Morgunblaðið - 02.08.2001, Side 10

ÚRSKURÐUR SKIPULAGSSTOFNUNAR
10 FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Kárahnjúkavirkjun
Í kjölfar úrskurðar Skipulagsstofnunar um að leggjast gegn
framkvæmdum við Kárahnjúkavirkjun leitaði Morgunblaðið álits
ýmissa á málinu. Í samtölum við forsvarsmenn náttúruvernd-
arsamtaka og byggðarlaga og annarra aðila kemur berlega í ljós að
úrskurðurinn kemur misvel við menn.
Morgunblaðið/RAX
„ÞETTA er tíma-
mótaúrskurður.
Af þessum tæp-
lega 130 úrskurð-
um sem gengið
hafa frá Skipu-
lagsstofnun síðan
1994 er þessi ekki
aðeins sá um-
fangsmesti held-
ur einnig sá besti,“ segir Aðalheiður
Jóhannsdóttir lögfræðingur en hún
stundar nám í umhverfisrétti við
Uppsalaháskóla.
Hún telur að úrskurður Skipu-
lagsstofnunar sé nákvæmlega í sam-
ræmi við gildandi lög um mat á um-
hverfisáhrifum og greinilegt sé að í
honum sé notuð önnur aðferðafræði
en hafi verið notuð í öðrum úrskurð-
um er hafi varðað umfangsmiklar
framkvæmdir hér á landi. Henni
sýnist að horfið sé frá því að opinber-
ir umsagnaraðilar og almenningur
þurfi að færa sönnur á að viðkom-
andi framkvæmd hafi í för með sér
umtalsverð umhverfisáhrif. Jafn-
framt sé ekki lögð eins skýr krafa á
framkvæmdaraðila að hann sýni
fram á að framkvæmdin muni ekki
hafa í för með sér mikil umhverfis-
áhrif. En það hafi verið einkennandi í
stærri úrskurðum, einkum þegar
mikið hafi skort á að fullnægjandi
gögn hafi verið til staðar eins og
staðan sé í þessu máli.
„Þetta er að mínu mati fyrsti úr-
skurðurinn þar sem byggt er á al-
mennri varúðarnálgun eins og vera
ber. Það má segja að það sé með
mjög afgerandi hætti byggt á álitum
og umsögnum sérfræðistofnana og
annarra sérfræðinga í landinu,“
bendir Aðalheiður á. Hún segir að
einnig komi fram í úrskurðarorðinu
að ekki sé einungis talið að fram-
kvæmdin hafi í för með sér umtals-
verð umhverfisáhrif heldur segi þar
einnig að það vanti enn þá töluvert af
gögnum. „Að mínu mati er þessi úr-
skurður ein hlutlægasta lýsingin á
umhverfisáhrifum sem ég hef séð.“
Staða iðnaðarráðherra ef
umhverfisráðherra staðfestir
Aðalheiður telur að væntanlega
muni einhver kæra úrskurðinn og
málið fari þá á borð umhverfisráð-
herra. Umhverfisráðherra geti þá
staðfest úrskurðinn, með eða án
breytinga, en geti einnig fellt hann
úr gildi, að hluta eða öllu leyti.
Hún segir að það sem sé svo
áhugavert í lagalegum skilningi sé
hver verði staða iðnaðarráðherra ef
umhverfisráðherra staðfesti úrskurð
Skipulagsstofnunar. „Það hef ég ver-
ið að skoða sérstaklega vegna þess
að í 2. mgr. 11. gr. laganna er gert
ráð fyrir því að ef framkvæmd hefur
í för með sér umtalsverð umhverfis-
áhrif er þar með ekki hægt að fallast
á hana og það er niðurstaðan í þessu
máli,“ segir hún. Að hennar sögn eru
skilin milli formlegs og efnislegs
leyfisveitingarvalds óskýr, meðal
annars vegna 2. mgr. 11. gr. laganna.
Formlega leyfisveitingavaldið liggi
enn hjá viðkomandi leyfisveitendum
en efnislega sé hluti af því komið til
Skipulagsstofnunar eða eftir atvik-
um umhverfisráðherra.
„Spurningin er hvaða heimildir
leyfisveitandi eigi eftir þegar úr-
skurður skipulagsstjóra er genginn.
Er úrskurður skipulagsstjóra kom-
inn inn í efnisheimildir í leyfinu hjá
leyfisráði?“ segir Aðalheiður og
bendir jafnframt á að það athugun-
arefni bíði seinni tíma. Nú sé staðan
sú að kæra megi úrskurðinn til um-
hverfisráðherra. En ef umhverfis-
ráðherra staðfestir úrskurð skipu-
lagsstjóra geti leikið vafi á hvaða
heimildir séu eftir fyrir iðnaðarráð-
herra til að gefa út virkjanaleyfi.“
Aðalheiður
Jóhannsdóttir
Þetta er
tímamóta-
úrskurður
Náttúruverndar-
samtök Íslands
telja niðurstöðu
Skipulagsstofn-
unar að leggjast
gegn fram-
kvæmdum við
Kárahnjúkavirkj-
un stærsta sigur
sem unninn hefur
verið fyrir náttúruvernd á Íslandi, að
því er fram kemur í fréttatilkynn-
ingu frá samtökunum.
Árni Finnsson, formaður samtak-
anna, segir niðurstöðu skipulags-
stjóra mikið fagnaðarefni. „Þó að
Landsvirkjun kæri þennan úrskurð
tel ég að nær útilokað sé fyrir um-
hverfisráðherra að ganga gegn hon-
um, enda er niðurstaða skipulags-
stjóra rökstudd ítarlega og ljóst að
hann gerir ekki svona nema að mjög
vel athuguðu máli. Ég sé heldur ekki
að Norsk Hydro sem hefur í öllu ferl-
inu reynt að gæta að orðspori sínu
sem umhverfisvænt fyrirtæki geti
tekið þátt í verkefni sem hefur fengið
jafneindregna höfnun. Ég held að
þeir fjölmörgu sem hafa lagt þessu
málefni lið undanfarin misseri eigi
mikinn heiður skilinn og að við séum
að vinna hér sigur sem byggist á
þeirri þekkingu og reynslu sem fólk
hefur öðlast í deilunni um Fljótsdals-
virkjun og Eyjabakka. Við Íslend-
ingar erum að gera okkur betur
grein fyrir því hve mikils virði há-
lendið er lítt snortið og ég held að
það sé mikil tregða meðal almenn-
ings að fara út í einhverjar fram-
kvæmdir fyrr en ljóst er að þær valdi
ekki miklum skaða,“ segir Árni.
Í tilkynningu Náttúruverndar-
samtakanna kemur fram að nú gefist
tími til að meta vandlega þann kost
sem felist í stofnun þjóðgarðs norðan
Vatnajökuls.
Árni Finnsson
Úrskurð-
urinn
mikið fagn-
aðarefni
„MÍN viðbrögð
eru auðvitað þau
að ég fagna nið-
urstöðu skipu-
lagsstjóra. Hún
kemur mér þó í
sjálfu sér ekki á
óvart því hún er í
raun í fullu sam-
ræmi við þær
upplýsingar sem koma fram í mats-
skýrslunni sjálfri og í fullu samræmi
við niðurstöður sérfræðinga sem
Landvernd fékk til liðs við sig til að
meta og rýna í þessa skýrslu og gefa
álit sitt á henni,“ segir Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir, formaður Land-
verndar.
Ólöf segir að ekki hafi tekist að
sýna með óyggjandi rökum að þessi
virkjun komi til með að skila þeim
arði og efnhagslegum ávinningi sem
settur er fram í skýrslunni og er illa
rökstuddur að hennar mati.
Hún tekur undir mat Skipulags-
stofnunar um að ýmsa þætti hefði
þurft að rannsaka betur. Rannsókn-
in hafi verið gerð yfir stuttan tíma
og í mörgum þáttum og gefi því ekki
næga mynd af áhrifunum.
„Samt sem áður, eins og fram-
kvæmdaaðilar benda á, eru þetta
mestu rannsóknir sem hafa verið
gerðar í sambandi við mat á um-
hverfisáhrifum á Íslandi. Og þrátt
fyrir að það vanti ýmsar upplýsingar
er alveg augljóst að miðað við þær
upplýsingar sem þegar liggja fyrir
er þessi framkvæmd óviðunandi,“
segir hún.
Ólöf telur að nú þegar niðurstaða
Skipulagsstofnunar liggi fyrir ættu
menn að skoða þann raunhæfa kost
að þarna verði reistur þjóðgarður.
Þá telur hún að stjórnvöld ættu að
bregðast fljótt við og reyna að líta á
fleiri hliðar á atvinnuástandinu á
Austfjörðum í stað þess að einblína
um of á þessa einu framkvæmd.
Frestur til að skila inn kæru
vegna úrskurðar skipulagsstjóra
rennur út 5. september en að mati
Ólafar er ekki ólíklegt að Lands-
virkjun kæri úrskurðinn sem þá færi
inn á borð til umhverfisráðherra.
„Ég treysti því að ríkisstjórn Ís-
lands með umhverfisráðherra í far-
arbroddi í þessu máli skoði máli ít-
arlega frá faglegu sjónarmiði og
komi með lausnir í samræmi við það,
en geri líka um leið átak til að finna
leiðir í atvinnumálum Austfirðinga,“
segir hún.
Ólöf bætir við að mikilvægt sé að
bíða eftir rammaáætlun ríkisstjórn-
arinnar um nýtingu vatnsfalls og
jarðvarma.
„Þar er hefur verið unnin mjög
góð vinna sem kemur til með gefa
stjórnvöldum alveg nýja sýn og nýj-
an þátt til ákvarðanatöku um stór-
iðjuframkvæmdir. Það er afskaplega
rýr grunnur til ákvarðanatöku sem
liggur fyrir nú,“ segir Ólöf.
Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir
Niðurstaðan
kemur ekki
á óvart „MÉR finnst úr-skurður skipu-
lagsstjóra afar
sérkennilegur.
Ég get ekki betur
séð en að þarna sé
tekin afskaplega
skýr afstaða,“
segir Smári
Geirsson, forseti
bæjarstjórnar Fjarðabyggðar, um
úrskurð Skipulagsstofnunar um mat
á umhverfisáhrifum Kárahnjúka-
virkjunar.
Smári segir að flest af því sem fram
komi í umhverfismatsskýrslunni og
meginmáli skipti sé dregið í efa. Á
sama tíma sé tekið undir mjög margt
af því sem fram komi í athugasemd-
unum.
„Þetta leiðir svona til þess að mað-
ur veltir því fyrir sér hvort hérna sé
kannski frekar um pólitíska niður-
stöðu að ræða en faglega,“ segir hann.
Smári segir miklu máli skipta
hvernig Landsvirkjun taki á málinu.
Smári Geirsson
Tekin
afskaplega
skýr afstaða
„ÞETTA eru
auðvitað mjög
stór tíðindi að
Skipulagsstofn-
un skuli hafna
framkvæmd-
inni,“ segir Geir
A. Gunnlaugs-
son, fram-
kvæmdastjóri
Hæfis. Hann segir að menn muni
fylgjast grannt með því hver við-
brögð Landsvirkjunar verða í kjöl-
farið.
„Þeir munu að sjálfsögðu þurfa
að fara vel yfir þennan úrskurð og
síðan munu þeir meta hvað þeir
gera í þessu máli. Það er auðvitað
ljóst að þetta getur haft mjög af-
gerandi áhrif á þetta verkefni.
Forsenda verkefnisins hefur verið
sú að að jökulsárnar í Fljótsdal og
í Dal yrðu virkjaðar. Ef það er
ekki hægt verða menn auðvitað að
meta stöðuna og munu gera það á
næstu dögum,“ segir Geir.
Hann segir ljóst að úrskurður-
inn geti haft mikil áhrif á þá
möguleika sem menn hafa talið sig
hafa til að nýta fallvötnin.
„Við munum hafa samráð við
Landsvirkjun um næstu skref í
málinu“.
Geir segist ekki vilja leggja dóm
á það hvort Landsvirkjun muni
kæra úskurðinn. „Ég get ekki lagt
dóm á það á þessu stigi. Það er
náttúrlega þeirra mál hvaða leiðir
þeir fara þó að þeir geri það að
sjálfsögðu í samráði við aðra aðila
sem að þessu verki koma.“ Geir
vill ekki leggja dóm á úrskurð
skipulagsstjóra sérstaklega og það
orðalag sem fram kemur í úr-
skurðinum um að upplýsingar um
einstaka þætti framkvæmdarinnar
og umhverfisáhrif hennar séu
ófullnægjandi.
„Ég hef ekki kynnt mér það svo
nákvæmlega þar sem það hefur
fyrst og fremst verið í höndum
Landsvirkjunar. Á minni könnu
hefur fyrst og fremst verið um-
hverfismatið fyrir verksmiðjuna,“
segir Geir.
Geir A. Gunnlaugsson
Getur haft
afgerandi
áhrif