Morgunblaðið - 22.02.2002, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. FEBRÚAR 2002 33
VENJULEGA eru
tvö dómstig í dóms-
málum hér á landi,
héraðsdómur og
Hæstiréttur. Frá
þessu eru þó undan-
tekningar. Er þar um
að ræða einkamál þar
sem fjárhagslegir
hagsmunir eru ekki
miklir og opinber mál
þar sem refsingar eru
ekki þungar. Í slíkum
málum þarf leyfi frá
Hæstarétti til þess að
unnt sé að áfrýja nið-
urstöðum héraðs-
dóms.
En þótt refsingar
séu ekki þungar borið saman við
ýmis önnur mál er ekki þar með
sagt að þær geti ekki verið þung-
bærar. Mér er kunnugt um mál
þar sem dómur hefur fallið í hér-
aðsdómi en hinum dæmda meinað
að sækja rétt sinn í Hæstarétti.
Viðkomandi hafði verið dæmdur til
þess að greiða sekt sem hljóp á
tugum þúsunda ella sæta fangels-
isvist. Hann segir sig vera sak-
lausan og að í sínum huga vegi
þyngra æran en samanlögð sektin
og hugsanleg fangavist.
Í þessu umrædda máli réðst nið-
urstaðan af framburði vitna og var
að sjálfsögðu nauðsynlegt fyrir
héraðsdóm að vega og meta ýmis
álitaefni. Í héraðsdómi að þessu
sinni sat þó aðeins einn dómari og
ef að líkum lætur er hans dómsorð
endanlegur úrskurður nema
Hæstiréttur breyti fyrri ákvörðun
sinni og heimili einstaklingnum að
áfrýja máli sínu. Þetta hlýtur að
orka tvímælis. Að mínu mati er
fráleitt annað en að unnt sé að vísa
slíkum úrskurði til Hæstaréttar.
Í frumvarpi sem undirritaður
hefur flutt á Alþingi er lagt til að
þegar um er að ræða mál sem ráð-
ast af sönnunargildi framburðar
vitna verði lögbundið að dómurinn
sé fjölskipaður. Það gefur augaleið
að með þeim hætti yrði stuðlað að
traustara réttaröryggi. En þar
með er réttaröryggið þó ekki
nægilega tryggt. Áfrýjunarréttur-
inn þarf að vera mun rýmri en
hann nú er.
Hér er rétt að staldra við og
spyrja á hvern hátt löggjafinn
réttlæti þá heimild sem Hæstarétti
er veitt til þess að ákvarða hver
megi áfrýja og hver ekki. Rök-
semdir fyrir takmörkun á rétti til
áfrýjunar eru fyrst og fremst þær
að takmarka þurfi málafjölda á
áfrýjunarstigi. Sagt er að miklir
hagsmunir séu bundnir við að álag
á áfrýjunarstigi verði ekki of mikið
þannig að málsmeðferð dragist á
langinn. Og í framhaldinu er bent
á að undanfarin ár hafi náðst mik-
ill árangur hvað varðar málshraða
fyrir Hæstarétti. Þetta kann allt
að vera satt og rétt en ekki má
gleyma því að þetta er á kostnað
þeirra mála sem er vísað frá. Hér
að framan nefndi ég slíkt dæmi.
Viðkomandi einstaklingi þykja
brotin á sér mannréttindi. Undir
það sjónarmið skal
tekið.
Í fyrrnefndu frum-
varpi er lagt til að
felldar verði niður
takamarkanir við því
að maður sem hefur
verið sakfelldur í op-
inberu máli geti áfrýj-
að niðurstöðunni til
Hæstaréttar. Ákvörð-
un handhafa ríkis-
valdsins um að ákæra
einstakling fyrir refsi-
verðan verknað er að
sjálfsögðu stór
ákvörðun. Leiði ákær-
an til sakfellingar get-
ur slíkt verið mikið
áfall fyrir þann sem fyrir verður.
Þau rök eru ekki til og þeir þjóð-
félagslegu hagsmunir ekki heldur
sem réttlæta lagareglu sem tak-
markar rétt sakfellds manns til
þess að bera sakfellinguna undir
dómara á æðra dómstigi. Að mínu
mati eru rökin fyrir óheftum áfrýj-
unarrétti sakfelldra manna í op-
inberum málum svo sterk að önnur
rök verða að víkja. Sparnaðarrök-
um má ekki tefla fram á kostnað
réttlætis og mannréttinda.
Þegar allt kemur til alls er það
viðkomandi einstaklingur sem tek-
ur fjárhagslega áhættu af því að
áfrýja máli. Tapi hann málinu mun
hann að jafnaði þurfa að bera allan
sakarkostnað. Þetta mál snýst þó
ekki um þá peninga sem dæmdur
maður er reiðubúinn að tefla fram
í von og óvon frammi fyrir Hæsta-
rétti. Þetta mál snýst um mann-
réttindi og væri fróðlegt að heyra
álit lögmanna og annarra um þá
hlið málsins.
Hæstiréttur,
áfrýjunarheimild-
ir og mannréttindi
Ögmundur
Jónasson
Dómsmál
Að mínu mati, segir
Ögmundur Jónasson,
eru rökin fyrir óheftum
áfrýjunarrétti sak-
felldra manna í opinber-
um málum svo sterk
að önnur rök verða
að víkja.
Höfundur er alþingismaður og
formaður BSRB.
Málarar - Múrarar - Píparar - Smiðir
Dúkarar - Rafvirkjar - Ræstitæknar
Vertu í góðum höndum!
Eitt númer - 511 1707
www.handlaginn.is
handlaginn@handlaginn.is
Járn + C vítamín
fyrirbyggir járnskort.
C-vítamínið
eykur nýtingu járns.
Nýtt frá Biomega
Fæst í apótekum
M O N S O O N
M A K E U P
lifandi litir
1 Skýrsla bankaráðs um starfsemi bankans
sl. starfsár.
2 Ársreikningur fyrir liðið starfsár, ásamt
skýrslu endurskoðanda, lagður fram.
3 Ákvörðun um greiðslu arðs og meðferð
hagnaðar á síðastliðnu reikningsári.
4 Kosning bankaráðs.
5 Kosning endurskoðanda.
6 Ákvörðun um þóknun til bankaráðsmanna.
7 Tillaga um heimild bankaráðs til kaupa á
eigin hlutum í bankanum, sbr. 55. gr.
hlutafélagalaga.
8 Tillaga um framlag í Menningar- og styrktar-
sjóð Búnaðarbanka Íslands hf.
9 Önnur mál.
Fundargögn liggja frammi á skrifstofu
bankastjórnar, Austurstræti 5, Reykjavík.
BÚNAÐARBANKI ÍSLANDS HF.
Aðalfundur
Súlnasal Hótel Sögu
laugardaginn 2. mars kl. 14:00
2002
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
0
4
1
6
7