst allt um eina bók. Brennu
Njáls saga er allt í öllu hér,“ sagði
Arthúr Björgvin. Hjá Sögusetrinu
eru 22 starfsmenn á launaskrá. Þess
má geta að Sögusetrið hlaut gæða-
verðlaun Ferðaskrifstofu Íslands,
sem eru veitt þeim aðilum í ferða-
þjónustu sem farþegar ferðaskrif-
stofunnar telja best að heimsækja.
Söngleikur um ævi og örlög Gunnars á Hlíðarenda frumsýndur í Sögusetrinu á Hvolsvelli
Þar sem allt byggir
á Brennu Njáls sögu
Morgunblaðið/Rax
Arthúr Björgvin Bollason er forstöðumaður Sögusetursins á Hvolsvelli.