Morgunblaðið - 18.09.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Acidophilus
FRÁ
Apótekin
Fyrir meltinguna og maga
með GMP gæðastimpli
100% nýting
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
ALLIR sýningarsalir Hafnar-
borgar eru fullir af málverkum
Bjarna Sigurbjörnssonar. Það er
langt síðan sést hefur jafn stór
einkasýning hér á landi, bæði hvað
varðar fjölda verka sem og flat-
armál sýningarsvæðisins. Meira að
segja stærstu yfirlitssýningar hér-
lendis gerast varla jafn stórar og
þessi er.
Það er margt sem gaman er að
velta fyrir sér í sambandi við sýn-
inguna. Í fyrsta lagi hefur Bjarni
kosið að nefna sýningu sína Ekk-
ert, sem er mótsögn þar sem sýn-
ingin er í raun margt og mikið. Í
veglegri sýningarskrá vísar Bjarni
í kínverska speki sem segir að hvít-
ur pappírinn sé tóm, ekkert, sem
er svo skilgreint með örfáum strok-
um og segir einnig að verkin séu í
raun skuggar af engu, þ.e. hvítum
veggnum á bak við myndirnar.
Þessi heimspeki lýsir verkum
listamannsins vel. Málverkin eru
öll unnin á tjáningarríkan máta
með vatni og olíu ofan í glærar
plexigler skúffur. Síðan hengir
listamaðurinn verkin upp með
rönguna út, þ.e. málningin sjálf er
á bakhlið plexiglerplötunnar og
endurkastið frá veggnum lætur
myndina birtast. Sums staðar hefur
flöturinn verið þakinn nær algjör-
lega þannig að hvergi sést í glært
glerið en annars staðar er málað
þunnt og þá aðeins yfir hluta glers-
ins.
Bjarni lýsir vinnunni við mál-
verkin sem mjög líkamlegri vinnu,
átökum, ræktun á gróðri, og finnur
maður vel fyrir nánd listamannsins
í verkunum. Hann velur sér það
hlutskipti að hafa aðeins takmark-
aða stjórn á lokaútkomunni og vill
að málverkið máli sig að einhveru
leyti sjálft, en það er nokkuð sem
kemur mörgum málurum mjög
spánskt fyrir sjónir. Að því leyti
vinnur Bjarni eins og vísindamaður
í tilraunastofu. Hann er sá sem
kemur einhverju ferli af stað og
fylgist svo með hvernig lokanið-
urstaðan verður.
Myndirnar eru í ótal stærðum,
ílangar, ferkantaðar og frístand-
andi á gólfinu. Ég hafði sérstaka
unun af því að horfa á stærstu
myndirnar sem eru gríðarstórar
eða 205 x 810 sm að stærð. Það er
ekki oft sem maður sér svo stór
verk hér á landi og áhrifin eru
svipuð og þegar maður kemst í stór
erlend söfn og sér t.d. verk banda-
rísku abstrakt-expressíónistanna í
allri sinni dýrð, verk sem maður
hafði aðeins séð í bókum og aldrei
upplifað hina raunverulegu stærð
til að sjá hve miklu það breytir að
sjá myndlistarverk augliti til aug-
litis.
Fjólubláu myndirnar sem eru
hvað mest gegnsæjar eru einnig
mjög fallegar og lifandi, en þær
minna sterklega á það þegar maður
horfir í smásjá á frumur á milli
glerja. Og fyrst að maður er byrj-
aður að lesa út úr myndunum og
skoða hvað hægt er að sjá út úr
þeim þá minna mörg verkin sterk-
lega á loftmyndir af hálendi Ís-
lands, jöklum, söndum, ám og
fjallshlíðum, eins og t.d. myndir
númer 22, 23, og 26.
Verkin sem eru frístandandi úti
á gólfi í stóra salnum eru sístu
verkin á sýningunni og ná ekki al-
veg því hlutverki sínu að brjóta
upp sýninguna svo vel sé. Þó skil
ég vel að Bjarna hafi vantað eitt-
hvað á gólfið þar sem verkin
standa til að ná jafnvægi í salinn.
Önnur form hefðu jafnvel komið
betur út á gólfinu.
Líking við bandarísku málarana
sem nefndir voru hér á undan er
ekki svo fjarri lagi og margt er líkt
með vinnubrögðum sumra þeirra
og Bjarna. Þegar maður les um
það hvernig Bjarni vinnur, að hann
standi jafnvel ofan í plexiglerskúff-
unum og vinni með litina, kemst
maður ekki hjá því að hugsa til
Jacksons Pollocks og „slettumál-
verka“ hans en hann lagði myndir
sína á jörðina, rétt eins og Bjarni
gerir, gekk í kring um þær með
litadollur, pensla og prik, og jafn-
vel ofan á þeim, og byggði myndina
þannig upp í „rólegheitunum“.
Öll verk Bjarna hafa sama tit-
ilinn, Unidentified, eða Óþekkt, Sá
titill vísar til þess að Bjarni vilji að
þau lifi sjálfstæðu lífi og hafi orðið
til af sjálfu sér, rétt eins og lista-
maðurinn hafi fundið þau á víða-
vangi og hengt upp til að fólk gæti
borið á þau kennsl.
Litapalletta Bjarna samanstend-
ur aðallega af rauðum skala, gulum
og blágrænum út í fjólublátt.
Bjarni hefur greinilega kortlagt
sýningarsvæðið mjög gaumgæfi-
lega við undirbúning sýningarinnar
því að hann virðist hafa „málað inn
í salina“ ef svo má að orði komast:
Engu er ofaukið og allt er gert eft-
ir kúnstarinnar reglum. Í rauninni
hefði Bjarni getað haldið svona
áfram og fyllt hvern salinn á fætur
öðrum af verkum sínum án þess að
það yrði þreytandi. Gott samræmi
er á milli verka. Sterkur heild-
arsvipur og vel hugsað upphengi
gerir það að verkum að sýningin í
heild sinni gengur nær fullkomlega
upp.
Verk Bjarna eru hrein tjáning
sem höfðar sterklega til fegurð-
arskyns áhorfandans og heimsókn
á sýninguna er góð skemmtun.
Mikið
af engu
Morgunblaðið/ÞóroddurFrá sýningu Bjarna Sigurbjörnssonar í Hafnarborg.
MYNDLIST
M á l v e r k
Opið frá 11–17 alla daga nema
þriðjudaga. Til 24. sept.
HAFNARBORG
BJARNI SIGURBJÖRNS-
SON
Þóroddur Bjarnason
FYRSTU tónleikarnir á 45. starfs-
ári Kammermúsíkklúbbsins, sem
haldnir voru fyrir þétt setinni Bú-
staðakirkju, sl. sunnudag, vöktu
hugrenningar varðandi tónleikahald
og það sem breyst hefur á starfstíma
klúbbsins. Fyrir hálfri öld voru flest-
ir tónleikar bornir uppi af erlendum
flytjendum, tónleikar sem Tónlistar-
félagið, Kammermúsíkklúbburinn
og fleiri aðilar skipulögðu. Í dag hef-
ur þetta á sér allt annað snið og er
það til marks um aflmikið tónlistar-
líf, að nú eru flestir og nær því allir
tónleikar bornir uppi af „innlendum“
flytjendum og erlendir gestir fátíðir
á ferð, nema helst á Listahátíð, sem
haldin er annað hvert ár.
Það má einnig óska stofnendum
Kammermúsíkklúbbsins til ham-
ingju með góðan árangur, því það er
orðinn stór hópur, sem lætur sig
skipta miklu, að sækja tónleika
klúbbsins og hlusta á kammertónlist,
leikna af innlendu listafólki, sem
fyrrum þótti ekki eins fínt og þegar
erlendir listamenn voru á ferð.
Tónleikarnir hófust á strengja-
tríói, Divertimento í Es-dúr, fyrir
fiðlu, lágfiðlu og selló, K. 563, eftir
meistara Mozart. Þetta syngjandi
fallega verk meistarans er eina verk
hans af þessari tegund, þótt sagn-
fræðingar hafi bent á hugsanlegt til-
hlaup í Divertimentói K. 205 og í
prélúdíunum að Bachfúgunum en þó
helst í tríó-broti, sem merkt er K,
Anhang-66 og er í G-dúr. Þetta
„Divertimento“ er ekki léttvæg
skemmtitónlist, heldur viðamikið
verk að innihaldi og formskipan. Það
hefst á brotnum Es-dúr hljómi og er
í raun byggt á einu stefi, sem sækir
sitt í þennan Es-dúr hljóm. Hægi
þátturinn er í sónötuformi en á eftir
honum kemur hressilegur ekta
menúett. Fjórði þátturinn, Andante,
er tilbrigðaþáttur, sem byggður er á
sérlega alþýðlegu lagi og þar eftir
kemur annar og hægferðugur men-
úett, með tveimur tríóþáttum, sem
eru í sama stíl og svo nefndir „þýskir“
dansar. Lokakaflinn er svo fjörugt
„rondó“, sem þó er haldið í við með
grípandi og viðkvæmu lagi, er minnir
á vögguvísu. Leikur félaganna úr SÍ
(Leiðarakvartettinum) var á köflum
nokkuð yfirdrifinn í styrk, því þótt
vissulega eigi að taka til hendinni í
þesu margslungna verki er öðrum
þræði um að ræða sérlega fínlega
tónlist og átökin oftar bundin í hröðu
tónferli en miklum krafti, sterkum
áherslum, og samfelldum styrk, sem
einum of einkenndi leik Sigrúnar Eð-
valdsdóttur, Helgu Þórarinsdóttur
og Bryndísar Höllu Gylfadóttur.
Lokaverkið var svo sellókvintett-
inn op.163, eftir Schubert. Til leiks
bættust í hópinn Zbigniew Dubik og
Richard Talkowsky. Kvintettinn er
stórbrotin tónsmíð, fyrsti kaflinn býr
yfir sérkennilegu samspili tvíradd-
aðs stefs, sem er leikið í samstígum
sexundum og þríundum og er eins
konar mótvægi við margbrotinn
vefnað verksins. Þessu syngjandi tví-
raddaða stefi (takti 60) var haldið
einum of til hlés, þótt leika eigi það
„píanissimo“ vantaði að dreginn væri
fram „kanóninn“, sem fyrst birtist á
milli 1. fiðlu og lágfiðlu í takti 100 og
kemur reyndar aftur fram í ítrekun-
inni. Þessi stefjaleikur er söngurinn í
verkinu og það má aðeins draga línur
hans betur fram, án þess að skemma
heildarskipan þáttarins.
Í hæga þættinum eru andstæðurn-
ar hljómbundið stef í 2. fiðlu, lágfiðlu
og 1. sellói á móti sársaukafullu stef-
broti sem fær hrynrænt mótvægi í
staccato-línu sellósins, þarna mætist
tregafullur söngurinn, sársaukafull-
ur ekki og órólegur hjartsláttur.
Miðþáttur hæga kaflans er átaka-
mikill sorgaróður, þar sem stefið er
leikið í áttundum af 1. fiðlu og 1.
sellói en á 2. selló eru leiknar þungar
stunur, sem áður fyrr var líkt við
stunur og umbrot hins særða hjart-
ar, sem féll vel að veiðiferðum aðals-
ins á tímum Schuberts. Aftur er
horfið til upphafsstefsins, sem þarf
að draga vel fram á móti hröðum
víxlleik 2. sellós og 1. fiðlu. Í þennan
kafla vantaði að draga fram þessar
andstæður hjá Schubert, þótt margt
væri vel gert í þessum sérstæða
sorgaróð meistarans.
Menúettinn var of gróft leikinn og
það er svo með styrkleikann, að hann
er afstæður. Tvöfalt forte á ekki að
ná ystu mörkum hljómgetunnar,
heldur markast samanburðurinn af
því hvaða styrkur er valinn fyrir ein-
falt forte, en nær allan menúettinn á
að leika sterkt og sumstaðar með
mjög sterkum áherslum, svo að það
skal höfð gát á því, að ofgera ekki
hljómstyrk hljóðfæranna.
Lokakaflinn, Allegretto, var fal-
lega leikinn, þar sem hið lagræna
samspil og margbrotinn tónvefnaður
verksins var glæsilega mótaður og
endaði með eldfjörugum Allegro- og
Presto-tilþrifum. Þar hefðu flytjend-
ur átt að eiga eitthvað eftir í styrk,
því Schubert fer fram á að styrkur-
inn sé þrefalt forte. Það er ekki svo,
að flytjendur vanti tækni til að út-
færa svona listaverk með glæsileg-
um leik, heldur er það hin listræna
nálgun, sem er allt annars eðlis og
þar hefði mátt gera ýmislegt með
öðrum hætti, hvert svo sem viðhorf
manna er til vandaðs leik eða list-
rænnar túkunar. Þessi tvennd tækni
og túlkunar er hið eilífa vandamál og
var skemmtilega orðuð af stórsöngv-
aranum Carreras, því á endanum er
það ekki tæknin sem skiptir máli
heldur það sem persónan, flytjand-
inn, gefur og áheyrendur finna, án
þess að kunna að skilgreina í hverju
galdurinn er fólginn, upplifa hann
aðeins í öllu sínu veldi.
Vandaður
leikur
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
B ú s t a ð a k i r k j a
Kvartett leiðara úr Sinfóníu-
hljómsveit Íslands flutti tríó eftir
Mozart og sellókvintettinn eftir
Schubert. Sunnudagurinn 16.
september 2001.
KAMMERTÓNLEIKAR
VÆNTANLEGT er á vegum
bókaútgáfu Vöku-Helgafells
ljóðasafn Matthíasar Johannes-
sen. Þar velur Silja Aðalsteins-
dóttir úr öllum útgefnum bók-
um hans, frá bókinni Borgin
hló, sem út kom 1958, til Ætt-
jarðarljóð á atómöld, sem kom
út 1999.
Alls hefur Matthías sent frá
sér 18 ljóðabækur, þar af eina
með ljóðabálki sem hann end-
urvann og lengdi (Sálmar á
atómöld 1966/1991). Bókinni
fylgir diskur þar sem Matthías
les hluta af Hólmgönguljóðum,
alla Sálma á atómöld og nokk-
ur ljóð úr Vötn þín og vængur.
Silja ritar einnig ýtarlegan
formála um ljóðagerð Matth-
íasar þar sem segir meðal ann-
ars: „Matthías Johannessen
hefur alltaf lifað og hrærst í
sínum samtíma og ort eins og
sá samtími blés honum í brjóst.
Þó ekki vélrænt þannig að
hann hafi fylgt tískusveiflum,
þvert á móti er hann frumlegt
skáld og óvenju fjölbreytt í
efnisvali og formi, eins og
ljóðaúrvalið ber með sér. Hann
hefur fundið til í stormum sinn-
ar tíðar en reynt að bera sam-
ferðamönnum þann boðskap að
ekki dugi að láta undan svart-
sýni og þunglyndi; sagan og
bókmenntirnar segi okkur að
það sé alltaf von, hversu von-
laust og svart sem virðist fram-
undan. Ástin er það afl sem
hann trúir mest á manneskj-
unni til gæfu og hins lífsnauð-
synlega unaðar, og sjaldgæf
eru þau skáld í íslenskri bók-
menntasögu – og þótt víðar
væri leitað – sem hafa ort feg-
urri og næmari ljóð um sam-
skipti kynjanna. Ljóð hans sem
heild undirstrika mátt hins
góða ef við berum gæfu til að
hafa það með í för.“
Ljóðaúrval
Matthíasar
Johannessen
væntanlegt
Matthías
Johannessen