Morgunblaðið - 16.10.2001, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BÓKAÚTGEFENDUR og prent-
smiðjur meta það með misjöfnum
hætti hvernig prentun jólabókanna í
ár mun skiptast eftir löndum. Tals-
maður útgefenda telur útlit fyrir að
fleiri bækur verði prentaðar innan-
lands en síðustu ár vegna jákvæðrar
gengisþróunar fyrir íslenskan iðnað
og þá færri bækur prentaðar erlend-
is, einkum á Norðurlöndunum.
Hins vegar er uggur í íslenskum
prentsmiðjustjórum um yfirvofandi
samdrátt á þessum markaði og talið
að fækka þurfi starfsfólki enn frekar
en orðið er. Verðsamkeppni við er-
lendar prentsmiðjur er mjög hörð en
hvað gæði varðar standast innlend
fyrirtæki á þessu sviði fyllilega sam-
anburðinn.
Að sögn Sigurðar Svavarssonar,
formanns Félags íslenskra bókaút-
gefenda, er talið að prenthlutfall bók-
anna eftir löndum verði samt svipað
og í fyrra þegar á heildina er litið en
þá voru 375 bækur af alls 563 titlum
prentaðar hér, eða 66,6%. Þá jókst
hlutfall innlendrar prentunar um 2,4
prósentustig um leið og útgefnum
bókum fjölgaði. Hlutfall prentunar
erlendis var því 33,4% í fyrra en til
samanburðar má nefna að sama hlut-
fall var 36,2% árið 1998. Fjöldi titla í
ár liggur ekki fyrir. Sigurður segir
starfsemi svonefndra prentmiðlara
hafa aukist hér á landi, manna sem
taki að sér að þjónusta forlög og
miðla verkefnum til erlendra prent-
verksmiðja, einkum í Lettlandi og
Slóveníu.
Hryðjuverkin í Bandaríkjunum og
ástand heimsmála hafa ekki þau áhrif
á bókaútgefendur að þeir hætti við
prentun erlendis, að sögn Sigurðar,
og skiptir nokkru að útgefendur reiða
sig ekki á fraktflug með bækurnar
heim heldur koma þær fyrst og
fremst með skipum til landsins.
„Hins vegar er klárt að gengisþró-
unin er hagstæð fyrir íslenskar
prentsmiðjur í samanburði við Norð-
urlönd. Þær eru líka að bregðast við
aukinni samkeppni að utan og ná
verðinu niður með meiri hagkvæmni
og sérhæfingu. Það er mjög jákvætt,“
sagði Sigurður og tók dæmi af Eddu
– miðlun og útgáfu, þar sem hann
starfar. Fyrirtækið hefði í stóru út-
boði fengið hagkvæmara verð en áð-
ur frá innlendum prentsmiðjum í
ákveðnar tegundir bóka.
90 færri í prentverki
nú en í fyrra
Samkvæmt upplýsingum frá Sam-
tökum iðnaðarins er uggur í forráða-
mönnum prentsmiðja vegna yfirvof-
andi samdráttar. Nýleg könnun
samtakanna meðal stórra 15 prent-
fyrirtækja leiddi í ljós að líklega þarf
að fækka starfsfólki um hátt í 50
manns fram til áramóta og miðað við
sama tíma í fyrra eru þessi sömu fyr-
irtæki með um 90 færri starfsmenn
nú en þá. Veltan er svipuð milli ára.
Þess ber þó að geta að meðal þessara
15 fyrirtækja eru Kassagerð Reykja-
víkur og Plastprent sem ekki eru á
jólabókamarkaðnum.
Haraldur Dean Nelson, upplýs-
ingastjóri hjá Samtökum iðnaðarsins,
sem heldur m.a. utan um prentiðn-
aðinn, sagðist vona að bókaútgefend-
ur hefðu rétt fyrir sér um það að fleiri
bækur yrðu prentaðar hér á landi en í
fyrra, íslenskur prentiðnaður væri
vel samkeppnisfær í verði og ekki síst
gæðum. Það væri hinsvegar talsvert
áhyggjuefni ef verkefnastaða prent-
smiðjanna væri slík að fækka þyrfti
fólki enn frekar.
„Auðvitað vonumst við til þess að
sú þróun haldi áfram frá síðustu ár-
um að fleiri bækur verði prentaðar á
Íslandi. Ég heyri samt á prent-
smiðjustjórunum að þeir eru ekkert
of bjartsýnir á framhaldið,“ segir
Haraldur.
Prentsmiðjur sjá
samt fram á samdrátt
Fleiri bækur prentaðar hér fyrir jólin að mati formanns FBM
NÝ ÖKUSKÍRTEINI hafa nú verið
tekin í notkun og tók Sólveig Pét-
ursdóttir, dómsmálaráðherra, við
fyrstu skírteinunum hjá Ríkislög-
reglustjóra í gær. Undirbúningur
að framleiðslu ökuskírteinanna
hefur staðið frá því á síðasta ári í
samráði við embætti ríkislög-
reglustjóra, Ríkiskaup, Skráning-
arstofu og Umferðarráð.
Framleiðslan var boðin út
Framleiðslan var boðin út og var
tilboði tekið frá þýska fyrirtækinu
Bundesdruckerei og var undirrit-
aður samningur í framhaldi þess
10. apríl síðastliðinn.
Í ræðu dómsmálaráðherra, er
Haraldur Johannessen ríkislög-
reglustjóri afhenti fyrstu skírtein-
in, kom fram að nýju skírteinin
væru mun endingarbetri og örugg-
ari með tilliti til fölsunar en þau
gömlu. Þau eru unnin með laser-
tækni þannig að upplýsingar á
kortunum og myndin eru grafnar
inn í kortið en á eldri skírteinunum
bar á því að myndin máðist út.
Ljósmynd þarf að fylgja
Frá árinu 1997 hefur Reikni-
stofa bankanna séð um framleiðslu
á ökuskírteinum en nú tekur rík-
islögreglustjóri við útgáfunni sem
mun hafa þá breytingu í för með
sér að umsækjendur verða að láta
ljósmynd fylgja umsókn.
„Ég er sannfærð um að þessi
skírteini eiga eftir að reynast vel
og með tilkomu þeirra höfum við
fengið endingarbetri og öruggari
ökuskírteini,“ sagði Sólveig.
Morgunblaðið/RAX
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra fær afhent nýtt ökuskírteini úr
hendi Haraldar Jóhannessen ríkislögreglustjóra.
Öruggari öku-
skírteini í umferð
ÁLITAMÁL er hvort alþjóðlegir
samningar Íslands eins og samning-
urinn um Evrópska efnahagssvæðið
og Schengen-samningurinn brjóti í
bága gagnvart stjórnarskrá lands-
ins. Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði í ræðu sinni á ráð-
stefnu um EES og Evrópurétt í
síðustu viku að þessir samningar
væru á mörkum þess að brjóta
stjórnarskrá Íslands og því nauðsyn-
legt að endurskoða stjórnarskrána
með tilliti til alþjóðasamninga.
Morgunblaðið leitaði eftir áliti lög-
fræðinga á þessum sjónarmiðum
varðandi stjórnarskrána og alþjóða-
samninga og virðist ljóst að talsverð-
ur vafi leikur á því hvort EES og
Schengen-samningarnir standist
stjórnarskrá Íslands, m.a. hvort sá
möguleiki sé fyrir hendi að annar
hvor samningurinn eða báðir geti í
einhverjum tilvikum verið æðri
stjórnarskránni.
Eiríkur Tómasson, lagaprófessor
við Háskóla Íslands, segir samn-
ingana alveg á mörkum þess að
brjóta stjórnarskrána. „Það er ekk-
ert ákvæði í íslensku stjórnar-
skránni sem veitir heimild til fram-
sals á neinum þáttum ríkisvaldsins.
Það er heimilt að gera samninga við
erlend ríki en í þeirri grein er engin
heimild til valdframsals eins og er í
mörgum stjórnarskrám margra ann-
arra Evrópuríkja. Þannig að á með-
an engin slík heimild er fyrir hendi,
þá eru hendur íslenska ríkisins til
þess að framselja vald mjög bundn-
ar.“
Að sögn Eiríks hófst þetta með að-
ild Íslands að mannréttindasáttmála
Evrópu og þeim skuldbindingum
sem honum fylgja, þ.á m. að hlíta
lögsögu mannréttindadómstólsins
þó svo dómar hans hafi aðeins óbein
réttaráhrif hér á landi. Eiríkur segir
að nú sé það sama uppi á teningnum
varðandi EFTA-dómstólinn og að
nokkru leyti Evrópudómstólinn
einnig. Þá hafi enn stærra skref ver-
ið stigið þegar menn gerðust aðilar
að EES og Schengen nú síðast.
„Þannig að menn eru að feta sig
áfram og ég er alveg sammála utan-
ríkisráðherra um það að þessi
grundvöllur er veikur,“ segir Eirík-
ur.
Ragnar Aðalsteinsson hæstarétt-
arlögmaður segist ekki hafa breytt
áliti sínu frá því að sérfræðinganefnd
um EES og stjórnarskrána skilaði
áliti sínu árið 1992. Þar komst nefnd-
in að þeirri niðurstöðu að enginn vafi
léki á því að EES-samningurinn
stæðist stjórnarskrána en Ragnar
sagðist ekki hafa treyst sér til að
komast að þeirri niðurstöðu. „Þetta
er allt mjög á mörkunum og það er
mjög auðvelt að skilja áhyggjur ut-
anríkisráðherra.“
Ragnar segist því hiklaust geta
tekið undir orð ráðherra og hafi grun
um, án þess að hafa rannsakað það
sérstaklega, að nýir samningar eins
og Schengen geri það ennþá brýnna
að endurskoða stjórnarskrána. „Ég
get alveg tekið undir með utanrík-
isráðherra að full ástæða sé til að
huga að því hvort það gangi að hafa
þetta eins og það er miðað við þá
stjórnarskrá sem við búum við,“ seg-
ir Ragnar.
Hann segir þær leiðir hafa verið
farnar sums staðar á Norðurlöndun-
um að setja inn ákvæði þar sem
kveðið sé á um hversu mikinn meiri-
hluta þurfi á þjóðþingi til að sam-
þykkja tilteknar skuldbindingar
gagnvart alþjóðastofnunum, sem
flytji eitthvað af því valdi sem heyri
undir fullveldið til stofnananna. „Það
gæti líka verið spurning um þjóðar-
atkvæði, að slík mál mætti leggja til
þjóðaratkvæðis. Það er eitt af því
sem myndi koma upp í þeirri um-
ræðu.“
Fleiri úrlausnir dómstóla þarf
til að skera úr um málið
Karl Axelsson hæstaréttarlög-
maður segist ekki geta tekið afstöðu
til þess nú hvort EES- og Schengen-
samningarnir brjóti stjórnarskrána,
líkt og margir hafi haldið fram í ljósi
dóma Hæstaréttar síðan EES-samn-
ingurinn var lögtekinn. Hann segist
telja að betri niðurstaða fáist í þessi
mál þegar efnisúrlausn íslenskra
dómstóla liggi fyrir í nokkrum mál-
um sem nú eru til meðferðar hjá
EFTA-dómstólnum í Lúxemborg.
„Efnisúrlausnir íslenskra dóm-
stóla í þessum málum, þar sem verið
er að leita ráðgefandi álits EFTA-
dómstólsins, kunna að varpa ennþá
meira ljósi á þetta. Þetta varðar auð-
vitað EES-samninginn og stöðu
hans gagnvart íslenskum landsrétti
og þeim spurningum hvernig eigi að
túlka 3. gr. í lögunum og 7. gr. í
samningnum þar sem verið er að tala
um forgang EES-reglna framyfir ís-
lenskan landsrétt,“ segir Karl.
Umræðan um þessi mál á eftir að
verða fyrirferðarmikil á næstunni,
að mati Karls, og eflaust eigi eftir að
koma upp álitamál varðandi Schen-
gen og fleira sem menn séu ekki
farnir að ræða að neinu marki ennþá.
„Ég treysti mér varla til að svara
um þessa árekstra þarna á milli. Það
er kannski ekki heldur rétt að spyrja
hvort EES-samningurinn standist
stjórnarskrána, heldur hitt hvort
staðan sé sú að EES-samningurinn
sé í einhverjum tilfellum æðri ís-
lensku stjórnarskránni. Við erum
kannski nærri en ég held að við eig-
um eftir að sjá fleiri úrlausnir áður
en við getum svarað því til fulls.“
Lögfræðingar um sjónarmið utanríkisráðherra varðandi endurskoðun á stjórnarskránni
Brjóta alþjóðlegir samn-
ingar stjórnarskrá?
RAUÐI kross Íslands og Hjálp-
arstarf kirkjunnar efna til sam-
eiginlegrar söfnunarherferðar til
stuðnings bágstöddum í Afganist-
an. Söfnunin hefst í dag og stend-
ur til sunnudags. Hægt er að
leggja fram 1.000 kr. framlag
með því að hringja í síma 907
2003 eða leggja inn á reikning
21000 hjá Sparisjóði Reykjavíkur
og nágrennis og bætist söfnunar-
féð við framlag ríkissjóðs og
framlag úr sjóðum Hjálparstarfs-
ins og RKÍ.
Biskup Íslands, Karl Sigur-
björnsson, minntist á þátttöku
Hjálparstarfs kirkjunnar í alþjóð-
legu hjálpar- og þróunarstarfi
m.a. í Afganistan í ræðu sinni við
setningu kirkjuþings í gær.
Greindi hann frá fyrirhugaðri
söfnun og hvatt til stuðnings.
Samkvæmt upplýsingum frá
Hjálparstarfi kirkjunnar og
Rauða krossinum hefur áratuga
stríðsrekstur í Afganistan hrakið
íbúa landsins á flótta og kallað yf-
ir það hungursneyð. Auk matar
þarf að sjá fólki fyrir tjöldum,
ábreiðum og fötum, útvega vatn,
hreinlætisaðstöðu og læknisað-
stoð og hafa árásir á landið síð-
ustu aukið enn á vanda íbúa og
hrakið enn fleiri á flótta.
Söfnun fyrir bág-
stadda í Afganistan