Morgunblaðið - 08.02.2002, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2002 27
UNDIRRITUÐ sat
á almennum stjórn-
málafundi í félags-
heimilinu Þórsveri hér
á Þórshöfn um miðjan
janúar, en Valgerður
Sverrisdóttir, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra,
var þar mætt ásamt
Páli Magnússyni.
Umræðurnar voru
líflegar og voru
byggðamálin ofarlega í
huga fundargesta, en
bæði samgöngu- og
orkumál voru í brenni-
depli. Norður-Þingeyj-
arsýsla hefur lengi
verið afskipt hvað
varðar vegabætur en vegagerðin á
Tjörnesi er stórt skref í rétta átt.
Nokkrar úrbætur hafa verið
gerðar hér í héraðinu og var áfanga
náð með nýju brúnni yfir Sval-
barðsá í Þistilfirði. Löngu var orðið
tímabært að ný brú leysti gömlu
brúna af hólmi en hún var bæði
mikill farartálmi fyrir þungaflutn-
inga og hið mesta skaðræði yfir-
ferðar. Heilsársvegur yfir Öxar-
fjarðarheiði er okkur sem hér búum
einnig mikið kappsmál en það stytt-
ir vegalengdina til Akureyrar um
tæpa 70 kílómetra.
Byggðastýring
Miklar umræður urðu á fund-
inum um byggðastýringu. Orðið
„byggðastjórnun“ felur í sér mikið
vald; vald sem hefur áhrif á lífskjör
fólksins í landinu og búsetuskilyrði.
Þetta vald ætti ríkisstjórnin að
hafa í hendi sér.
Vöruverð er almennt hátt á
landsbyggðinni og batnaði ekki við
fákeppni sem orðin er á markaðin-
um og stórhækkuð flutningsgjöld.
Þau gjöld þarf að taka inn í smá-
söluálagningu á vöruna og síðan er
virðisaukaskattur greiddur af heild-
arpakkanum í ríkiskassann. Þórs-
hafnarbúinn greiðir þannig 79 krón-
ur í virðisaukaskatt til ríkisins af
einum kornflakes-
pakka meðan íbúi á
stórmarkaðssvæði
greiðir 53 krónur.
Þarna er virðisauka-
skatturinn dulin
byggðastýring.
Innkaupsverð pakk-
ans á Þórshöfn er það
sama og útsöluverð
hans er í stórmarkaði
en það segir sitt um
fákeppni á markaðin-
um. Kornflakes-pakk-
inn á morgunverðar-
borðið á Þórshöfn
kostar því um 636
krónur en rúmar 400
hundruð krónur á
stórmarkaðssvæði.
Við Þórshafnarbúar gerum okkur
grein fyrir því að smáverslun getur
aldrei boðið sama verð og stór-
markaður en verðmunurinn er al-
mennt orðinn of mikill til þess að
hann sé réttlætanlegur eða viðun-
andi.
Búsetuskipti
vegna framhaldsskóla
Eftir grunnskóla viljum við flest
senda börnin okkar áfram til frek-
ari menntunar og þá kemur að því
að halda tvö heimili sem er mikill
kostnaðarauki. Ekki eiga allir kost
á því að vera í heimavist því þannig
aðstaða er ekki við alla skóla en
töluvert dýrara er að leigja á al-
mennum markaði heldur en að vera
í heimavist. Þessi skóla- og ferða-
kostnaður leiðir oft til þess að öll
fjölskyldan flytur burt að lokum. Í
þessum málaflokki er þörf á útbót-
um því allir eiga að hafa jafnt að-
gengi til mennta.
Mismunur á orkuverði
Samkeppnishæfi fyrirtækja
ræðst m.a. af því á hvaða verði raf-
orka fæst og hvaða aðgang þau
hafa að henni. Ef dæmi er tekið af
loðnuverksmiðjum um landið sitja
þær ekki allar við sama borð hvað
orkuverð snertir og eða aðgang að
orkunni. Þar skiptir lega byggðalín-
unnar máli en hún var lögð af
Landsvirkjun fyrir ca. 10 árum á
milli stærstu byggðakjarna lands-
ins. Þær verksmiðjur sem liggja ná-
lægt byggðalínunni eiga nú þess
kost að kaupa umframorku á um
það bil eina krónu kílówattstundina
í stað þess að nota olíu til þurrk-
unar á mjölinu, sem er mun dýrara.
Þórshöfn er ekki í leið byggðalín-
unnar og því á loðnuverksmiðjan á
staðnum ekki kost á þessari um-
framorku eins og margar sambæri-
legar verksmiðjur. Núverandi flutn-
ingskerfi raforku leyfir ekki að
verksmiðjan breyti úr olíukyntri
þurrkun yfir í raforkukynta þurrk-
un. Orkuverðið sem verksmiðjan
hér býr við er samkvæmt topptaxta
frá 4-12 krónum kílówattið. Þarna
er ólíku saman að jafna.
Við sem höfum valið okkur bú-
setu á landsbyggðinni viljum vera
þar áfram og skapa enn betri bú-
setuskilyrði þar. Umhverfið er jafn-
an barnvænt og ekki margt sem
þarf að varast. Það má heldur ekki
gleymast að í sjávarplássi eins og
Þórshöfn verða til miklar gjaldeyr-
istekjur fyrir landið í formi þess
sjávarafla sem berst á land.
Hvað er byggðastýring?
Líney
Sigurðardóttir
Byggðamál
Smáverslun getur aldrei
boðið sama verð og stór-
markaður, segir Líney
Sigurðardóttir, en verð-
munurinn er orðinn of
mikill til þess að hann sé
réttlætanlegur eða
viðunandi.
Höfundur býr á Þórshöfn.
ÓKYRRÐ ríkir nú í
herbúðum R-lista-
manna. Með Björn
Bjarnason í forystu
býður Sjálfstæðis-
flokkurinn Reykvík-
ingum upp á raunhæf-
an valkost í komandi
borgarstjórnarkosn-
ingum. R-listamenn
vita að þeir geta ekki
lengur gengið að
valdasessinum sem
vísum. Þeir gera sér
grein fyrir að borg-
arstjóri þeirra, Ingi-
björg Sólrún, á erfitt
uppdráttar í málefna-
legri kappræðu við
Björn. Þeir vita sem er að mál-
efnastaða þeirra er veik. Því
bregða þeir á það ráð að ráðast
strax á persónu Björns. Hver
R-listamaðurinn af öðrum ryðst nú
fram til að narta í Björn og reynir
að níða af honum skóinn.
Megininntakið í skrifum þessara
R-listamanna hefur verið að Björn
sé þjakaður af valdafýsn, innsti
valdakjarni Sjálfstæðislokksins líti
á hann sem „erfðaprins“ og því
hafi þurft að ryðja úr vegi konunni
Ingu Jónu sem hafi staðið sig af-
burða vel, en þetta hafi hins vegar
gengið hálfbrösuglega fyrir sig því
Björn geti ekki tekið ákvarðanir
og stefnt hafi í að kosningarnar
færu fram án þess hann gerði upp
hug sinn!
Þennan heilaspuna hafa R-lista-
menn verið iðnir við að útbreiða í
fjölmiðlunum undanfarnar vikur.
Enginn fjölmiðill hefur hins vegar
reynt að grafast fyrir um stað-
reyndir málsins – fyrr en sl. laug-
ardag (2. febrúar) að Morgunblað-
ið birti ítarlega fréttaskýringu
eftir Ómar Friðriksson. Þar kemur
glöggt fram að ekki er heil brú í
þessum samsæriskenningum. For-
ysta Sjálfstæðisflokksins hafði
engin afskipti af framvindu mála,
allt tal um „erfða-
prinsa“ er út í hött og
Inga Jón vék ekki
vegna þess að hún
væri kona heldur ein-
faldlega vegna þess að
skoðanakannanir og
samtöl hennar við
flokksmenn bentu ein-
dregið til þess að
Björn væri mun lík-
legri til að sigra
R-listann en aðrir
hugsanlegir forystu-
menn D-listans.
Sérkennilegast af
öllu hefur verið ásök-
unin um að Björn þjá-
ist af „ákvörðunar-
fælni“, eins og það hefur verið
kallað, hann hafi þurft heilt ár til
að taka ákvörðun um að helga sig
borgarmálunum. Ritstjóri DV
gekk jafnvel svo langt í þessu sam-
hengi að gefa því undir fótinn að
Björn væri haldinn „verkkvíða“!
Svo virðist sem hann skilji ekki
orðið því jafnvel æstustu andstæð-
ingum Björns dytti ekki í hug að
kalla hann „verkkvíðinn“ þótt þeir
reyni núna að gera sér mat úr hin-
um langa aðdraganda sem var að
ákvörðun hans. Allir sem starfað
hafa með Birni Bjarnasyni, hvort
heldur í blaðamennsku, embættis-
mennsku eða stjórnmálum, vita að
vandfundinn er maður sem er
atorkusamari en hann og skjótari
til ákvarðana.
Björn Bjarnason hefur ekki átt í
neinum erfiðleikum með að gera
upp hug sinn. Hann sagði frá upp-
hafi að ef víðtækur áhugi væri fyr-
ir því að hann tæki að sér leiðtoga-
hlutverk Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík og samstaða væri um
það í borgarstjórnarflokki sjálf-
stæðismanna skyldi hann íhuga
það af fullri alvöru. Framan af
virtist lítill áhugi fyrir framboði
Björns í borgarstjórnarflokknum.
En þegar óskir kjósenda komu í
ljós með ótvíræðum hætti í skoð-
anakönnunum í síðasta mánuði og
skrifum ýmissa dálkahöfunda
breyttu borgarfulltrúarnir smám
saman um skoðun. Lýðræðið hafði
sinn framgang: Einn af öðrum
tóku borgarfulltrúarnir undir vilja
hins almenna kjósenda.
Það nær því engri átt að segja
að Björn hafi beðið í heilt ár með
að taka ákvörðun. Eins og hann
lagði málið fyrir í upphafi var ekki
tími til að taka af skarið fyrr en al-
mennir flokksmenn höfðu látið í
ljós vilja sinn. Þegar það hafði
gerst tók hann ákvörðun sína und-
anbragðalaust. Hann var þá einnig
reiðubúinn í prófkjörsslag. Biðin
var því ekki eftir Birni Bjarnasyni
heldur að borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins gerðu upp hug
sinn í ljósi skoðanakannana.
Komandi kosningabarátta verð-
ur hörð. R-listamenn hafa gefið til
kynna að langt muni seilst til að
tryggja Sólrúnu völdin áfram.
Ljóst er að hún nýtur mikils per-
sónufylgis. Ekki er hins vegar
jafnljóst hvers vegna. Fram kemur
í skoðanakönnunum að Reykvík-
ingar hafa lítið álit á stjórn R-list-
ans. Hins vegar er ljóst að borg-
arstjórastarfið er til vinsælda fallið
og ýmsum þykir framganga Ingi-
bjargar Sólrúnar sköruleg út á við.
En hún hefur líka búið í vernduðu
umhverfi. Fjölmiðlarnir hafa hlíft
henni. Hún hefur tamið sér þann
kappræðustíl að svara ekki að-
finnslum nema með stuttri al-
mennri fullyrðingu en gera síðan
snarpa gagnárás á þann sem gagn-
rýnir hana. Vegna ístöðuleysis ís-
lensks fjölmiðlafólks hefur hún
komist upp með þetta. En einmitt
þess vegna óttast hún augljóslega
Björn Bjarnason í kappræðum.
Hann er ekki líklegur til að láta
hana komast undan óþægilegum
staðreyndum. Í síðustu viðureign-
um Sólrúnar og Björns í Silfri Eg-
ils hefur eina vörn hennar falist í
einkennilegum hlátrasköllum sem
bera hvorki vitni um þroskaða
kímnigáfu né sannfæringu um
traustan málstað.
Með Björn Bjarnason í forystu
sjálfstæðismanna mun Ingibjörg
Sólrún ekki geta vikið sér undan
að svara hvers vegna skuldir borg-
arinnar hafa aukist um 9 milljónir
á dag á valdatíma hennar, og
munu aukast um milljarð fram að
kosningum, hvers vegna fólki og
fyrirtækjum fækkar í Reykjavík
en fjölgar alls staðar annars staðar
á höfuðborgarsvæðinu, hvers
vegna framsæknir kaupmenn flýja
Laugaveginn og miðbæinn unn-
vörpum, hvers vegna barnafólki
hefur fækkað svo í borginni að
börn á leikskólaaldri eru nú 500
færri en þegar hún tók við völdum
1994, hvers vegna miðbær höfuð-
borgar landsins er lagður undir
nektarstaði og drykkjubúllur,
hvers vegna skriffinnar borgarinn-
ar hafa sprengt utan af sér hús-
næði Ráðhússins, hvers vegna það
er viðvarandi lóðaskortur í bæn-
um, hvers vegna „félagshyggjuöfl-
in“ settu þær fáu lóðir sem borgin
hefur úthlutað á uppboð og notuðu
lóðaskortinn til að okra á fólki,
hvers vegna biðlistar leikskólanna
hafa lengst þvert á gefin loforð,
hvers vegna skattar hækka í
Reykjavík á sama tíma og rík-
isvaldið dregur úr skattheimtu,
hvers vegna heimilislausum hefur
fjölgað í borginni, eða hvernig
stendur á hinum óhugnanlega fjár-
austri í Línu.net, svo aðeins fátt
eitt sé nefnt af því sem aflaga hef-
ur farið á átta ára valdaskeiði Ingi-
bjargar Sólrúnar – tíma stöðnunar,
gríðarlegrar skuldasöfnunar og
fjárhagsóreiðu í sögu Reykjavíkur.
Hræðslan við Björn
Jakob
F. Ásgeirsson
Reykjavík
Hver R-listamaðurinn
af öðrum, segir Jakob F.
Ásgeirsson, ryðst nú
fram til að narta í Björn
og reynir að níða af
honum skóinn.
Höfundur er rithöfundur.
Sé hækkun vísitölunnar í prósentum
dregin frá prósentuhækkun grunn-
framfærslunnar fáum við út raun-
hækkunina. Hafi t.d. framfærslan
hækkað um 10% og vísitala neyslu-
verðs um 6%, þá er raunhækkun
framfærslunar 4%.
Frá árinu 1990 hefur verðlag
hækkað um 51%. Samkvæmt upplýs-
ingum sem finna má á vef hagstof-
unnar (www.hagstofa.is) var vísitala
neysluverðs árið 1990 145,5. Í lok árs-
ins 2001 var vísitalan komin upp í
219,5, sem gerir um 51% hækkun. Sé
miðað við árið 1990 sést berlega að
grunnframfærsla námslána hefur
ekki einu sinni náð því að hækka um-
fram hækkanir verðlags. Hið rétta er
að verðbólguleiðrétt grunnfram-
færsla námslána hefur lækkað.
Á tímabilinu frá 1990 hefur grunn-
framfærsla hækkað úr 48.832 kr. í
69.500 kr. sem er hækkun upp á
42,3%. Ein og sér gæti þessi tala litið
vel út, en þessi tala segir okkur ekk-
ert nema hún sé skoðuð í samhengi
við aðrar hækkanir í samfélaginu á
sama tíma. Almennt verðlag hefur á
sama tíma hækkað um 51% sem þýðir
í raun og veru að kjör námsmanna á
námslánum hafa versnað um heil
8,7% í tíu ára stjórnartíð Röskvu.
Námslánin hafa í raun ekkert hækk-
að undanfarinn áratug og í framhaldi
af því hljóta stúdentar að krefjast
breyttra baráttuaðferða fyrir betri
lánum.
Höfundur er oddviti Vöku og situr
í lánasjóðsnefnd SHÍ.
Á MORGUN, laugardag 9.
febrúar, rennur út frestur til að
kynna þátttöku í prófkjöri Sam-
fylkingarinnar vegna framboðs
Reykjavíkurlistans. Nú er ljóst
að andstæðingar Ingibjargar
Sólrúnar borgarstjóra og sam-
herja hennar á listanum munu
einskis láta ófreistað til að ná
borginni aftur inn í valdakerfi
Sjálfstæðisflokksins.
Það hefur aldrei verið mikil-
vægara en nú að stilla upp sterk-
um lista með breiða skírskotun
til borgarbúa. Samfylkingin er
opin öllum þeim sem vilja bjóða
sig fram til að taka sæti á
Reykjavíkurlistanum. Því vil ég
hvetja alla þá sem vilja láta til sín
taka í borgarmálum að íhuga
framboð í prófkjörinu, eða taka
virkan þátt í vali fulltrúa að öðr-
um kosti. Reykjavíkurlistinn hef-
ur alltaf verið framboð fólksins í
borginni, gegn framboði Flokks-
ins sem heldur að hann eigi hana.
Samfylkingin býður baráttu-
glöðu fólki að taka þátt í vali full-
trúa á Reykjavíkurlistann – nið-
urstaðan í prófkjörinu verður
veganesti okkar allra í kosninga-
baráttunni.
Stefán Jón Hafstein
Áskorun vegna
prófkjörs
Höfundur er formaður fram-
kvæmdastjórnar Samfylking-
arinnar.