Morgunblaðið - 18.09.2001, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SÍÐUSTU misserin hefurfarið fram margvíslegendurskoðun á öryggis-málum á hinu borgara-
lega flugsvæði Keflavíkurflugvall-
ar, aðgangsheimildum um svæðið
og milli þess og varnarsvæðisins.
Á flugvallarsvæðinu fer fram
margbrotin starfsemi og síbreyti-
leg. Hún fer fram á öllum tímum
sólarhrings, um tuttugu aðilar
eru með rekstur í Flugstöð Leifs
Eiríkssonar og nálægum bygg-
ingum, svo sem fraktmiðstöðvun-
um, flugeldhúsinu og viðhaldsstöð
Flugleiða og um 1,5 milljónir
manna fara um bygginguna á ári
hverju eða um 4.100 á sólarhring.
Með öryggismál á vellinum fara
Flugmálastjórn á Keflavíkurflug-
velli, en flugvallarstjóri er Björn
Ingi Knútsson og starfsmenn
hans eru alls um fimmtíu, og
sýslumaðurinn á Keflavíkurflug-
velli, sem er Jóhann R. Bene-
diktsson, en við embættið starfa
rúmlega níutíu manns. Þeir Jó-
hann og Björn Ingi greindu
Morgunblaðinu frá ýmsum þátt-
um sem varða öryggismálin sem
eru ekki síst í brennidepli nú eftir
árásirnar í Bandaríkjunum og
hertar reglur sem Bandaríkja-
menn setja. Snerta þær annars
vegar undirbúning flugvéla sem
stefnt er þangað og koma frá
bandarískum loftferðayfirvöldum,
FAA, og hins vegar snerta þær
bandarískar herstöðvar innan
sem utan Bandaríkjanna og koma
frá hernum.
Aðgangsstjórnun
um einstök starfssvæði
Flugvellinum er skipt í starfs-
svæði og þarf að stjórna aðgangi
um einstök svæði til að koma í
veg fyrir að óviðkomandi komist
þar um og til að koma í veg fyrir
að vopnum, efni eða tækjum sem
unnt er að nota til ólögmætra að-
gerða sé komið inn í flugstöðina.
Helstu svæði eru flughlöð, flug-
vélaakbrautir og flugbrautir, og
utan um þetta svæði hefur nýlega
verið komið upp svonefndri innri
girðingu. Hún liggur að svo-
nefndu þjónustusvæði þar sem
eru ýmsar byggingar er tengjast
flugstarfseminni og utan um það
er síðan varnargirðingin. Þriðja
svæðið er síðan áningarsvæðið
(transit) í Leifsstöð. Krafist er
heimildar yfirvalda fyrir aðgangi
að þessum svæðum og er að-
gangsstjórnun inn á svæðin á
ábyrgð sýslumanns og flugvall-
arstjóra. Hún fer fram með skír-
teinum sem sýslumaður gefur út
og er auk persónuupplýsinga og
myndar tilgreint um hvaða svæði
viðkomandi starfsmanni er heim-
ilt að fara. Þar fyrir utan bera
menn önnur aðgangskort til að
komast um læstar dyr og er unnt
að breyta slíkum aðgangi starfs-
manna fyrirvaralaust.
Með nýrri reglugerð, sem stutt
er í að gefin verði út, verða heim-
ildir til að sekta við brotum á
reglugerðinni og getur sýslumað-
ur einnig svipt leyfishafa aðgangi
tímabundið eða varanlega.
Meðal hertra aðgerða sem
snerta varnarstöðina og gripið
var til í kjölfar árásanna í Banda-
ríkjunum fyrir viku nefnir sýslu-
maður að allri umferð um stöðina
er nú beint um eitt hlið í stað
tveggja áður, persónuskilríki eru
könnuð og tekin úrtaksleit í far-
angri manna og á vakt í hliðinu
eru bæði íslenskir og bandarískir
lögreglumenn sem bera vopn. Þá
eru þrír lögreglubílar frá sýslu-
mannsembættinu á stöðugri vakt
og fara um varnarsvæðið en þeir
eru bæði mannaðir íslenskum og
erlendum lögreglumönnum.
Lögreglumenn
vopnaðir og leit aukin
Í flugstöðinni hefur allt eftirlit
einnig verið hert og leit í farangri
flugfarþega er einnig meiri en
verið hefur. Nokkrir lögreglu-
menn á hverri vakt eru vopnaðir
og lögreglan og öryggisverðir
Flugmálastjórnar velja farþega af
handahófi úr hópi innritunarfar-
þega til að leita í farangri þeirra
sem fer í farangurslestar flugvél-
anna. Þá hefur leit verið aukin í
handfarangri því auk gegnumlýs-
ingar er einnig handleitað. Þessu
til viðbótar fer fram sérstök skoð-
un á skilríkjum áhafna og áhöfn-
um og starfsmönnum er einnig
gert að sæta vopnaleit.
Þá er meira eftirlit með öllum
mannaferðum á flughlöðum og
starfsmenn eiga að hafa skilríki
sín sýnileg og áberandi og þeir
sem fengið hafa einkennisbúning
eða föt merkt fyrirtæki sínu
skulu bera þau. Öryggisbifreið
frá Flugmálastjórn er á ferðinni
allan sólarhringinn en var áður á
ferð hluta sólarhrings.
„Við gátum gripið til þessara
hertu aðgerða með litlum fyrir-
vara og tilkynnt bandarískum yf-
irvöldum að þær væru komnar í
gagnið aðeins tveimur klukku-
stundum eftir að þeirra var kraf-
ist,“ segir Jóhann R. Benedikts-
son. „Það gátum við vegna þess
að hér hefur farið fram mikil
vinna við endurskoðun öryggis-
mála sem byggist á þeirri stefnu-
mótun sem utanríkisráðuneyti
markaði fyrir tveimur árum, að
öryggismál á Keflavíkurflugvelli
skuli verða eins og best gerist.“
Björn Ingi Knútsson segir að
til þess að uppfylla þessi markmið
hafi verið komið á vinnuhópi um
nýja flugverndaráætlun
handbók um flugvernd
stigi. Með flugvernd er á
Ný reglu
smíðum um
og dvöl á v
svæðinu í K
Margs konar reglur og aðgangstakm
ýmsu svæði á Keflavíkurflugvelli í
Tómasson komst að því að þær hafa
skeið í kjölfar stefnumörkunar ut
Bílar lögreglu, tollgæslu og flugvallarstjóra hafa nú sams kona
lögregluembættanna á vellinum
Björn Ingi Knútsson flugvallarstjóri (t.v.) og Jóhann R
Magnús Kristinsson aða
aði þar sem s
ÓPERAN Á NÝJUM GRUNNI
Með samningi þeim, sem und-irritaður hefur verið ámilli Íslenzku óperunnar
og ríkisins, hefur nýr grunnur ver-
ið lagður að starfsemi Óperunnar
og er það mikið fagnaðarefni og
verulegur áfangi í því að byggja
hér upp menningarlíf, sem stendur
undir nafni.
Gert er ráð fyrir, að tvöfalda
framlag úr ríkissjóði til Óperunnar
á tveimur árum, úr 65,1 milljón í ár
í 130 milljónir að tveimur árum
liðnum og síðan árlega til loka
samningstímabilsins sem nær til
ársins 2005.
Við undirritun samningsins sagði
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra m.a.: „Ég vona að Óperan
sýni það í verki að það er verðugt
að gera við hana þennan samning
og að við getum öll verið áfram
stolt af þeirri starfsemi, sem hér
fer fram.“
Við sama tilefni sagði Bjarni
Daníelsson óperustjóri m.a.:
„Samningurinn mun þegar fram
líða stundir geta þýtt verulega
aukna starfsemi hjá Íslenzku óp-
erunni. Þá er ekki sízt mikilvægur
sá skilningur á fjárhagsstöðu Óp-
erunnar, sem fram kemur í ákvæð-
um samningsins, þannig að Óper-
unni gefist samtímis kostur á að
vinna sig út úr þeim skuldum, sem
hún hefur verið í. Að því loknu mun
samningurinn koma að fullum not-
um til aukningar á starfseminni.
Ég vona og trúi því, að með þessum
samningi hafi verið stigið gæfu-
skref fyrir framtíð íslenzkrar
menningar.“
Stofnun og starfsemi Íslenzku
óperunnar fram til þessa hefur ver-
ið kraftaverki líkust. Þar hefur far-
ið saman áræði og þor og óbilandi
bjartsýni brautryðjendanna. Hins
vegar er ljóst, að þar hefur margt
verið gert fremur af vilja en mætti.
Nú hafa þeir Björn Bjarnason
menntamálaráðherra og Geir H.
Haarde fjármálaráðherra haft for-
göngu um að leggja traustari fjár-
hagsgrunn að starfsemi Óperunnar.
Það er framtak af þeirra hálfu, sem
ber að meta. Óperan hefur lengi átt
á brattann að sækja í samskiptum
við opinber stjórnvöld en nú hefur
þeim samskiptum verið beint í nýj-
an farveg og það svo um munar.
Íslenzkar óperubókmenntir eru
fjölbreyttari en flesta grunar eins
og glögglega kom í ljós í athyglis-
verðri úttekt Lesbókar Morgun-
blaðsins fyrir skömmu á óperum,
sem íslenzk tónskáld hafa samið.
Sumar þeirra hafa verið sýndar
með glæsibrag bæði í Íslenzku óp-
erunni og í Þjóðleikhúsinu og raun-
ar víðar. Vonandi eflast nú mögu-
leikar Íslenzku óperunnar á að hlú
að þessum nýja þætti í sköpun ís-
lenzkra tónskálda.
Það er ástæða til að fagna þess-
um áfanga í starfi Íslenzku óper-
unnar. Hún er nú að hasla sér völl,
sem ein af meginstofnunum menn-
ingarlífs íslenzku þjóðarinnar.
MERKINGAR Á SÖGUSTÖÐUM
Sturla Friðriksson náttúrufræð-ingur ritar grein í sunnudags-
blað Morgunblaðsins, þar sem hann
fjallar um varðveizlu fornminja og
ber m.a. saman ástand þeirra mála
í Færeyjum, á Hjaltlandi og á Ís-
landi. Sturla segir m.a.: „Við Ís-
lendingar eigum fágætar fornsög-
ur, en við höfum gert lítið til að
kynna sögustaði með ljósum og
áþreifanlegum merkjum. Lítið er
að sjá af táknrænum vegsummerkj-
um, sem minna á söguna á Berg-
þórshvoli eða Hlíðarenda, og ekki
eru neinar upplýsingar um hetjuna
á Borg á Mýrum, þegar komið er
þar að stað. Hins vegar má nefna
nokkur ágæt framtök í kynningu
fornminja, eins og bæina í Þjórs-
árdal, Eiríksstaði og Njálusýning-
arnar á Hvolsvelli, nýreista Auð-
unarstofu, safnið á Skógum, í
Reykholti og önnur byggðasöfn,
eða ýmsa varðveitta bæi og hús,
sem hafa sögulegt gildi. Einhvern
veginn finnst mér samt, að forn-
minjar séu ekki gerðar eins sýni-
legar almenningi og æskilegt
væri.“
Sturla spyr: „Eru ekki ótal sögu-
staðir víðsvegar um landið, sem
þörf er á að merkja á einn eða ann-
an hátt og gera augljóst samband
staðarins við söguna, til dæmis með
myndspjöldum og lýsingum af
söguþáttum?“
Full ástæða er til að taka mark á
þessum ábendingum. Sérhvert land
hefur ákveðnum skyldum að gegna
í umgengni við sögulega arfleifð
sína; að viðhalda henni og miðla
þekkingu um hana, ekki aðeins til
eigin landsmanna heldur jafnframt
til útlendinga, þess mikla fjölda
ferðamanna sem hefur áhuga á og
vill kynnast sögu og menningu
þeirra landa, sem hann heimsækir.
Sturla Friðriksson bendir réttilega
á að margir erlendir ferðamenn
komi til Færeyja og Hjaltlands til
að skoða sögulegar minjar, „sér-
stæðan húsakost í framandlegu um-
hverfi“. Hér á landi er það einkum
stórbrotin náttúra, sem hefur verið
aðdráttarafl á ferðamenn, en telja
má víst að sóknarfæri séu í menn-
ingartengdri ferðamennsku, sem
m.a. gengur út á að kynna sögu-
staði fyrir ferðamönnum.
Ekki skortir eingöngu víða grein-
argóðar merkingar og fróðleik á
spjöldum eða í bæklingum, heldur
vantar víða upp á að við nútíma-
menn höfum sýnt sögustöðum þann
sóma sem vera ber, t.d. hvað varð-
ar stíl og yfirbragð síðari tíma
bygginga og umgengni yfirleitt. Þó
er sums staðar vel gert og mætti
nefna sem dæmi að bæði í Viðey og
Skálholti hefur verið byggt af
smekkvísi og myndarskap og gest-
um gert auðvelt að átta sig á sögu
og staðháttum með merkingum,
kortum og bæklingum.
Ætla verður að skilningur okkar
á sögunni geti orðið betri ef okkur
verður auðveldað að lifa okkur inn í
sögulega atburði með því að skoða
staðhætti þar sem þeir gerðust.
Þess vegna er ástæða til að hvetja
til átaks af því tagi, sem Sturla
Friðriksson nefnir.