Morgunblaðið - 12.04.2002, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HÁSKÓLI Íslands
hefur unnið að ýms-
um vetnisrannsókn-
um undanfarna ára-
tugi. Prófessor Bragi
Árnason hefur verið
þar fremstur í flokki.
Hjá Íslenskri Ný-
Orku er nú þegar til
vísir að ,,orkugarði“
þar sem stúdentar
leggja stund á fram-
haldsnám og vinna að
rannsóknum á vetn-
isnýtingu. Þetta hefur
verið gert í nánu
samstarfi við Háskóla
Íslands. Þessi þekk-
ingaröflun gæti orðið
verðmæt í framtíðinni enda und-
irstaða þess að tækniþróun geti
orðið á innlendum forsendum.
Hingað til hafa flest þeirra
vetnisverkefna sem eru að komast
á framkvæmdastig verið ,,tæk-
niyfirfærsluverkefni“. Þetta þýðir
að Íslendingar eru að taka við
tækni annars staðar frá og prófa
hana í samfélagslegu samhengi.
Hins vegar eru miklir möguleikar
á uppbyggingu tækniþekkingar og
nýjum iðnaði í tengslum við vetni-
svæðingu landsins.
Jarðvarmi og vetni
Nýting jarðvarma til vetnis-
framleiðslu er sérstaklega áhuga-
vert viðfangsefni. Hér er um
nokkuð sértækt verkefni að ræða
þar sem fáar þjóðir ráða yfir mikl-
um jarðvarma. Nú þegar er Jarð-
hitaskóli Sameinuðu þjóðanna á
Íslandi og mikil þekking á nýtingu
jarðvarma er nú þegar til staðar
hérlendis. Þessa tækniþekkingu
er nú hægt að yfirfæra og nýta
varðandi vetnisframleiðslu. Mikil-
vægt er að samræma þróunar-
vinnu þeirra aðila sem búa yfir
mikilli vitneskju um
jarðvarma, þ.e. orku-
fyrirtækin, Orku-
stofnun, Háskóli Ís-
lands o.fl.
Talsverðir mögu-
leikar eru á að nýta
jarðvarma til vetnis-
framleiðslu. Dæmi
um slíkt verkefni eru
tilraunir til söfnunar
á vetni sem streymir
upp sem viðbótarloft-
egund með jarð-
varmagufu. Nokkurt
vetni streymir úr
borholum á Íslandi og
þar má helst nefna
Bjarnarflag og
Nesjavelli. Aðrir staðir koma
einnig til greina. Vetni streymir
einnig úr borholum annars staðar
í heiminum, t.d. í Kenýa. Tals-
verðar líkur eru á því að hægt
væri að hanna tækjabúnað til að
hreinsa vetni á hagkvæman hátt,
enda koma um 130 kg af vetni úr
einni borholu í Bjarnarflagi dag-
lega. Einnig væri hugsanlegt að
nota jarðvarma við vökvagerð
vetnis og jafnframt vetnisfram-
leiðslu í tengslum við djúpborun
sem er í undirbúningi. Með því að
hefja rannsóknir á notkun jarð-
varma á fyrstu stigum vetnis-
væðingar gefst færi á að verða
leiðandi á þessu sviði í heiminum.
Dreifikerfi fyrir vetni;
innviðir kerfisins
Uppbygging innviða (infrast-
ructure) fyrir vetni, þ.e. áfylling-
arstöðvar, flutningsleiðir og flutn-
ingsform, eru ennfremur
viðfangsefni sem gætu gefið Ís-
lendingum tækifæri til að ná for-
skoti á sviði vetnistækni. Hönnun
og skipulagning innviða er einn
flóknasti hluti í innleiðingu á
vetnsitækninni. Vetnisstöðvar
verða dýr viðbót við núverandi
kerfi og því mikilvægt að huga vel
að því frá byrjun að hönnun
mannvirkja og skipulagning
svæða taki tillit til framtíðarað-
stæðna í orkumálum. Ljóst er að í
Reykjavík verður reist fyrsta
vetnisstöð sinnar tegundar í heim-
inum; stöð inni í höfuðborg sem
framleiðir vetni og býður áfylling-
arþjónustu á sama stað. Ef vel er
hugað að slíkum verkefnum frá
upphafi og tekið tillit til vetn-
isframleiðslu við uppbyggingu raf-
orku- og vatnsdreifikerfis við alla
framtíðarskipulagningu má gera
ráð fyrir að slíkar upplýsingar séu
að miklu leyti yfirfæranlegar til
annarra landa. Nú þegar er unnið
að úttekt vegna þessara breyt-
inga, skipulags á dreifingu vetnis
sem eldsneytis til bíla og skipa í
framtíðinni á vegum Íslenskrar
NýOrku.
Vetni og efnarafalar
í skipum
Þriðja viðfangsefnið sem nefna
mætti er þróun efnarafala og
vetnistækni til að nota í skipum.
Slík verkefni eru ekki komin langt
á þróunarbrautinni, enda hefur
áhugi í Evrópu og Bandaríkjunum
fyrst og fremst beinst að því að
leysa umhverfisvandamál í stór-
borgum. Á Íslandi er hins vegar
mikill áhugi á þessu sviði, enda
hefur skipasmíðaiðnaður verið
þekktur um alllangt skeið hér-
lendis. Með því að taka forystu í
smíði vetnisskipa til fiskveiða á
Íslandi gæti verið tekið stórt
skref til uppbyggingar og við-
reisnar á iðngrein sem hefur átt í
erfiðleikum um talsverðan tíma.
Nú er ljóst að áhugi erlendis er
mikill á slíku verkefni og hafa
þegar verið sett fram drög að
verkefnislýsingu.
Drögin gera ráð fyrir tveggja
fasa verkefni þar sem fyrst yrðu
gerðar tilraunir með vetni og
efnarafala út á sjó en í kjölfarið
yrði smíðað skip knúið vetni. Með
því að taka þátt í slíku verkefni
frá upphafi gæti íslensk skipa-
smíði og hönnun tekið þátt í þró-
unarverkefni sem yrði einstakt í
heiminum, því ljóst er að mikill
áhugi er hjá erlendum samstarfs-
fyrirtækjum á að hefja slíkt þró-
unarverkefni á Íslandi. Eftir mikl-
um beinum og óbeinum ávinningi
er að slægjast með vetnisskipa-
verkefni. Í fyrsta lagi yrði eini út-
blásturinn frá fiskveiðum vatns-
gufa, skipið yrði nær hljóðlaust og
eldsneytið heimagert. Enginn vafi
leikur á að þetta yrði hinni hreinu
ímynd sem íslenskar fiskveiðar
hafa notfært sér mikil lyftistöng.
Hér er að sjálfsögðu um viða-
mikið og kostnaðarsamt verkefni
að ræða og nauðsynlegt að fá víð-
tæka samstöðu hagsmunaaðila á
Íslandi til starfans. Einnig er mik-
ilvægt að yfirvöld marki skýra
stefnu til að styðja við rannsóknir
af þessum toga strax í upphafi og
taka forystu þar sem aðstæður
eru jafnákjósanlegar fyrir vetn-
isverkefni og finna má á Íslandi.
Jón Björn
Skúlason
Hrein orka
Nýting jarðvarma til
vetnisframleiðslu, segir
Jón Björn Skúlason, er
sérstaklega áhugavert
viðfangsefni.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Íslenskrar NýOrku ehf.
Með því að taka þátt í slíku verkefni frá upphafi gæti íslensk skipasmíði
og hönnun tekið þátt í þróunarverkefni sem yrði einstakt í heiminum.
Vetni og uppbygging
tækniþekkingar
ÉG las í Morgun-
blaðinu sl. miðvikudag
litla frétt á bls. 8, en
þar sagði:
„Óheimilt að taka
samræmd próf munn-
lega“. Þar segir frá
bréfi menntamála-
ráðuneytisins til að-
standenda nemanda í
10. bekk í ótilgreind-
um grunnskóla þar
sem hafnað er beiðni
um að nemandinn,
sem er með lesblindu
á háu stigi, fái að taka
samræmd próf munn-
lega. Óskin var ein-
föld: Að nemandinn fái aðstoð við
að lesa prófin og svör mætti skrifa
fyrir hann eða taka þau upp á seg-
ulband. Eflaust héldu allir að slíkt
væri auðsótt mál,
enda eflaust gert í
sumum skólum án
þess að sótt sé um sér-
staka undanþágu fyrir
þessu.
En hver skyldi vera
ástæðan?
Jú, reglugerðin ger-
ir ekki ráð fyrir slíku.
Ýmislegt er í reglu-
gerðinni að finna hvað
varðar samræmd próf
og talin upp frávik frá
þeim – en alls ekki
þetta.
Fyrir mér lítur
þetta út eins og mann-
vonska og algjört
skilningsleysi á aðstæðum nem-
enda með sértæk vandamál. Ég lít
svo á að það eigi að mæta þeim
nemendum á jákvæðan og upp-
byggilegan hátt, en ekki með þess-
um hætti.
Ekki þarf lagabreytingu fyrir
þeirri breytingu sem hér er verið
að tala um, því ef slíkt væri, þá
þyrfti bara að breyta lögum og það
í hvelli. En hér er aðeins um að
ræða reglugerð sem menntamála-
ráðherra gefur út og því er honum í
lófa lagið að kippa svona þáttum í
liðinn. Annað eins hefur nú verið
gert og því spyr ég nýjan mennta-
málaráðherra:
Hvers vegna er reglugerðinni
ekki breytt þannig að hægt sé að
taka á slíkum málum sem upp
koma í skólakerfinu?
Stórt mál
– lítil frétt
Guðrún
Ögmundsdóttir
Höfundur er alþingismaður.
Próf
Fyrir mér lítur þetta út
eins og mannvonska og
algjört skilningsleysi á
aðstæðum nemenda
með sértæk vandamál,
segir Guðrún Ög-
mundsdóttir í opnu
bréfi til menntamála-
ráðherra.
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Ingvari
Sverrissyni, kosningastjóra Reykja-
víkurlistans:
„Í Morgunblaðinu sl. miðvikudag,
10. apríl, birtist stutt grein undir fyr-
irsögninni: „Leiðrétting“. Þar er
skýrt frá að mistök hafi átt sér stað og
að grein eftir Rúnu Malmquist við-
skiptafræðing hafi verið með röngu
eignuð Þórhildi Ósk Halldórsdóttur
tölvufræðingi. Upphaflega greinin
birtist í Morgunblaðinu 9. apríl undir
yfirskriftinni: „Ráðleysi R-listans“.
Þar er sú rás atburða hörmuð sem
varð til þess að umrædd mistök áttu
sér stað og Þórhildur Ósk og Rúna
beðnar velvirðingar, ásamt lesendum
Morgunblaðsins og ritstjórn þess.
Undir greinina er ritað nafn Helgu
Guðrúnar Jónasdóttur, sem biðst vel-
virðingar „fyrir hönd þeirra sem að
málinu koma“, eins og það er orðað í
greininni.
Af þessu tilefni er ástæða til að
koma á framfæri fáeinum spurning-
um:
1. Er þetta sama Helga Guðrún
Jónasdóttir og er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjaneskjör-
dæmi eða önnur?
2. Hvaða hlutverki gegnir Helga
Guðrún Jónasdóttir á Morgunblaðinu
og á hvers ábyrgð starfar hún þar
fyrst hún er ekki í umboði ritstjórnar?
Ef hún er ekki starfandi á Morgun-
blaðinu þá er óskað skýringa á því
hvers vegna hún getur komið grein-
um inn í blaðið án þess að ritstjórn
beri ábyrgð á því.
3. Fyrir „hverra hönd“ er nefnd
Helga Guðrún að biðjast afsökunar?
4. Hvers vegna kom greinarhöf-
undur, Þórhildur Ósk Halldórsdóttir,
ekki sjálf athugasemdinni á fram-
færi? Er það e.t.v. tilfellið að á vegum
frambjóðenda Sjálfstæðisflokksins
séu ritaðar greinar sem svo eru eign-
aðar öðrum og í þessu tilfelli hafi
„gleymst“ eða „farist fyrir“ að láta
viðkomandi vita af?
5. Telur ritstjórn Morgunblaðsins
e.t.v. að þess séu fleiri dæmi að aðilar
sem skrifaðir eru fyrir aðsendum
greinum á síðum blaðsins séu í raun
réttri ekki höfundar þeirra?
Aths. ritstj.:
Helga Guðrún Jónasdóttir, formað-
ur Landssambands Sjálfstæðis-
kvenna, hafði milligöngu um að koma
umræddri grein á framfæri við rit-
stjórn Morgunblaðsins. Þar sem
Morgunblaðið átti engan þátt í þeim
mistökum, að rangt höfundarnafn
birtist með greininni, óskaði hún eftir
því að fá birta leiðréttingu þess efnis.
Helga Guðrún Jónasdóttir starfar
ekki á Morgunblaðinu og hefur aldrei
starfað á blaðinu.
Þess eru fjölmörg dæmi að aðrir
aðilar en höfundar komi greinum á
framfæri við blaðið. Það hefur t.d. átt
við um kosningaskrifstofur allra
flokka og lista í kosningum á undan-
gengnum árum.
Morgunblaðið er opinn vettvangur
fyrir skoðanaskipti fólks. Fyrirfram
treystir ritstjórn Morgunblaðsins því,
að rétt höfundarnöfn séu tilgreind,
þótt aðrir aðilar hafi milligöngu um að
koma greinum til ritstjórnar. Á liðn-
um árum og áratugum eru nokkur
dæmi um annað en í fæstum tilvikum
hefur verið um vísvitandi blekkingu
að ræða.
Ef marka má kynningu ýmissa al-
mannatengslafyrirtækja á starfsemi
sinni virðast þau taka að sér að skrifa
greinar eða skipuleggja greinaskrif
m.a. í Morgunblaðið fyrir ýmsa aðila.
Morgunblaðið hefur ekki beina vitn-
eskju um hvort slíkt hið sama er gert
á kosningaskrifstofum einhverra
stjórnmálaflokka eða framboðslista
en ákveðnar vísbendingar eru um
það.
Blaðið telur þetta neikvæða þróun.
Morgunblaðið er ásamt DV að verða
eini vettvangur fyrir slík skoðana-
skipti hins almenna borgara en í
skipulagningu greinaskrifa felst, að
mati blaðsins, viðleitni til þess að mis-
nota þennan vettvang. Morgunblaðið
á fullt í fangi með að veita viðunandi
þjónustu á þessu sviði vegna gífurlegs
aðstreymis aðsendra greina. Biðtími
vegna birtingar er of langur. Skipu-
lagning greinaskrifa í þágu tiltekins
málstaðar, hvort sem hún fer fram á
skrifstofum almannatengslafyrir-
tækja eða á kosningaskrifstofum
dregur úr möguleikum blaðsins til
þess að veita þá þjónustu á þessu
sviði, sem það vill veita.
Þar sem fyrirspurnir þessar koma
frá kosningastjóra Reykjavíkurlist-
ans væntir Morgunblaðið þess, að
kosningaskrifstofa Reykjavíkurlist-
ans taki ekki þátt í slíkri skipulagn-
ingu greinaskrifa í þeirri kosninga-
baráttu, sem framundan er.
Þar sem athugasemd Ingvars
Sverrissonar, kosningastjóra Reykja-
víkurlistans, var send Morgunblaðinu
með milligöngu almannatengslafyrir-
tækis væntir Morgunblaðið þess að
það fyrirtæki taki ekki þátt í slíkri
skipulagningu greinaskrifa.
Athugasemd til rit-
stjórnar Morgunblaðsins