Morgunblaðið - 18.09.2001, Blaðsíða 22

ÁRÁSIN Á BANDARÍKIN
22 ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DANINN Peter Luke var einn
þeirra mörgu sem vann í World
Trade Center í New York, skrifstofu-
byggingunni miklu sem hermdar-
verkamenn lögðu í rúst í liðinni viku.
Luke er verkfræðingur, 31 árs að
aldri, kvæntur og á eitt barn. Hann
starfar hjá hafnaryfirvöldum borgar-
innar sem létu á sínum tíma reisa
húsasamstæðuna en turnarnir tveir
voru 110 hæðir og þar störfuðu tug-
þúsundir manna. Skrifstofa Luke var
á 72. hæð í nyrðri turninum. Hann
lýsti í samtali við blaðamann Berl-
ingske Tidende því sem gerðist.
„Ég tók lyftuna upp á mína hæð og
var kominn á skrifstofuna um hálf-
níu-leytið,“ segir Luke. „Veðrið var
dásamlegt, himinninn næstum heið-
skír og greina mátti örlítinn keim af
hausti sem fór í hönd. Þetta var góður
dagur. Ég byrjaði á því sem maður
gerir venjulega fyrst á morgnana,
hlustaði á skilaboð á símsvaranum,
las tölvupóstinn og opnaði bréf.
Þá vissi ég ekki hvað klukkan var
þegar það gerðist en veit núna að það
var 12 mínútur fyrir níu. Það heyrðist
óskaplegur hvellur. Ekki heill hvell-
ur, ekki fullskapaður hvellur heldur
meira í ætt við inngang og síðan lauk
honum skyndilega. Boooooooooom!
Turninn byrjaði að svigna. Ég stóð
upp og beið eftir því að turninn sveifl-
aðist aftur í samt far vegna þess að ef
hann gerði það myndi allt vera í lagi,
engin hætta á ferð. Hafnarmálaskrif-
stofan stóð á sínum tíma fyrir bygg-
ingu World Trade Center og á skrif-
stofunni minni starfa nokkrir af
verkfræðingunum sem tóku þátt í að
hanna húsasamstæðuna. Þess vegna
veit ég að gert er ráð fyrir að turninn
geti svignað. Það gerist oft í roki að
efsti hlutinn sveiflast um hálfan ann-
an metra en hann á að þola allt að sjö
metra sveiflu.
En ef hann sveiflaðist nú ekki til
baka? Það gerði turninn og ég slakaði
á. Hvað sem öðru leið vorum við ekki
að hrynja, hugsaði ég með mér.
Ég gekk inn í annað skrifstofuher-
bergi og við sáum að flygsur og bútar,
ryk og annað drasl, féll úr loftinu en
við gerðum okkur enn ekki grein fyr-
ir því hvað mikið gekk á. Einhver
hrópaði að flugvél hefði rekist á turn-
inn. Litlar Piper-flugvélar og þyrlur
eru daglega á sveimi og stundum
hringsóla þær um húsið. Við höfum
oft talað um að það væri allt að því
kraftaverk ef ekki kæmi einhvern
tíma að því að ein þeirra rækist á hús-
ið.“
Undarlega róleg stemmning
Luke tíndi nú saman nokkra mik-
ilvæga hluti í tösku og og yfirgaf
skrifstofuna.
„Til allrar hamingju er ég vel
kunnugur stigunum í húsinu. Yfirleitt
er óralöng bið eftir lyftunum og þess
vegna notaði ég oft stigana. Stigarnir
eru, voru, eitt helsta umkvörtunar-
efni þeirra sem störfuðu í húsinu
vegna þess að þeir voru brattir eins
og skíðastökkpallar og því fáir sem
notuðu þá. En ég leit svo á að þeir
flýttu fyrir mér og auk þess væri
stigagangan eins konar líkamsrækt.
Ég sá einn af yfirverkfræðingun-
um, sem hafði tekið þátt í að byggja
turninn, opna stigadyrnar. Þykkur
reykur valt út og lyktin var eins og af
gömlum steinolíuofni. Kæfandi,
óheillavænlegur þefur. Ég fór að öðr-
um stigadyrum og tók í húninn. Þar
var enginn eldur. Ég blístraði hátt og
benti fólki á að koma að dyrunum. Og
síðan byrjaði gangan niður á við.
Stemmningin var undarlega róleg,
stundum brá fyrir gálgahúmor. Við
vissum ekki hvað hafði gerst. Höfðum
ekki hugmynd um það. Enn var ljós í
stigahúsinu og við gengum róleg og
yfirveguð niður. Á stöku stað virkaði
farsíminn og ég hringdi í eiginkonu
mína, Marianne. Hún vinnur hjá Arla
en var ekki komin í vinnuna og ég bað
símastúlkuna um að segja henni að
flugvél hefði rekist á World Trade
Center, ég væri óskaddaður og á leið
niður stigann. Þá var klukkan 8:58.
Nokkrum mínútum síðar, ég veit
núna að það var 9:02, heyrðist annar
hvellur og turninn hristist á ný.
„Jæja, nú gerist það. Nú veltur
hann,“ hugsaði ég með mér. Ótal-
margt kom samtímis upp í hugann.
Hvað með Marianne? Ég var nýbúinn
að hringja og segja að allt væri í lagi
með mig. Hvað með Ellen, dóttur
okkar sem er þriggja og hálfs? Hvað
með barnið sem er væntanlegt í októ-
ber? En turninn hrundi ekki.
Stuttu síðar birtist í stiganum fyrir
ofan okkur fólk sem hafði slasast og
brennst. Kannski lítur þetta út eins
og afskræmisleg líking en það leit út
eins og teiknimyndafígúrur sem hafa
lent í kolareyk – fólkið var kolsvart og
lá við að reykjarslóði kæmi í kjölfar
þess og lyktin af gömlum, súrum log-
um fyllti stigann. Margir gengu eins
og þeir væru lifandi lík og það var að-
eins af því að þeir gáfu frá sér hræði-
leg og óskiljanleg hljóð að við skildum
að þarna var fólk sem dró andann.
Þegar hinir slösuðu birtust námu
margir hinna staðar. Ég myndaði lúð-
ur með höndunum og kallaði hátt:
„Slasaðir á leiðinni – haldið ykkur
hægra megin.“ Það dugði, fólk vék úr
vegi.
Þarna var karlmaður sem gat varla
gengið, ég tók undir handlegginn á
honum og hjálpaði honum niður.
Hann sagðist koma af 78. hæð. „Fjár-
inn,“ hugsaði ég með mér, „ef fólk er
svona illa farið á 78. hæð hvernig
skyldi þá ástandið vera hjá vinum
mínum á 82. hæð? Þeir hljóta að hafa
orðið illa úti“. Nú fyrst fór ég að átta
mig á því hvað þetta gæti verið
slæmt.
Ég hitti síðar vinnufélaga af 82.
hæðinni og í ljós kom að flestir höfðu
náð að komast niður. Flugvélin hafði
lent á milli 96. og 103. hæðar og eld-
urinn breiðst út til efri hæðanna en
einnig niður á við. Allir sem voru ofar
eða á hæðunum rétt fyrir neðan áttu
sér enga undankomuleið.
Fólkið í lyftunum
Félagar mínir á 82. hæð komust
niður um stiga en þegar þeir komu á
76. hæð komu þeir að læstum dyrum í
stigahúsinu og urðu að fara aftur upp
á næstu hæð fyrir ofan. En þar var
eldur laus. Þeir fundu brunaslöngu
og gátu slökkt og haldið síðan niður
um annan stiga. Góðvinur minn einn
og annar vinnufélagi urðu eftir vegna
þess að þeir heyrðu fólk í lyftu hrópa
á hjálp. Allar lyfturnar stöðvuðust við
áreksturinn. Það voru alls 96 lyftur í
World Trade Center og sennilega var
fólk í þeim öllum. Vinur minn og fé-
lagi hans reyndu að opna dyrnar að
lyftuklefanum, þeir notuðu stóran
heftara og tókst að þvinga ytri og
innri hurðirnar til hliðar en ekki
lengra en svo að þeir rétt gátu séð inn
í klefann. Þar voru sex manns. Tveir
voru frávita af skelfingu, tveir reyndu
eftir mætti að opna dyrnar og loks
tveir sem einfaldlega sátu og virtust
„Þú átt lítil börn
sem þarfnast þín“
Talið er að rúmlega
fimm þúsund manns
hafi látið lífið í World
Trade Center. Danskur
verkfræðingur, Peter
Luke, var einn þeirra
sem komust af en hann
var staddur á 72. hæð.
Segir hann að fólkið á
leiðinni niður hafi verið
samtaka um að halda
stillingu sinni. Slasaðir
voru látnir hafa forgang
í stigunum.
Reuters
Borgarstjórinn í New York, Rudolph Giuliani (t.h.), var við útför slökkviliðsstjórans, Peter J. Ganci, á laug-
ardag. Ganci var á meðal þeirra slökkviliðsmanna sem fórust þegar turnar World Trade Center hrundu
skömmu eftir árásina 11. september.
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti hét því á sunnudag að blásið yrði
til „krossferðar gegn illvirkjum í
heiminum“. Jafnframt ítrekuðu for-
setinn og aðrir æðstu stjórnendur
Bandaríkjanna grunsemdir um að
sádi-arabíski hryðjuverkamaðurinn
Osama bin Laden hefði staðið að
baki árásinni á þriðjudag auk þess
sem þrýstingur var enn aukinn á
stjórn talibana í Afganistan sem
leyft hefur bin Laden að halda til þar
í landi og reka m.a. þjálfunarbúðir.
Bush forseti sagði á fundi með
blaðamönnum í Camp David, orlofs-
dvalarstað Bandaríkjaforseta, að
„enginn vafi“ léki á því að bin Laden
væri „efstur á lista yfir hina
grunuðu“. Bush gaf og lítið fyrir
fréttir sem borist höfðu þess efnis að
bin Laden hefði ítrekað að hann
hefði hvergi komið nærri árásinni á
þriðjudag, sem virðist hafa kostað
um 5.000 manns lífið.
Bush hvatti bandarísku þjóðina til
að gera hvað hún gæti til að taka upp
eðlilegt líf á ný. Verðbréfamarkaðir
voru opnaðir á ný í gær eftir að bún-
aður hafði verið gangsettur í til-
raunaskyni um helgina og Empire
State-byggingin, sem nú er á ný orð-
in helsta tákn New York eftir að
turnar World Trade Center hrundu
á þriðjudag, var lýst bláum, rauðum
og hvítum ljósum á sunnudagkvöld.
„Á morgun snúum við aftur til vinnu,
þið leggið hart að ykkur eins og þið
hafið alltaf gert,“ sagði forsetinn.
Hann lýsti yfir því að ríkisstjórn
hans myndi ekki heldur skorta verk-
efni. „Ríkisstjórn mín hefur verk að
vinna ... Við munum losa heiminn við
illvirkja.“
Forsetinn ítrekaði fyrri yfirlýsing-
ar um að Bandaríkjamenn ættu í
stríði: „Þessi krossferð, þessi herför
gegn hryðjuverkum mun taka nokk-
urn tíma. Og bandaríska þjóðin má
ekki missa þolinmæðina,“ sagði
Bush.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar
sögðu í viðtölum um helgina að þau
ríki sem skytu skjólshúsi yfir hryðju-
verkamenn myndu standa frammi
fyrir „djúpstæðri reiði Bandaríkja-
manna í öllum sínum myndum“. Þeir
lögðu áherslu á að stríðið gegn
hermdarverkamönnum yrði langt og
ekki yrði einungis beitt her og vígtól-
um; það tæki til samskipta við önnur
ríki og efnahagsmála.
Dick Cheney, varaforseti, sagði í
viðtali í þættinum „Meet the Press“
á NBC-sjónvarpsstöðinni að stjórn-
völd í Afganistan yrðu að átta sig á
stöðu sinni en talið er að bin Laden
hafi verið í felum í Afganistan frá
1996 með vilja talibanastjórnarinn-
ar, samtaka íslamskra hreintrúar-
manna, sem ræður landinu.
„Ríkisstjórn Afganistans verður
að skilja að við teljum að hún hafi
skotið skjólshúsi yfir mann sem ræð-
ur yfir samtökum sem frömdu þetta
hryllilega grimmdarverk,“ sagði
varaforsetinn og bætti við að mikil-
vægt væri að talibanar og aðrar rík-
isstjórnir gerðu sér ljóst að leyfðu
þær hryðjuverkamönnum að halda
til í landi þeirra myndi „reiði Banda-
ríkjamanna“ skella á þeim af fullum
þunga.
George Bush Bandaríkjaforseti ítrekar að bin Laden sé efstur á lista yfir hina grunuðu
„Krossferð gegn ill-
virkjum í heiminum“
AP
Bush á fundi með ríkisstjórn og ráðgjöfum í Camp David sl. laugardag.
Washington. Associate Press.