Morgunblaðið - 08.02.2002, Blaðsíða 11

Auðlindagjald
gæti aukið lands-
framleiðslu
GYLFI Magnússon og Þórólfur G.
Matthíasson, dósentar í viðskipta-
fræði við Háskóla Íslands, hafna báð-
ir niðurstöðum Ragnars Árnasonar,
prófessors í fiskihagfræði, um áhrif
auðlindagjalds á skatttekjur ríkisins.
Þeir sögðust báðir vera þeirrar skoð-
unar að álagning auðlindagjalds að
gefnum tilteknum forsendum væri
frekar til þess fallin að auka lands-
framleiðslu en draga úr henni.
Í skýrslunni kemst Ragnar að
þeirri niðurstöðu að tekjuaukning
ríkisins af álagningu auðlindagjalds
sé nánast örugglega miklu minni en
nemur upphæð gjaldsins. Álagning
gjaldsins gæti jafnvel leitt til tekju-
minnkunar, einkum þegar til lengri
tíma sé litið. Hann rekur þetta til
lækkunar á tekju- og eignaskatti og
lækkunar á landsframleiðslu og af
þessum þremur þáttum hafi lækkun
á landsframleiðslu mest áhrif.
Sjávarútvegurinn
greiðir lítinn tekjuskatt
Gylfi sagði að í skýrslu Ragnars
væri að finna áhugaverðar og djarfar
niðurstöður. Málið hefði hins vegar
margar hliðar. Gylfi sagði það án efa
rétt hjá Ragnari að auðlindagjaldið
kæmi til með að leiða til þess að sjáv-
arútvegurinn greiddi lægri tekju-
skatt vegna þess að auðlindagjaldið
yrði án efa frádráttarbært frá tekju-
skatti. „Sennilega verða þessi áhrif
hins vegar ekki mjög mikil vegna
þess að sjávarútvegurinn greiðir
núna mjög lítinn tekjuskatt og raun-
ar hefur greinin aldrei greitt mikinn
tekjuskatt þó að auðvitað voni maður
að afkoma hennar batni í framtíðinni
og tekjuskattsstofninn vaxi.
Það er líka hugsanlegt að auð-
lindagjaldið hafi líka einhver áhrif í
þá átt að lækka eignaskattsgreiðsl-
urnar, en þau áhrif eru lítil ef nokk-
ur.“
Gylfi sagði að einstaklingar sem
ættu hlutabréf í sjávarútvegsfyrir-
tækjum greiddu eignaskatt af nafn-
virði hlutabréfanna en ekki af mark-
aðsvirði og því skipti markaðsvirði
bréfanna ekki máli. Þar fyrir utan
væri mikið af hlutabréfum í eigu líf-
eyrissjóða sem ekki greiddu eigna-
skatt. Eignaskattur fyrirtækjanna
sjálfra gæti eitthvað lækkað, en á
móti kæmi að fyrirtækin hefðu ekki
eignfært kvótann nema að hluta. Ef
það kæmi festa á úthlutun kvótans
og hann yrði viðurkenndur sem var-
anleg eign yrði hann væntanlega all-
ur eignfærður og þar með myndu
eignaskattar fyrirtækja hækka. Að-
alatriðið væri þó að þessar vanga-
veltur um eignaskattinn skiptu litlu
máli vegna þess að teikn væru á lofti
um að eignaskatturinn yrði lagður af.
Ekki trúverðug niðurstaða
Gylfi sagði að það sem skipti
mestu máli í vangaveltum Ragnars
væri sú niðurstaða hans að auðlinda-
skattur myndi draga úr fjárfesting-
um og það myndi í kjölfarið lækka
landsframleiðslu sem myndi síðan
rýra skattstofna. Það væri langerf-
iðast að kanna þetta og óvissan væri
mikil.
„Þessi grundvallarhugmynd um
að hækkun skatta dragi úr vexti í
hagkerfinu er ekki ný. Í skýrslunni
er vitnað í svokallaðan VR-feril sem
var dálítið í umræðunni á níunda ára-
tugnum þar sem sýnt var fram á að
tekjur af einhverjum ákveðnum
skattstofni myndu bara vaxa að
ákveðnu marki þegar skatthlutfallið
er hækkað. Það kæmi að því að
hækkað skatthlutfall leiddi til þess
að tekjurnar lækkuðu vegna þess að
fólk færi að leggja minna á sig til að
búa til verðmæti. Þessi grundvallar-
hugmynd er rétt svo langt sem hún
nær, en það eru engar rannsóknir
sem benda til að við séum stödd á
niðurhallandi hluta þessa ferils, en
hann er lína eða brekka sem fer upp
og leitar síðan niður á við. En það
myndi þýða að hækkun skatta myndi
beinlínis leiða til minni skatttekna.
Almennt held ég að það sé mat hag-
fræðinga að þó að þessi kenning
standist fræðilega sé þetta ekki rétt
Dósentar í viðskiptafræði við Háskóla Íslands hafna niðurstöðum Ragnars Árnasonar
miðað við þá stöðu sem
flest lönd búa við núna.
Menn hafa þó talið að
Svíar kunni að hafa
verið í þessari stöðu
þegar skatthlutfall þar
var hvað hæst, en þar
var um að ræða miklu
hærra skatthlutfalla
en Íslendingar hafa
búið við.
Mér finnst því að
þetta sé ekki trúverð-
ugt og kannski sér-
staklega ef maður hef-
ur í huga að ef eitthvað
er er of mikil fjárfest-
ing í sjávarútvegi. Það
er of mikil afkastageta bæði í veiðum
og vinnslu. Ef eitthvað er væri það til
bóta ef dregið væri úr fjárfestingu í
sjávarútvegi. Þar að auki eru vaxta-
möguleikar þessarar greinar tak-
markaðir hér innanlands. Afkasta-
geta fiskistofnanna er fullnýtt og
sennilega ofnýtt. Það eru því ekki
horfur á að það þurfi mikla fjárfest-
ingu í sjávarútvegi í framtíðinni fyrir
utan eðlilega endurnýjun á atvinnu-
tækjum og kaup á fullkomnari tækj-
um. En í meginatriðum kallar grein-
in ekki á svo mikla fjárfestingu að
það sé fyrirsjáanlegt að einhver auð-
lindaskattur myndi breyta miklu um
hagvöxt vegna þess að hann myndi
draga úr fjárfestingu.
Í raun og veru er líklegra að þetta
verði frekar í hina áttina. Ef lagaum-
hverfi og skattaumhverfi þessarar
greinar verður gert öruggara og það
skapast meiri sátt um rekstrarum-
hverfi hennar og hún treysti því að
það héldi þá held ég að fjárfestingar í
greininni yrðu skynsamlegri og
reksturinn allur skilvirkari en nú er.
Auðlindagjaldið, sem er væntanlega
hluti af því að ná sátt um þetta,
myndi sennilega ef eitthvað er auka
landsframleiðslu heldur en minnka,“
sagði Gylfi.
Rangar ályktanir um
eignaskattinn
Þórólfur Matthíasson sagðist telja
að líkanið sem Ragnar notaði í
skýrslu sinni væri nokkuð gamal-
dags. Ekki væri t.d. tekið tillit til
þess að við byggjum við frjálsa fjár-
magnsflutninga milli landa og fjár-
festingar gætu komið til frá fjár-
magni sem kæmi erlendis frá.
Ekki væri heldur tekið tillit til
þeirrar sérstöðu sem auðlindabú-
skapar ylli í líkaninu. Hann sagðist
hafa grun um að þessi einfaldleiki
líkansins mótaði niðurstöðurnar.
Þórólfur sagði að Ragnar gæfi sér
þá forsendu að auðlindagjald kæmi
ekki í staðinn fyrir aðra skatta held-
ur til viðbótar, en það væri þvert á
það sem talsmenn hugmyndarinnar
hefðu yfirleitt gert.
„Það er langt síðan fiskihagfræð-
ingar á borð við Rögnvald Hannes-
son bentu á að væri auðlindagjald
notað í stað tekjuskatta þá myndi
slík aðgerð ein og sér auka hagvöxt.
Niðurstöður Ragnars nú hrekja ekki
þá niðurstöðu Rögnvaldar. Ólíklegt
er að menn breyti auðlindanotkun-
inni mikið við það að skatturinn er
lagður á ef hann er ekki of hár, en ef
lagður er skattur á vinnutekjur eru
hins vegar líkur á því að það hafi
áhrif á vinnugleði fólks.“
Þórólfur sagði að önnur forsenda
Ragnars væri að útgerðarmenn
væru öðrum skynsamari í fjárfest-
ingum. Reynslan sýndi að útgerðar-
menn væru afar mistækir í fjárfest-
ingum rétt eins og aðrir.
Þórólfur sagði að Ragnar gerði
mikið mál úr því að eignaskattar
muni minnka mikið vegna auðlinda-
gjalds. „Þarna sýnist mér að hann
hafi gleymt að skoða skattalögin.
Setjum sem svo að kvóti lækki í verði
vegna álagningar auðlindagjalds, þá
mun það lítil áhrif hafa á eignastöðu
fyrirtækjanna vegna þess að kvóti er
yfirleitt ekki eignfærður. Það getur
hugsanlega haft áhrif á markaðsverð
fyrirtækjanna og þar með á eigna-
skattsstofn fyrirtækjanna, en þá er á
það að líta að það er nafnverð hluta-
fjár sem myndar eignaskattsstofn en
ekki markaðsverð þeirra. Ég get því
ekki séð að breytingar á kvótaverði
muni hafa veruleg áhrif á eigna-
skattsstofninn. Svo má ekki heldur
gleyma því að núverandi ríkisstjórn
ætlar að lækka eignaskatta og ég hef
skilið fjármálaráðherra þannig að
hann vilji gjarnan losna alveg við
þá.“
Þórólfur sagðist telja að ef skatt-
heimta yrði flutt frá tekjuskatti yfir í
auðlindagjöld væri það líklegra til
þess að auka landsframleiðslu en að
minnka hana. Hann sagðist telja að
flestir hagfræðingar væru sammála
um þetta.
„Niðurstaðan mín er því sú að
Ragnar byggir niðurstöður sínar á
hæpnu líkani og enn hæpnari for-
sendum. Eða með öðrum orðum. Öll
þessi röksemdafærsla er byggð á
sandi,“ sagði Þórólfur.
Þórólfur
Matthíasson
Gylfi
Magnússon
Gylfi Magnússon og Þórólfur G. Matthíasson, dósentar í viðskipta-
fræði við Háskóla Íslands, hafna niðurstöðum Ragnars Árnasonar,
prófessors í fiskihagfræði, um áhrif auðlindagjalds á skatttekjur.
ÞÆR fara ekki langt í bili þessar
Metró-flugvélar Flugfélags Ís-
lands sem líkjast helst væng-
stýfðum fuglum þar sem þær
standa á flugvellinum á Höfn í
Hornafirði. Önnur vélanna bilaði í
aðflugi til Hafnar sl. laugardag en
vonir standa til að hún geti hafið
sig til flugs um helgina. Hin vélin
rann í snjóruðning eftir lendingu í
éljaveðri í desember og skemmd-
ust skrúfublöð beggja hreyfla en
vonast er til að hún komist í loftið
um miðjan mánuðinn.
Bíða eftir því að
komast í loftið
Morgunblaðið/Heiðar Sigurðsson
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2002 11
GUÐNI Ágústsson landbúnaðarráð-
herra segir það ástæðulaust fyrir
garðyrkjubændur að hafa áhyggjur
af áhrifum þeirra aðgerða sem
grænmetisnefndin svonefnda hefur
lagt til svo lækka megi grænmetis-
verð til neytenda.
Gagnrýni og áhyggjur komu fram
hjá nokkrum garðyrkjubændum úr
ólíkum greinum í Morgunblaðinu í
gær þar sem m.a. var talið að krafa
kæmi fram á markaðnum um sam-
bærilega lækkun og á þeim þremur
tegundum grænmetis sem verða nið-
urgreiddar. Forsendur væru t.d.
ekki fyrir sömu lækkun á kartöflum
og öðru útiræktuðu grænmeti. Sam-
keppnisstaða bænda muni því
skekkjast.
„Allt orkar tvímælis þá gert er.
Garðyrkjubændur vita og viður-
kenna að mjög erfiður áróður hefur
verið gegn háu verði á ákveðnum
tegundum, og vond tímabil hafa
runnið upp sem hafa skaðað neysl-
una. Menn verða að átta sig á því að
aðallækkunin er á þremur tegund-
um; agúrkum, tómötum og papriku.
Þar gæti lækkunin orðið allt að 50%.
Það er ástæðulaus ótti að halda að
krafa komi um sambærilega lækkun
á aðrar grænmetistegundir. Nú
verður vel fylgst með verðmyndun-
inni og mikið aðhald veitt frá sam-
tökum eins og ASÍ, BSRB og Neyt-
endasamtökunum,“ segir Guðni.
Landbúnaðarráðherra segir jafn-
framt að frekara svigrúm eigi að
skapast í bæði heild- og smásölu til
að lækka álagningu. Það sé nú þegar
að gerast, samanber nýlega lækkun í
verslunum Nóatúns á grænmeti og
ávöxtum.
Hann segist að sumu leyti skilja
það að bændur hafi áhyggjur af jafn-
róttækum breytingum og til standi
að framkvæma. Hins vegar sé mik-
ilvægt að allir hagsmunaaðilar vinni
að málinu af heilum hug.
Meðal þeirra áhyggna sem fram
komu í blaðinu í gær í máli garð-
yrkjubænda var að þeir yrðu kallaðir
„ríkisstyrktir ölmusumenn“. Guðni
segir að þessi ótti sé einnig ástæðu-
laus.
„Hvað ætti þá að segja um bænd-
ur í Evrópu og Bandaríkjunum? Um
80% af fjárlögum Evrópusambands-
ins eru til niðurgreiðslu á landbún-
aðarvörur. Þetta kerfi er við lýði um
víða veröld og menn þurfa ekkert að
skammast sín fyrir það. Svona hefur
þróunin orðið í hinum vestræna
heimi,“ segir ráðherra.
Ný framtíð og meiri friður
Hann segist sjá nýja framtíð fyrir
sér í garðyrkju á Íslandi, meiri friður
eigi að skapast í kringum greinina og
neyslan muni aukast.
Haft var eftir garðyrkjubónda í
Eyjafjarðarsveit í blaðinu í gær, sem
aðallega er með útiræktað græn-
meti, að störfum í þeirri grein ætti
eftir að fækka og jafnvel hætta á að
hún legðist af. Um þetta segir Guðni
að garðyrkjan líkt og aðrar greinar
landbúnaðarins hér á landi hafi verið
að þróast. Framleiðendum hafi
fækkað en tækninni fleygt fram og
vel geti verið að sú þróun haldi
áfram.
„En ég legg upp úr því að magn-
tollur verður áfram lagður á til dæm-
is innfluttar kartöflur og gulrófur og
innlendir framleiðendur á þeim teg-
undum munu ekki fá neinar bein-
greiðslur. Sá tollur á að tryggja
stöðu þeirra bænda, auk þess sem
þeir munu fara langt á gæðunum líkt
og þeir hafa gert hingað til. Ef þetta
kerfi tekst vel mun það hafa í för
með sér aukna neyslu á grænmeti í
framtíðinni. Ég trúi því að atvinnu-
greinin í heild sinni verði miklu
sterkari á eftir,“ segir Guðni.
Allt orkar tvímælis þá gert
er en óttinn er ástæðulaus
Landbúnaðarráðherra um áhyggjur sumra garðyrkjubænda