Morgunblaðið - 15.07.2001, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 15. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
H
ÚN ferðaðist
120 daga á síð-
asta ári en það
örlar ekki á
þreytu í augum
Guðrúnar
Magnúsdóttur.
Fyrirtæki
hennar, ESTeam, krefst þrotlausrar
vinnu og fer Guðrún um allan heim til
þess að halda fyrirlestra í háskólum
og ræða við ráðamenn ríkja og stór-
fyrirtækja. Guðrún er náttúrubarn
og í henni býr sá margrómaði frum-
kraftur sem Íslendingar státa af á
tyllidögum. Hún er brosmild og stutt
í smitandi hláturinn.
Með Guðrúnu er systir hennar,
Hildur Vésteinsdóttir, sem er eini
starfsmaður ESTeam á Íslandi og
starfar í Stykkishólmi.
Vestfirðingur í húð og hár
„Ég fæddist á Gullþórisstöðum í
Þorskafirði sem nú er löngu farinn í
eyði. Þegar ég var fjögurra ára flutt-
um við til Reykjavíkur og var sú ferð
allmerkileg vegna þess að það var
enginn vegur í Gilsfirðinum og því
keyrt á fjöru í gegnum fjörðinn.
Draumur minn er að byggja sum-
arbústað í Þorskafirði á næstu árum.
Mann langar alltaf til baka á æsku-
stöðvarnar og ég elska að koma í
Gufudalssveit að hitta skyldmenni
mín sem búa þar enn.“
Guðrún á ekki langt að sækja kraft
sinn og framkvæmdasemi því að hún
er barnabarn Kristínar Petreu
Sveinsdóttur sem var elsta kona Ís-
lands síðustu tvö ár ævi sinnar. Krist-
ín lést 18. nóvember 2000, þá 106 ára
að aldri. „Ég dáist mjög að Kristínu
því hún átti orðatiltæki sem ég hef til-
einkað mér. Alveg fram á dauðadag
sagði hún: „Ég get gert allt sem ég
vil.“ Frá Kristínu eru nú sprottnir
næstum 150 niðjar.“
Guðrún eyddi æskusumrum sínum
í Þorskafirðinum og þótti svo vænt
um sveitina að stundum kom hún ekki
til Reykjavíkur fyrr en nokkru eftir
skólasetningu. „Ég var mikið fyrir
það að vera úti í náttúrunni og hlaupa
um fjöllin, hirða hey á sumrin, læra að
slá með orfi og ljá og hreinsa og vitja
neta.“
Tápmikill táningur
Á unglingsárunum fór náttúru-
barnið í Guðrúnu að láta í sér heyra
og sveitastúlkan lét ekki hefðir og
höft halda aftur af sér. „Ég var alger
villingur í menntaskóla vegna þess að
á táningsárunum nennir maður ekk-
ert að læra, það er svo auðvelt. Ég
hafði áhuga á svo mörgu, og var því á
sífelldu flakki. Ég stökk milli Eng-
lands og Íslands, vann hér og þar, og
bjó í London sem sautján-átján ára
unglingur. Ég fór í mína fyrstu utan-
landsferð með vinkonu minni þegar
ég var fjórtán ára. Það var heill hópur
af fermingarunglingum sem fengu að
fara með prestinum til Mallorca með
tveggja daga dvöl í London. Þetta
kveikti svolítið í mér með utanlands-
ferðir.“
Þegar Guðrún var rétt rúmlega tví-
tug giftist hún Halldóri Sveinssyni og
bjó með honum í tíu ár. Faðir hans
bjó í Gautaborg og bauð þeim í brúð-
kaupsferð um Evrópu. Þau ílentust
síðan í Gautaborg og ætluðu að vera
þar í tvö til þrjú ár.
„Ég ætlaði að læra auglýsinga-
teiknun, en fór þess í stað í háskólann
í Gautaborg að læra sænsku, ensku
og málvísindi. Tungumál voru alltaf
mikið áhugamál hjá mér og mér þykir
þau afar mikilvæg.“
Þrjóskan flytur fjöll
Eftir námið kenndi Guðrún
sænsku í sænskum menntaskóla og
tungutækni við Gautaborgarháskóla.
Hún taldi að skoða þyrfti möguleika á
því að þróa betur vinnslu tölva með
tungumálið.
„Ég sendi bréf til Höskuldar Þrá-
inssonar prófessors og spurði hvaða
álit hann hefði á doktorsnámi í tungu-
tækni. Ég heimsótti einnig Baldur
Jónsson hjá Íslenskri málnefnd sem
hafði byrjað að vinna tungumál á tölv-
um hérna heima í kringum 1960.
Höskuldur sagði eitthvað í þá átt að
atvinnumöguleikar í þessum geira
væru ekki miklir, að minnsta kosti
ekki á Íslandi. Baldur spurði mig
„Hvaðan ertu, góða?“ Ég sagðist vera
að vestan. Sagði hann að þá væri ég
svo þrjósk að ég gæti gert hvað sem
ég vildi.“
Upp úr þessu fór Guðrún í dokt-
orsnám í tungutæknideild Gauta-
borgarháskóla. Yfir þeirri deild var
prófessor Sture Allén. „Við Sture
unnum mjög mikið saman. Hann var
ötull stuðningsmaður minn og hjálp-
aði mér mikið áfram. Ég dáist mjög
að því hvað Sture hefur unnið hart að
því að byggja upp tungutæknina í
Gautaborg sem nú er í fremstu röð á
því sviði í heiminum.“
Tungumál lýsa ólíkum heimum
Tungutæknin er nú mjög vaxandi
grein, bæði innan þekkingariðnaðar-
ins og einnig hjá háskólum. Guðrún
hefur undanfarin ár helgað störf sín
framförum í tungutækni.
„Í máladeildum háskóla er heima-
tungumálið í fyrirrúmi og á eftir því
kemur tölvan. Tungumálið er hráefn-
ið og tölvan er verkfærið sem vinnur
með hráefnið. Sérstök hugbúnaðar-
gerð fyrir tungutækni er mjög krefj-
andi og erfið forritun og menn þurfa
að sérhæfa sig í gervigreind og hafa
sérstakan áhuga á tölfræðiforritun og
fleiru. Þessi forritun er það sem er
kallað NP hard, sem merkir í raun að
ómögulegt er að forrita samkvæmt
lögmálum tölva. Því verður að teygja
sig út fyrir hefðbundna hugsun.“
Í upphafi voru tölvur ætlaðar sem
þýðingartæki, því hernaðaryfirvöld
álitu að ef hægt væri að þýða mál yfir
á kóða hlyti að vera hægt að skrá nið-
ur tungumál á tölvutæku formi og
þýða beint milli mála með tölvum. En
vandinn er sá að tungumál lýsa ólík-
um heimum.
„Til dæmis eiga menn í Sahara
ekkert orð yfir snjó. Eins eiga menn
mjög ólík orð yfir liti. Frumbyggjar
Ástralíu eiga um 120 orð yfir ólíkar
tegundir rauðra, brúnna og gulra lita,
sem finnast í leirtegundum á meðan
þeir eiga engin orð yfir svart og hvítt.
Ekkert þýðingarkerfi getur því kom-
ið til með að vera skáldlegt eða þýtt
blæbrigði málsins. Maður verður að
vinna með staðlaða texta. Við vitum
að vélrænt er ekki hægt að þýða vel
neitt sem hefur dýpri merkingu en
það sem liggur í augum uppi.
Það er spennandi að leiða hugann
að því að mikið af þeim hugmyndum
og aðferðum sem eru ríkjandi innan
tungutækninnar eru sprottnar úr
hugmyndum Platóns um merkingu
og hinar æðri hugmyndir sem felast í
öllum hlutum og orðum.“
Enn ein þýðingarlausnin
Fræðistörf eru Guðrúnu mjög kær
og segist hún lengi vel ekki hafa viljað
hætta kennslu og rannsóknum þrátt
fyrir að margir hafi boðið henni gull
og græna skóga.
„Um áramótin 1994-1995 hafði
belgískt fyrirtæki innan samsteyp-
unnar Thomson Corporation sam-
band við mig með faxi. Ég leit á það og
sagði við sjálfa mig „Ah, eitt fyrirtæk-
ið í viðbót sem vill fá þýðingakerfi og
lausn fyrir morgundaginn. Ég nenni
þessu ekki lengur.“ Ég hringdi samt í
þá, því ég var á leiðinni til Parísar,
sagðist eiga leið hjá og bauðst til að
koma við hjá þeim. Þeir báðu mig í
guðs bænum að koma og þegar ég
kom fann ég fyrirtæki sem var óskap-
lega framarlega tæknilega séð og
hafði mikið bolmagn og kunnáttu á
tölvusviðinu. Þar að auki vanmátu þeir
ekki erfiðleikana við verkefnið.
Þeir báðu mig um að líta á textana
þeirra. Þeir voru með tölvubanka á
mörgum Evrópumálum sem Banda-
ríkjamenn og margir aðrir skildu
ekki. Þýski tölvubankinn var ekki
skiljanlegur í Frakklandi og svo
framvegis. Ef eitthvað átti að skiljast
þurfti að handþýða skjölin.“
Þegar Guðrún sá það verk sem fyr-
ir lá, gerði hún sér grein fyrir því að
þetta magn upplýsinga var ekki hægt
að þýða af manneskjum vegna þess
að um var að ræða hundruð milljóna
orða á mismunandi tungumálum.
Þýðingarkostnaðurinn yrði geigvæn-
legur. „Nokkuð einfalt yrði þó að
þýða með tölvu. Því sagði ég þeim að
prófa sig áfram með ólíkan hugbúnað
og athuga málið. Þeir hringdu í mig
seinna um árið og báðu mig um að
gera fjárhagsáætlun fyrir að þýða 70
„Ég get gert
allt sem ég vil“
Guðrún Magnúsdóttir á
og rekur fyrirtækið ES-
Team sem sérhæfir sig í
þýðingarhugbúnaði.
Hún hefur mikla trú á
möguleikum Íslendinga
í iðnaði orðsins og læt-
ur ekki sitt eftir liggja í
þeim efnum. Svavar
Knútur Kristinsson hitti
Guðrúnu að máli og
ræddi við hana um
upplýsingasamfélagið,
þungaiðnað, lands-
byggðina og drauma
hennar um framtíð
lands og þjóðar.
Morgunblaðið/BilliGuðrún nýtur þess að komast aftur á æskuslóðir og dreymir um að byggja sér sumarhús í Þorskafirði.
Guðrún Magnúsdóttir, forstjóri og eigandi fyrirtækisins ESTeam. Við hlið henn-
ar situr systir hennar, Hildur Vésteinsdóttir.