Morgunblaðið - 13.06.2002, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Kennsludiskur
á íslensku
· Opna / Vistunaraðferðir / Útskýringar
· Verkfærin
· sýnt hvernig verkfærin vinna og hvað
þau gera.
· Verkfæraspjöldin
· Layer / Navigator / Paths / History /
Actions.
· Viðmótsstillingar
· Reglustika / Hjálparlínur /
Mynsturfyllingar / Burstaval.
· Ljósmyndavinnsla
· Skanner / Flytja inn / Stafræn
myndavél / Netframköllun.
· Ýmsar aðgerðir
· Edit > Stroke / Transform
· Image > Size / Canvas / Extract /
Liquify.
· Select > Colour range / Modify /
Similar / Filterar.
· Litakerfin
· Photoshop vinna
· Litabókin / Samsettar myndir /
Stimpill / Lýsing / Dekking.
· Vinna með skugga / Ljósmyndir í texta
· Texta effektar. Og margt fleira.
Á Photoshop
kennsludisknum er farið í
Eftirfarandi:
Útsö lustað i r-
-vers lan i r Hans Petersen
Kr ing lunn i
Smára l ind
Laugaveg i 178
Netvers lun-
www.to lvuv i rkn i .net
Nánar i upp lýs ingar
www.f jarkenns la . i s
F jarkenns la
Lyngás i 18
210 Garðabæ
Sími: 511 4510
f jarkenns la@fjarkenns la . i s
og póstkrö fusend ingar
Sjálfsnám af bestu gerð
Á LIÐNU sumri
kom sá, er þessar lín-
ur ritar, að Gullfossi,
sem vart er í frásögur
færandi. Þar við foss-
inn stendur minnis-
varði um Sigríði Tóm-
asdóttur í Brattholti
(1871-1957) reistur í
minningu hennar
1978. Sigríðar mun
lengst verða minnst
sem konunnar, sem
kom í veg fyrir virkjun
Gullfoss.
Um aldamótin 1900
fóru útlendingar að
sækjast eftir umráð-
um yfir fallvötnum hér
á landi. Englendingur nokkur fal-
aðist eftir Gullfossi, sem þá var í
eigu Brattholts, og bauð kr. 50 þús-
und, en það mun hafa jafngilt
fimmtíuföldu brunabótamati húss-
ins í Brattholti. Hér var því til
nokkurs að vinna.
„Ég sel ekki vin minn,“ sagði
Tómas í Brattholti, faðir Sigríðar.
Síðar féll Gullfoss í hendur er-
lends hlutafélags, er tók fossinn á
leigu í því skyni að virkja hann.
Þá reis Sigríður upp og höfðaði
mál til að fá samninginn ógildan.
Fékk hún föður sinn til að neita að
taka við árgjaldi fyrir fossinn. Hún
lagði nótt við dag, fór margar ferðir
til Reykjavíkur yfir torleiði og
óbrúuð vötn og gekk á fund emb-
ættismanna og talaði máli sínu.
En allt kom fyrir ekki, dómur féll
Brattholtsfjölskyldunni í óhag.
Tapaði Sigríður miklum fjármun-
um á málaferlum þessum.
Þá hótaði hún því, að við fyrstu
skóflustungu, sem tekin yrði til
virkjunar fossins, myndi hún kasta
sér í fossinn.
Til þess kom ekki,
því áform um virkjun
Gullfoss runnu út í
sandinn, þar sem hinir
erlendu aðilar misstu
smátt og smátt áhuga
á vatnsvirkjun og
leigugjöld hættu að
greiðast.
Féll þá samningur-
inn úr gildi.
Í dag er Gullfoss
ríkiseign, sem kunn-
ugt er. Hann er mesta
stolt okkar Íslendinga
og það sem við sýnum
útlendingum gjarnan,
er þeir koma til lands-
ins.
Fáum myndi nú detta í hug í
neinni alvöru að spilla þessum
fagra fossi með virkjun.
Svo mjög hafa tímarnir breyst.
Nú eru uppi stór áform um virkj-
un við Kárahnjúka. Þar á að stífla
Jökulsá á Dal og mynda nærri 60
ferkílómetra uppistöðulón, en
beina vatninu austur í Lagarfljót
með öllum þeim margvíslegu um-
hverfisáhrifum, sem slíkum vatns-
flutningum eru samfara.
Við virkjun mun ekki aðeins einn
foss hverfa, heldur margir tugir
fossa spillast.
Að vísu enginn sem kemst í
nokkurn samjöfnuð við Gullfoss, en
fagrir fossar engu að síður, hver á
sínum stað, sem setja svip á um-
hverfið og gefa landinu sál.
Þar má t.d. nefna fossana í Jök-
ulsá í Fljótsdal, sem þykja tilkomu-
miklir, sem aðeins verða svipur hjá
sjón, verði af virkjun, þótt um-
hverfisráðherrann leggi til, að
hleypt verði einhverju vatni á þá „á
ferðamannatíma“. Einnig hinn
fagri Töfrafoss í Kringilsárrana,
sem mun hverfa með öllu.
Um fossana í Jökulsá hefur Helgi
Hallgrímsson, náttúrufræðingur,
ritað sérlega góðar greinar í tíma-
ritið Gletting, 1.-2. tbl. 1998, sem ég
hvet sem flesta til að verða sér úti
um og lesa.
Sannleikurinn er sá, að þessir
fossar eru hluti af ásýnd landsins
og ef þeir raskast breytist ásýndin.
Landið verður ekki hið sama og áð-
ur.
Hvernig munu komandi kynslóð-
ir líta á það?
Miklar breytingar hafa orðið á
viðhorfi fólks til náttúruverndar frá
þeim tíma er Sigríður í Brattholti
hóf baráttu gegn virkjun Gullfoss.
Mönnum er að verða æ ljósara að
framtíð okkar sem þjóðar er komin
undir því, að við gætum landsins
vel.
Þjóðin vill, að landið sé nýtt af
skynsemi og varúð.
Komandi kynslóðir munu ekki
verðlauna þá, sem ganga fram í því
að spilla landinu og ásýnd þess,
jafnvel þótt það geti fært þjóðinni
einhvern tímabundinn gróða, því til
eru önnur og meiri verðmæti en
peningar.
Landið og fiskimiðin umhverfis
eru höfuðstóll framtíðarinnar og
komandi kynslóða. Ekki síst á
þetta við hin ósnortnu víðerni lands
okkar, sem verða munu sífellt þýð-
ingarmeiri í heimi, þar sem meng-
un og hvers kyns eyðilegging nátt-
úruverðmæta fer vaxandi.
Slík ósnortin víðerni munu í
framtíðinni verða ein helsta auðlind
okkar Íslendinga og laða til sín
ferðafólk í síauknum mæli.
Þjóðgarður á öræfunum norð-
austan Vatnajökuls mundi til fram-
tíðar skila meiri arði en mörg álver.
Við eigum að hafa manndóm til að
stofna hann, en ekki láta græðgi og
skammsýni ráða ferðinni. Tíminn
vinnur með umhverfinu.
Fossarnir mörgu á Austurlandi
eiga sér enga Sigríði í Brattholti í
dag, því miður. En þeir eiga engu
að síður marga varðstöðumenn.
Kannanir hafa sýnt, að um það bil
helmingur þjóðarinnar er andvígir
virkjun við Kárahnjúka.
Sem betur fer kunna margir að
meta baráttu Sigríðar í Brattholti
fyrir verndun Gullfoss. Henni var
reistur minnisvarði fyrir unnin af-
rek. Hann stendur þar sem ævar-
andi áminning til allra, er þangað
koma, að standa vörð um landið og
gæði þess.
Án fórnfúsrar baráttu Sigríðar
er óvíst við ættum þess kost að hafa
Gullfoss óskemmdan fyrir augum í
dag. Þá væri Ísland fátækara.
Nafn hennar mun geymast og
verða komandi kynslóðum leiðar-
ljós.
Nöfnum þeirra, sem vildu selja
og virkja Gullfoss, er ekki hampað í
dag, þau eru best geymd í þögninni.
Sigríður í Brattholti vildi ekki
fórna fegursta fossi landsins fyrir
skammvinnan gróða. Hún horfði
lengra fram á veginn, til framtíðar.
Þess vegna er henni þakkað.
Í dag vilja margir fórna ám, foss-
um og grónu landi á hálendi Aust-
urlands fyrir von um sams konar
gróða. Mun framtíðin þakka þeim?
Munu komandi kynslóðir reisa
Halldóri Ásgrímssyni minnisvarða
við Kárahnjúka?
Sigríður í Brattholti
Ólafur Þ.
Hallgrímsson
Náttúruvernd
Munu komandi kyn-
slóðir, spyr Ólafur Þ.
Hallgrímsson, reisa
Halldóri Ásgrímssyni
minnisvarða við
Kárahnjúka?
Höfundur er sóknarprestur á
Mælifelli í Skagafirði.
Teppi á stigaganga
Ármúla 23, sími 533 5060