Morgunblaðið - 10.03.2002, Qupperneq 16

16 SUNNUDAGUR 10. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
STAÐA kvenna í heiminumhefur breyst á ýmsan háttfrá því að konur tóku sigsaman og hófu að berjastfyrir réttindum „veikara“
kynsins. Í kjölfar kvennabaráttunn-
ar fengu konur víða um heim kosn-
ingarétt og önnur mikilvæg réttindi
sem veittu þeim sömu stöðu og karl-
menn í löggjöf margra ríkja. En
breytingarnar hafa tekið tíma. Árið
1980 varð Vigdís Finnbogadóttir til
dæmis fyrst kvenna til þess að verða
forseti þjóðar í öllum heiminum. Síð-
an hafa fleiri kvenkyns forsetar fylgt
í kjölfarið þótt þeir séu enn í miklum
minnihluta.
Konur á Vesturlöndum hafa þótt
ná einna mestum árangri í átt til
jafnréttis. Þrátt fyrir að löggjöfin
veiti þeim jafnan rétt til flestra hluta
er enn troðið á rétti þeirra á ýmsum
sviðum. Konur á Íslandi eru til dæm-
is enn með 12–14% lægri laun en
karlar fyrri sömu vinnu. Og ef miðað
er við þann árangur sem náðst hefur
til þessa við að jafna laun kynjanna
er talið að það taki 114 ár til viðbótar
þangað til konur verði jafnokar karla
á launaseðlinum.
Staða kvenna í heiminum hefur á
ýmsan hátt breyst til betri vegar á
undanförnum árum og áratugum. Á
föstudaginn var Alþjóðlegur bar-
áttudagur kvenna hins vegar haldinn
hátíðlegur og hljóta einhverjir að
spyrja sig hvers vegna haldið sé upp
á slíkan dag þegar konur hafa víðast
hvar öðlast sama lögbundna rétt og
karlar. Þessari spurningu er auðvelt
að svara. Því miður sýna tölulegar
staðreyndir og upplýsingar úr öllum
heimshlutum að réttindi kvenna eru
enn þann dag í dag fyrir borð borin á
margvíslegan hátt. Konur sæta
pyntingum, limlestingum og misrétti
af ýmsum toga vegna kynferðis síns.
Eftirfarandi upplýsingar sem fengn-
ar eru frá Worldwatch-stofnuninni í
Washington í Bandaríkjunum tala
sínu máli:
Þungun: Yfir hálf milljón kvenna
deyr árlega af völdum þungunar og
barnsburðar. Flest dauðsföllin hefði
auðveldlega mátt koma í veg fyrir
með bættri heilsugæslu og hreinlæti.
Aðrar 18 milljónir kvenna hljóta
langvarandi örkuml eða lömun vegna
þessa. Meira en 1.300 konur létu því
lífið af þessum sökum eingöngu á
föstudaginn, á alþjóðlegum baráttu-
degi kvenna.
Eyðni: Fleiri konur en karlar eru
fórnarlömb eyðni í heiminum. Í Afr-
íku sunnan Sahara þar sem út-
breiðsla eyðni er hröðust í heimin-
um, eru konur 55% allra nýsmitaðra.
Því miður hafa fæstar þessara
kvenna möguleika á að neita kyn-
mökum eða biðja félaga sinn að nota
verjur.
Ofbeldi: 20–50% allra kvenna hafa
upplifað ofbeldi af hálfu „ástvinar“.
Kynbundið ofbeldi tekur á sig ýmsar
myndir og þjakar stúlkur og konur á
öllur aldri. Áætlað er árlega komist
60.000 stúlkubörn ekki á legg vegna
kynbundinna fóstureyðinga, morða
við fæðingu eða þær látist af van-
rækslu í Kína og á Indlandi.
Morð: Á árinu 2000 er talið að
meira en 5.000 stúlkur hafi verið
myrtar af foreldrum sínum eða öðr-
um fjölskyldumeðlimum vegna þess
að þær töluðu við drengi á götunni
eða vegna þess að þær urðu fórn-
arlömb nauðgana.
Umskurður: Kynfæri meira en
tveggja milljóna kvenna eru af-
skræmd árlega.
Menntun: Tveir þriðju af þeim 876
milljónum manns sem eru ólæsar í
heiminum, eru konur. Í 22 Afríku-
ríkjum og níu Asíuríkjum stunda
80% færri stúlkur nám en drengir.
Þá stundar aðeins helmingur stúlkna
í fátækustu löndunum nám að lokn-
um fjórða bekk og eingöngu tvær til
sjö af hverjum 1.000 konum stunda
nám á framhaldsskóla- eða háskóla-
stigi.
Fátækt: Í flestum heimshlutum eru
heimili þar sem móður nýtur ein-
göngu við, viðkvæmari fyrir fátækt.
Í Bandaríkjunum einum er einn
þriðji þeirra barna sem alast upp í fá-
tækt alinn upp hjá einstæðri móður.
Laun: Um allan heim hafa konur að
meðaltali einn þriðja til þriggja
fjórðu hluta af launum karlmanna
fyrir sömu vinnu. Að auki sjá konur
um mest af þeirri ósýnilegu vinnu
sem heldur fjölskyldum gangandi frá
degi til dags. Samt sem áður er heim-
ilishald, barnauppeldi, vatnsburður,
söfnun eldiviðar og fleira, sem að
mestum hluta er í daglegum verka-
hring kvenna, sjaldnast innifalin í
efnahagslegu uppgjöri, jafnvel þótt
virði þeirra sé um einn þriðji af hag-
rænni framleiðni.
Eilíf barátta kvenna
Alþjóðlegur baráttudagur
kvenna var haldinn á föstu-
daginn. En hvers vegna?
Hefur stöðu kvenna ekki
fleygt heilmikið fram und-
anfarna áratugi? Að vísu, en
ennþá er mjög langt í land
að konur um allan heim
njóti sama réttar og karlar.
Ragna Sara Jónsdóttir
kynnti sér skýrslu World-
watch-stofnunarinnar og sá
að verkefnin eru ærin og
staða kvenna víða bág.
Morgunblaðið/Þorkell
Tveir þriðju af þeim 876 milljónum manns sem eru ólæs í heiminum eru konur. Í 22 Afríkuríkjum og 9 Asíuríkjum stunda 80% færri stúlkur nám en drengir.
Morgunblaðið/Þorkell
Yfir hálf milljón kvenna deyr árlega af völdum þungunar og barnsburðar. Flest dauðsföllin hefði auð-
veldlega mátt koma í veg fyrir með bættri heilsugæslu og hreinlæti.
Morgunblaðið/Þorkell
Um allan heim hafa konur að meðaltali einn þriðja til þrjá fjórðu hluta af launum
karlmanna fyrir sömu vinnu.
Morgunblaðið/Þorkell
Í flestum heimshlutum eru heimili þar sem móður nýtur eingöngu við viðkvæmari fyrir fátækt. Í
Bandaríkjunum er einn þriðji þeirra barna sem alast upp í fátækt alinn upp hjá einstæðri móður.
’ Það eru til ótal sannanir fyrir því að þegarkonur komast til valda í stjórnmálum fái
mál, sem varða þær, fjölskyldur þeirra og
börn, aukið vægi ‘