Morgunblaðið - 15.07.2001, Síða 14

14 SUNNUDAGUR 15. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MIKILVÆGUM áfanga á langri og torsóttrigöngu Kínverja í átt til alþjóðlegrar viðurkenn-ingar var náð á föstudag þegar mikilvægasta
stofnun alþjóðlegs íþróttastarfs, Alþjóðaólympíunefndin,
IOC, samþykkti á fundi sínum í Moskvu umsókn Peking
um að halda Ólympíuleikana árið 2008. Eftir 1949 reyndi
Alþýðulýðveldið Kína fyrst í stað að hljóta alþjóðlega við-
urkenningu með stjórnmálasambandi við önnur ríki og
eitt af fyrstu vestrænu ríkjunum sem veitti þeim hana var
Danmörk. Árið 1971 fengu stjórnvöld í Peking sæti Kína
hjá Sameinuðu þjóðunum. Síðustu 15 árin hafa Kínverjar
lagt áherslu á að fá aðild að Heimsviðskiptastofnuninni,
WTO og virðist nú sem markmiðið náist í nóvember.
En þegar höfuðborg Kína reyndi fyrir átta árum í fyrsta
sinn að fá að halda Ólympíuleikana árið 2000 var umsókn-
inni hafnað og sem kunnugt er voru leikarnir haldnir í
Sydney í Ástralíu. Kínverjar urðu fyrir miklum vonbrigð-
um og fannst að þeir hefðu verið barðir, þeir hefðu „misst
andlitið“ ... og að missa andlitið er alvarlegt mál fyrir Kín-
verja. En þótt furðulegt megi heita tókst að yfirvinna til-
finninguna fyrir því að alþjóðasamfélagið hefði ekki viljað
leyfa 1,3 milljörðum Kínverja að taka þátt í góðu sam-
kvæmi og við tók brennandi ósk um að fá viðurkenningu,
einnig á sviði íþrótta. Peking lagði því inn umsókn um Ól-
ympíuleikana árið 2008.
Allir lögðu sig fram og að lokum lét IOC sannfærast um
að höfuðborg Kína væri rétti staðurinn til að halda leikana
eftir sjö ár. Nagandi minnimáttarkennd Kínverja er nú
horfin og þeir eru stoltir af því að alþjóðasamfélagið hefur
loksins viðurkennt Kína sem jafnréttháan þátttakanda á
leikvangi alþjóðamála. Þeir munu leggja ofurkapp á verk-
efnið sem þeim hefur verið fengið, að halda bestu og stór-
kostlegustu sumarleika í allri sögu Ólympíuleikanna fyrir
íþróttaunnendur.
Nær allir íbúar landsins styðja að leikarnir verði haldnir
í Peking, einnig Kínverjar búsettir erlendis og Kínverjar á
Taívan. Ríkisstjórnin og borgarstjórn Peking hafa þegar
varið miklu fé og vinnu í undirbúning fyrir verkið og munu
nú tvíeflast. Framlög til innviða á höfuðborgarsvæðinu, til
umhverfismála og íþróttamannvirkja sem þarf fyrir leik-
ana, verða aukin og staðið við fyrirheit. Hagvöxtur í öllu
Kína mun í kjölfarið verða enn meiri en ella – og hann hef-
ur reyndar alls ekki verið svo lítill síðustu 20 árin.
Spillingin og væntingar
Meiri hagvöxtur, sem hafa mun áhrif á alla, einnig betl-
arana á götum Peking, eykur síðan almennt ánægju Kín-
verja með lífið og tilveruna. Ekki síst ef stjórnvöldum
tekst að kveða niður spillingu eða að minnsta kosti draga
úr henni í valdakerfinu. Spilling er mesta vandamálið í
Kína, finnst flestum íbúum landsins. En þeir hafa einnig
haft áhyggjur af vaxandi atvinnuleysi sem aukinn hag-
vöxtur gæti haldið aftur af.
Vöxturinn hefur fært fólki frelsi og Kínverjar hafa feng-
ið að kynnast því síðustu árin. Það mun enn aukast næstu
sjö árin sem verða feit (án þess að undangengin sjö ár hafi
verið mögur) en um leið vex þörfin fyrir aukið persónu-
frelsi. Frelsi og tjáning þess eru ekki fyrirbæri sem hafa
einkennt Kína, íbúarnir hafa lítið þekkt til slíkra hluta í
sögunni og alls ekki eftir 1949. Fólk hefur því tekið hverju
lítilræði á sviði meira einstaklingsfrelsis með miklu þakk-
læti. En þessi þróun hófst fyrst árið 1979 er þáverandi
stjórnandi landsins, Deng Xiaoping, taldi kommúnista-
flokkinn á að breyta stefnunni. Kína átti framvegis að
opna sig fyrir umheiminum, læra af öðrum þjóðum og
leika eftir sömu reglum og þær.
Afleiðingin hefur verið að einstaklingsfrelsi hefur aukist
– ungir Kínverjar geta nú valið sjálfir hvaða menntunar
þeir afla sér og síðan hvaða vinnu þeir vilja stunda. Kín-
verjar geta nú valið hvar þeir vilja búa, hverjum þeir vilja
búa með ef þeir kjósa svo, hvernig þeir vilja haga lífi sínu,
hvað þeir gera við peningana sína, hvert þeir vilja ferðast
o.s.frv.
Enn er langt í land þangað til Kínverjar njóta sömu per-
sónuréttinda og Danir. Vissulega er hafin lýðræðisþróun í
stjórnmálum, fólk í meira en milljón smáborgum og hér-
uðum velur sjálft leiðtoga sína og hefur tekist það. Komm-
únistaflokknum þykir það súrt í broti. Allir sem náð hafa
18 ára aldri geta kosið og boðið sig fram í sveitarstjórn-
arkosningum ef þeir fá 10 eða fleiri kjósendur á staðnum
til að mæla með sér. Hlutfall kjörinna fulltrúa sem ekki
eru í kommúnistaflokknum hefur vaxið geysilega hratt.
Zhu Rongji forsætisráðherra segir að lýðræðisþróunin
með beinum kosningum og frelsi til að bjóða sig fram skuli
halda áfram, hún eigi að færast upp eftir kerfinu til stór-
borganna, héraðsstjórnanna og hasla sér völl á landsvísu,
„því fyrr því betra“.
Ríkisvaldið einokar enn fjölmiðla, bókaútgáfu, dagblöð,
útvarp, sjónvarp og kvikmyndir. Fjölmiðlar hafa einnig
fundið að svigrúm þeirra hefur aukist þótt tjáningarfrelsi
þeirra sé mun minna en í Danmörku. Verið er að ger-
breyta réttarkerfinu, meðal annars með danskri aðstoð og
á það að tryggja sérhverjum borgara réttlæti og gera alla
jafna fyrir lögunum. Nú verður að minnsta kosti tryggt að
allir viti hvað megi og hvað ekki. Lögreglumenn eru einnig
endurmenntaðir og þeim kennt að þeir eigi að koma vel
fram við borgarana og að lögreglumenn eigi einnig að fara
að lögum og hlíta reglum.
Þetta er bæði gott og slæmt, því ekki eru öll lög og regl-
ur með þeim hætti sem við eigum að venjast á Vesturlönd-
um. Munurinn er að fyrir 1979 voru nánast engin lög í
Kína önnur en stjórnarskráin frá 1953 en nú er stöðugt
verið að afgreiða ný lög og fyrirmæli á þingi.
Verulegur hluti þeirra er samþykktur með það í huga að
Kína er nú orðinn órjúfanlegur hluti af alþjóðasamfélag-
inu. Og það er ekki hægt að snúa við ... þróunin heldur
áfram og verður enn öflugri næstu árin, einkum næstu sjö
árin, þegar augu heimsbyggðarinnar munu beinast að
gestgjafahlutverki Pekingbúa á Ólympíuleikunum 2008.
Kynslóðaskipti í vændum
Þegar í haust verða kynslóðaskipti í forystu Kína þegar
kommúnistaflokkurinn heldur þing til að velja frambjóð-
endur til embætta í forystunni, en kínverska þingið mun
síðan kjósa milli þeirra í mars 2003. Og þeir sem eru í bið-
röðinni eru yngri, betur menntaðir, margir á Vesturlönd-
um, frjálslyndir tæknihyggjumenn sem vilja að stefnt
verði áfram að hagvexti og þróun í átt til aukinnar áherslu
á einstaklinginn. En þeir vilja einnig að áfram verði barist
gegn því að ákveðin svæði og þjóðir fái að slíta sig frá rík-
inu.
Uígúrar í héraðinu Xinjiang í norðvesturhluta Kína fá
ekki að verða sjálfstæðir, Tíbet verður áfram hluti af Kína
og vonin um að Taívan muni, eins og Hong Kong og Makaó
árin 1997 og 1999, sameinast ríkinu mun ekki dvína. En
ummælin um Taívan-deiluna verða ekki jafn mikið í anda
„stríðsyfirlýsinga“, meiri áhersla verður lögð á að ná fram
friðsamlegri lausn með samningum og samstarfið yfir
Taívan-sund á eftir að eflast mjög næstu sjö árin. Þeir sem
þekktu Kína eins og það var munu verða ákaflega undr-
andi þegar þeir heilsa aftur upp á Peking (og þá um leið
Kína) við setningu Ólympíuleikanna 2008. Því er hægt að
slá föstu.
Ákvörðun IOC í Moskvu á föstudag mun reynast mik-
ilvægari fyrir Kína og umheiminn en nefndarmennirnir
119 gerðu sér grein fyrir þegar umsókn Peking var sam-
þykkt.
Reuters
Fulltrúar Kína á fundinum í Moskvu á föstudag fagna því að Peking skyldi fá að halda Ólympíuleikana 2008.
SJÖ FEIT ÁR
Í VÆNDUM
Alþjóðaólympíunefndin ákvað á fundi sínum á föstudag að Peking fengi að
halda sumarleikana árið 2008. Í grein Niels Peters Arskogs, fréttaritara Morg-
unblaðsins í Peking, segir að ákvörðunin geti skipt sköpum fyrir framtíð Kína.
ÞÝSKALAND er með mígreni:
efnahagurinn stendur sig verr en í
nokkru öðru landi á evrusvæðinu,
stækkun Evrópusambandsins
(ESB) virðist fremur vera ógnun
en tækifæri, lágt gengi evrunnar
veldur ugg, ráðamenn í Brussel
vilja skera niður öflugar niður-
greiðslur af hálfu þýska ríkisvalds-
ins. Ekkert virðist vera í lagi.
Léleg frammistaða Þjóðverja í
efnahagsmálum er ekki nein
ímyndun heldur staðreynd. Ef not-
aðar eru upplýsingar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, IMF, og kann-
aðar hagtölur um áratuginn
1992–2002 var vöxtur í Evrópu-
sambandinu að meðaltali 2,3% en
aðeins 1,7% í Þýskalandi. Senni-
legt er að munurinn verði enn
meiri á fjárlagaárinu sem nú
stendur yfir. Enn hvimleiðari er að
Frakkland (já Frakkland! Það
liggur við að maður heyri stunurn-
ar!) stendur sig miklu betur en
Þýskaland. Fyrst Heimsbikarinn,
svo þetta!
Hvers vegna er hagvöxturinn
meiri í Frakklandi þótt, svo að far-
ið sé frjálslega með líkingu Maós,
sami máninn skíni á Frakka og
Þjóðverja? Bæði ríkin fást við
sömu tækifærin og vandkvæðin.
Eru franskir stjórnmálamenn
klárari? Kraftmeiri? Nei en það
getur verið að þeir séu leiknari.
Þeir tala mikið um jafnrétti en
ólíkt Þjóðverjum gera þeir lítið í
málinu. Jafnvel pólitísk mistök
þeirra enda vel. Tökum sem dæmi
35 stunda vinnuvikuna. Í staðinn
fyrir að draga úr framleiðni
Frakka hefur aukinn sveigjanleiki
sem henni fylgdi orðið grundvöllur
mikilvægra umbóta í framleiðni.
Enn meira vandamál er að evr-
an er áfram í dapurlegu ástandi.
Gert var ráð fyrir að hún myndi ef
ekki steypa dollaranum af stóli þá
að minnsta kosti ögra yfirráðum
Bandaríkjamanna í fjármálaheim-
inum. Engin merki eru enn um að
það eigi eftir að gerast. Menn
greinir enn á um það hve langt nið-
ur evran geti sigið.
Engan þarf því að undra að í
Þýskalandi, þar sem 50 ára traust
gjaldmiðilsstefna færði þjóðinni
stolt og hagsæld, hafi menn
áhyggjur af veikri stöðu evrunnar.
Einnig hefur þessi veika staða
valdið á ný ótta við að efnahags-
legum stöðugleika Þýskalands sé
ógnað með samstarfi við lönd þar
sem ekki sé nein hefð fyrir traustri
peningastefnu. Vandi evrunnar á
samt ekki rætur sínar í ríkjum sem
grunuð eru um að fylgja slæmri
stefnu í þessum efnum, Frakk-
landi, Ítalíu, Grikklandi eða Spáni,
svo að nefndir séu algengustu
sökudólgarnir. Ekki er heldur
hægt að varpa sökinni á ríki eins
og Finnland eða Írland þar sem
verðbólga hefur aukist en efnahag-
urinn er með blóma.
Orsakir þess að evran er veik
eru:
 Ekki tókst að taka evruna
upp í einu vetfangi, því hófust
endalausar umræður og það jók
óvissu í staðinn fyrir að menn
stæðu frammi fyrir gerðum hlut.
Mánuðirnir sem munu enn líða
þangað til farið verður að nota
seðla og mynt nýja gjaldmiðilsins
munu verða notaðir til að búa til
enn fleiri hræðslusögur sem hljóta
að halda niðri gengi evrunnar.
 Krafan um að Wim Duisen-
berg verði áfram bankastjóri
seðlabanka Evrópu. Herra Duis-
enberg gerir eða segir nánast í
hverri viku eitthvað sem sýnar
hvað dómgreind hans er léleg.
Þversögnin er sú að hann var
frambjóðandi þeirra sem vilja
trausta gjaldmiðilsstefnu í banka-
stjóraembættið.
 Ólík þróun í Bandaríkjunum
og Evrópu. Bandaríkin virðast
ætla að komast hjá kreppu, þau
virðast nú ætla að komast upp úr
öldudalnum og ná aftur upp öflug-
um hagvexti. Evrópa á hinn bóginn
svamlar enn um í vatnsskorpunni.
Evran er fyrst og fremst veik af
því að Evrópa er sjálf veikburða.
Hvað veldur þessum veikleika?
Það er sannarlega ekki hættan á
að milljarðar af illa fengnum
ítölskum lírum eða frönskum
frönkum muni koma undan rúm-
dýnunum í janúar og verða skipt
yfir í dollara eins og sagt er. Kjarn-
inn í vanda evrunnar er Þýskaland.
Sameining þýsku ríkjanna kost-
aði of fjár sem hægt hefði verið að
festa í hátækni og hagvexti.
Stækkun ESB gæti orðið jafndýr.
Væntanleg aðildarríki geta ekki
beðið eftir því að fá sinn hluta af
miklum niðurgreiðslum sam-
bandsins. Réttu viðbrögðin núna
væru að nota kostnaðinn sem
fylgir upptöku nýrra ríkja sem af-
sökun fyrir því að afnema niður-
greiðslur og aðrar aðgerðir gegn
markaðslögmálunum í ESB og
skapa þannig stærri og betra
markaðssvæði. Eitt af því sem
kemur í veg fyrir að það gerist er
að Þjóðverjar eru allt of uppteknir
af því að bægja frá sér pólskum,
tékkneskum og ungverskum
verkamönnum til að hvetja til
slíkra umbóta. Þýskir skattgreið-
endur munu því áfram borga fyrir
niðurgreiðslur sem gagnast ekki
Þjóðverjum.
Afskiptasemi framkvæmda-
stjórnarinnar í Brussel að undan-
förnu af þýskum málum er illa séð
meðal Þjóðverja en hún vill að þeir
dragi úr niðurgreiðslum til hálf-
gerðra ríkisfyrirtækja eins og
sambandsríkjabankanna og hefur
sektað Volkswagen fyrir að brjóta
gegn samkeppnisreglum. Brussel-
valdið virðist þó vera frjálslynt og
dyggðugt ef horft er af sjónarhóli
erlendra fjárfesta. Hverjir berjast
fyrir auknu viðskiptafrelsi og sam-
keppni í Evrópu? Framkvæmda-
stjórnarmennirnir van Miert og
Monti. Hver berst fyrir djörfum
aðgerðum í efnhagsmálum eins og
stækkun sambandsins? Forseti
framkvæmdastjórnarinnar, Prodi.
Erfiðleikar Þjóðverja eru að
sjálfsögðu ýktir. Umbæturnar á
skattareglum fyrirtækja munu
hjálpa en það tekur tíma. Smám
saman mun evran hafa mikilvæg,
jákvæð áhrif á efnahagsmálin og
tengja Evrópu við betri fjármála-
markaði og lækka kostnað við
verslun yfir landamæri. Jafnvel
þótt evran sé í lægð minnir hún
Evrópumenn (og alla heimsbúa) á
að álfan er geysistórt markaðs-
svæði sem er að renna saman í eitt.
Þjóðverjar eru mikilvægasti þátt-
takandinn í samstarfinu og munu
hagnast ef þeir notfæra sér þró-
unina. Þjóðverjar ættu að líta á
Brusselvaldið sem frelsandi afl er
mun ná fram því sem ella væri úti-
lokað fyrir þá af stjórnmálaástæð-
um að hrinda í framkvæmd á
heimavígstöðvunum.
Í skugga
marksins
eftir Rudi Dornbusch
Rudi Dornbusch er Ford-
prófessor í hagfræði við MIT-
háskólann og var áður aðal-
ráðgjafi í hagfræði hjá Alþjóða-
bankanum og Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum.
Engan þarf því að
undra að í Þýskalandi,
þar sem 50 ára traust
gjaldmiðilsstefna
færði þjóðinni stolt og
hagsæld, hafi menn
áhyggjur af veikri
stöðu evrunnar.
©Project Syndicate