Morgunblaðið - 22.02.2002, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. FEBRÚAR 2002 29
Árshátíð Félags eldri
borgara í Reykjavík
og nágrenni
verður haldin í Versölum, Hallveigarstíg 1
föstudaginn 1. mars 2002.
Húsið opnað kl. 19.00 - Borðhald hefst kl. 19.30
Aðgöngumiði gildir sem happdrættismiði, glæsilegir
ferðavinningar frá Hótel Örk, FEB og Úrval Útsýn.
Skemmtunin sett: Ólafur Ólafsson, formaður FEB.
Veislustjóri: Gunnar Þorláksson.
Hátíðarræða: Jón Kristjánsson, heilbrigðisráðherra.
Skemmtiatriði: Almennur söngur við undirleik Sigurbjargar
Hólmgrímsdóttur.
Gamanvísur – Brynhildur Olgeirsdóttir og
Sigurbjörg Hólmgrímsdóttir.
Söngfélag Félags eldri borgara syngur.
Jóhannes Kristjánsson eftirherma skemmtir.
Happdrætti – frábærir ferðavinningar frá Hótel Örk,
FEB og Úrval Útsýn.
Matseðill: Forréttur: Humarsúpa með pernod rjóma og
brauði.
Aðalréttur: Marineraðar lambalundir með
gratineruðum kartöflum,
grænmetisþrennu og
chataubriandsósu.
Eftirréttur: Fylltar súkkulaðiskálar með
moccafrauði og ferskum
ávöxtum. Kaffi.
Hljómsveit Hjördísar Geirs leikur fyrir dansi til kl. 02.00
Allir eldri borgarar velkomnir - Aðgangseyrir kr. 3.900.
Upplýsingar og skráning
á skrifstofu FEB
í síma 588 2111
TÓNLISTARHÁTÍÐINNI
Myrkum músíkdögum 2002 lauk í
Háskólabíói í gær með bravúr, þegar
fimm ný íslenzk hljómsveitarverk
voru flutt. Að vísu varla fyrir kvart-
fullu húsi, sem bar takmörkuðum að-
dráttarmætti viðburðarins vissulega
dapurt vitni.
Margir telja að ímyndunarhæfi-
leikar almennings hafi slævzt afger-
andi á síðari áratugum vegna offóðr-
unar á hvers konar myndrænni
afþreyingu. „Absólút“ tónlist, án
texta eða myndskreytinga, eigi því
allra listgreina mest í vök að verjast.
Slíkar fullyrðingar verða að vísu
seint fullsannaðar. Engu að síður
hvarflaði að manni hvort að téðar
kringumstæður gætu hugsanlega,
meðvitað eða ómeðvitað, örvað tón-
skáld samtímans til að gæða verk sín,
þó ekki væri nema annað slagið,
„myndrænna“ yfirbragði en ella.
Þótt vitanlega sé enn vandstaðfest-
ingarhæfari kenning en sú um versn-
andi viðtökuskilyrði algerrar tónlist-
ar á „öld augans“. Samt sem áður
höfðu a.m.k. tvö verk kvöldsins til að
bera áberandi myndrænt yfirbragð –
hvort sem það hafi svo einkum verið
ytri sögulegri tilhöfðun stefs eða inn-
blástursaðfanga frá umhverfinu að
þakka eður ei. Alger tilviljun eða
ekki? Það verður að standa eftir sem
opin spurning.
Fyrst á dagskrá var um kortérs-
langt verk fyrir strengjasveit og pí-
anó eftir Stefán Arason sem bar heit-
ið 10 11. Segja má að höfundur hafi
komizt ótrúlega langt með einfald-
leikann að leiðarljósi, því þrátt fyrir
töluverða fjölbreytni í áferð bar
gegnumgangandi mest á hnitandi
kyrrstöðu yfir liggjandi bordúnum
eða orgelpunktum, í anda þeirrar
innhverfu íhugunar„stefnu“ („trans-
cendentalisma“?) sem virðist orðin
allútbreidd í nýrri tónsköpun seinni
ára. Púlstengd hrynjandi er þar oft-
ast anaþema, og sömuleiðis eru eig-
inleg melódísk tilþrif gjarna af
skornum skammti. Í þessu tilviki fór
mest fyrir þeim í píanóinu, sem fyrir
utan að gegna ásláttarhlutverki – í
einum kafla nánast eins og ágengt
klingjandi steðjahögg – gat endrum
og eins reitt fram einfaldar litlar lag-
línustrófur. Þó urðu fleiri melódísk
frávik frá hljómrænni teppalögn en
maður átti von á, t.d. exótískt
„sálmalag“ í miðhluta og nokkrar
blíðar einradda laghendingar í nið-
urlagi. Þá dugðu og iðandi „urmuls“-
kaflar innan um til að tryggja næga
andstæðu við ríkjandi kyrrðarblæ.
Athyglivert tært verk og afburðavel
leikið.
Eftir óvenjulanga sviðsskiptingu
var eftir liðlega 12 mín. allt loks orðið
klárt fyrir næsta verk. Píanókonsert
Jónasar Tómassonar var saminn eft-
ir heimsókn til pólsku borgarinnar
Krakár sumarið 1996 og skiptist í 5
þætti. Hver þeirra var í tónleikaskrá
kenndur við staði og persónu, og
fylgdi lýsing með, ekki ólíkt „Ma
Vlast“ eftir Smetana: (I.) Wavel-
kastalaborgin, (II.) Sw. Jadwiga
(drottning Póllands 1372–98) – indec-
iso, (III.) Kazimierz-gyðingahverfið,
(IV.) Sw. Jadwiga – deciso og (V.)
Rynek – stóra torgið í miðborginni.
Vissulega má deila um kosti þess að
„forrita“ hugmyndatengsl hlustand-
ans með þvílíkum hætti. Skæðustu
tungur vilja eflaust meina, að slík
handanmúsíkölsk uppátæki séu ein-
ungis þrautaráð þeirra höfunda sem
hafa minnst að segja. En hvað und-
irritaðan varðar, þá tók mannkyns-
söguhjarta hans góðkynja kipp við að
upplifa konsert Jónasar í epískum
ramma, sem hvort eð er heyrir til
undantekninga meðal afurða Ísfirð-
ingsins, eftir því sem bezt er vitað.
Að svo miklu leyti sem maður gat
slitið sig frá umfjöllunartexta tón-
leikaskrár virtist fjölmargt geta
staðið fyrir sinn hatt án textahjálpar
sem vönduð tónlist, enda þótt sögu-
efnið óneitanlega ýtti undir upplifun
e.k. kvikmyndatónlistar án mynda á
litríku breiðtjaldi, allt frá tignarlegri
ógn kastalans, móðusveipuðu gyð-
ingahverfinu (með útsmoginni þétt-
skipaðri hljómanotkun), hiki og stað-
festu meydrottningar að lokastrófu
einleikstrompetleikarans, áður en
mongólskur húnbogi batt enda á við-
vörun vaktmannsins í miðjum klíð-
um. Eins og oft vill verða í nútíma-
konsertum var hlutverk sólistans
oftast aðeins samtengjandi aukalitur,
en þó var lítil kadenza í lokaþætti,
sem Örn Magnússon útfærði jafn-
snöfurlega og önnur innskot slag-
hörpunnar í þessu víða bragðmikla
og hugvitssamlega unnu verki.
L’homme armé (vopnaði maður-
inn) eftir Erik Júlíus Mogensen hlaut
hér fyrsta flutning á Íslandi. Aðal-
stefið er eitt hið mest notaða í tónlist-
arsögu endurreisnar, samnefnd ball-
aða frá hinni stríðshrjáðu 15. öld,
sem gegnt hefur „cantus firmus“
undirstöðu pólýfónískra paródíu-
messna í hundraðatali. Stefinu brá
fyrir í misdulbúnum gervum, m.a.s. í
pákum, en líkt og með Liljulagið í
strengjakvartetti höfundar fyrir
tæpum hálfum mánuði reyndist það
samt það auðþekkjanlegt að aðeins
þurfti 3–4 tóna til. Líkt og í kvart-
ettinum var hljómsveitarsatzinn
þaulunninn, léreftið breitt og „apók-
alyptísk“ tilhöfðun verksins eftir því
mögnuð sem n.k. messa án orða „in
tempore belli“.
Síðast var frumflutt Dyr að
draumum (2000), verk eftir Hauk
Tómasson í fimm þáttum (I. Con
moto, II. Ritualmente, III. Energico,
IV. Tenebroso, V. Sonoro – Scintill-
ante). Líkt og hjá bróður tónskálds-
ins var innblástur sóttur utan frá, hér
í ljóðabók Óskars Árna Óskarssonar,
Sjöstirni, en á hinn bóginn án þess að
gefa hlustendum aðrar vísbendingar
með orðum en fyrirsagnir þáttanna.
Þrátt fyrir fullmikið af mínímalískri
þrástögun að mínum smekk í fyrstu
tveim þáttum náði verkið að halda
sæmilegri athygli í tæka tíð með
ólíkum áferðum þeirra seinni, e.k.
gamelan-klingjandi exótisma í III.,
vísindaskáldsögulegri mynd af fram-
andi þokuplánetu í IV. og meitlaðri
útleggingu af martraðarstálsmiðju í
V. Sem fyrr var leikið af krafti,
snerpu og einbeitingu undir ná-
kvæmri stjórn Bernharðs Wilkinson.
Myndræn tónlist
á breiðu tjaldi
TÓNLIST
Háskólabíó
Stefán Arason: 10 11. Jónas Tómasson:
Concerto „Kraków“ Píanókonsert
(frumfl.). Erik Júlíus Mogensen:
L‘homme armé (frumfl. á Ísl.). Haukur
Tómasson: Dyr að draumum (2000)
(frumfl.). Örn Magnússon, píanó; Sinfón-
íuhljómsveit Íslands u. stj. Bernharðs
Wilkinson. Fimmtudaginn 21. febrúar kl.
19.30.
MYRKIR MÚSÍKDAGAR
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Leikið var af snerpu og einbeitingu undir stjórn Bernharðs Wilkinson.
Ríkarður Ö. Pálsson