Morgunblaðið - 30.06.2002, Blaðsíða 21

Norska húsið í Stykkishólmi er 170 ára um þessar mundir.
„Heldra heimili í Stykkishólmi á
19. öld“ og kennir þar ýmissa
grasa. Þar er „kabinett“ Árna,
setustofa eða bláa stofan, skrif-
stofa Árna, svefnherbergi gömlu
frú Steenbach, tengdamóður Árna,
sem dvaldi á heimilinu í nokkur ár,
barnaherbergi, tónlistarherbergi,
gestaherbergi og stássstofa eða
græna stofan.
Í risinu er nú opin safngeymsla.
Gestir geta skoðað sig um þar, en
þar má finna hluti úr sýslunni frá
ýmsum tímum. Þar er einnig hægt
að glöggva sig á þeim miklu viðum
sem húsið er byggt úr.
Nú standa yfir framkvæmdir við
Norska húsið. Skipta á um klæðn-
ingu á suðurhlið hússins en byrjað
er að skipta um þakefni á húsinu.
Setja á timburþak á húsið, eins og
það sem var á því þegar það var
byggt fyrir 170 árum. Áætlað er
að verkinu muni ljúka um mitt
sumar. Einnig verður tekin inn
hitaveita í húsið auk þess sem von-
ir standa til að hægt verði að vinna
að fyrirliggjandi verkefnum innan-
húss og ljúka þar með endurgerð
hússins sem staðið hefur yfir í 31
ár.
Fjölhæfur maður sem stundaði
merkar veðurathuganir
– En hver skyldi þessi stórhuga
maður vera sem ákvað að reisa
þetta mikla hús?
Árni Ó. Thorlacius fæddist árið
1802 og var af efnafólki kominn.
Hann fékk góða menntun í Dan-
mörku og Noregi þar sem hann
nam verslunarfræði, nýmál, sigl-
ingafræði o.fl. Hann stundaði
verslun og útgerð fyrstu árin sem
hann bjó í Stykkishólmi en dró sig
út úr þeim rekstri eftir nokkur ár.
Eftir það einbeitti hann sér að
landbúnaði. Hann átti Grunna-
sundsnes og var um áratugi um-
boðsmaður jarðeigna konungs á
svæðinu og innheimti leigur af
jörðum í eigu konungs. Heimildir
segja að Árni hafi verið mikill at-
gervismaður, selaskutlari frábær,
fimleikamaður mikill og karl-
menni, sundmaður ágætur og enn-
fremur hin besta skytta.
Árni beitti sér fyrir ýmsum
framfaramálum og var öflugur í
sjálfstæðisbaráttunni. Hann var
mikill bóka- og fræðimaður og var
fyrsti bókavörður Amtsbókasafns-
ins í Stykkishólmi. Hann studdi
við bakið á vini sínum Sigurði
Breiðfjörð og gaf meðal annars út
Númarímur á eigin kostnað og til-
einkaði Sigurður Árna rímurnar
fyrir vikið. Einnig er talið að Árni
hafi aðstoðað unga vinnukonu, Júl-
íönu Jónsdóttur frá Akureyjum,
við útgáfu ljóðabókarinnar
„Stúlka“, en Júlíana varð fyrst ís-
lenskra kvenna til að gefa út ljóða-
bók.
Þekktastur er Árni þó fyrir veð-
urathuganir sínar sem hann stund-
aði í um hálfa öld, frá 1845. Hann
fékk senda mæla og skráði mæla-
stöður á þar til gerð blöð. Við
þessar athuganir Árna er enn
stuðst.
Árni var kvæntur Önnu Magda-
lenu Steenbach (1807–1894). For-
eldrar hennar voru norskir en hún
ólst upp á Flateyri þar sem faðir
hennar var faktor hjá verslun
Henkels. Anna var annáluð hús-
freyja og rak stórt heimili þar sem
marga innlenda og erlenda gesti
bar að garði. Þau hjón eignuðst
ellefu börn og af þeim komust
fimm til fullorðinsára, Daníel (f.
1828), Anna Magdalena Guðrún (f.
1829), Ólína Agústa (f. 1831), Jos-
ephine Antonía (f. 1834) og Ólafur
Þorleifur (f. 1837).
asdish@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JÚNÍ 2002 21
VISA tilbo›
Danmörk
5.000kr.
afsláttur á mann
í 1-2 vikur
Billund
Hlí›asmára 15 • Sími 535 2100
19. ágúst
29. júní – 6. ágúst. Ólöf Sigríður
Davíðsdóttir og Snjólaug Guð-
mundsdóttir sýna glerverk og
flókamyndir.
29. júní – 6. ágúst. Guðfinna
Hjálmarsdóttir myndlistarkona
sýnir verk sem gerð voru sér-
staklega fyrir Norska húsið. Hún
er barnabarnabarn Árna og
Önnu Thorlacius.
10. ágúst – 1. sept. Lárus og
Jón Svanur Péturssynir. Sýning
um endurgerð Norska hússins
1978-1987.
10. ágúst – 1. sept. Dýrfinna
Torfadóttir gullsmiður sýnir verk
sín.
Helgar í september. Listakon-
ur úr Galleríi Sneglu verða með
fjölbreytta sýningu.
Norska húsið verður opið dag-
lega í sumar milli kl. 11 og 17 og á
öðrum tímum eftir samkomulagi.
Dagskrá
Norska
hússins í
sumar
aukna öryggistilfinningu. Eins er
hin margvíslega fræðsla um m.a.
þjálfunarfræði, næringarfræði, slök-
un, áhættuþætti og hjartasjúkdóma
mjög gagnleg,“ segir Magnús.
Hver sendir hjartasjúklinga á
Reykjalund?
„Það eru hjartaskurðlæknar og
hjartasérfræðingar á hjartadeildum
eða stofum úti í bæ. Og einnig heilsu-
gæslulæknar í vissum tilfellum.“
Hverjir hafa mest gagn af endur-
hæfingu?
„Það eru sjúklingar sem hafa ver-
ið mjög veikir og misst mikið þrek.
Þeir læra að byggja upp þrek sitt á
nýjan leik með æfingum sem eru
hjólaæfingar undir eftirliti þjálfara
þar sem horft er á hjartalínurit á
skjá, gönguæfingar, leikfimi og æf-
ingar í tækjasal – auk þess sem sund
er að verða stór þáttur í meðferðinni
með tilkomu nýju sundlaugarinnar.
Einnig leggjum við mikla áherslu á
breytta lífshætti og erum með
fræðslu og námskeið í reykingavörn-
um, streitustjórnun, slökun og
fræðslu um þjálfun og hjartasjúk-
dóma.“
Á hvaða stigi sjúkdómsins kemur
fólk til meðferðar á Reykjalundi?
„Flestir af skornu sjúklingunum
koma eftir sex vikur frá aðgerð og
dvelja hér að jafnaði í fjórar vikur.
Þeir sem hafa farið í kransæðaút-
víkkun koma gjarnan eftir tvær til
þrjár vikur og þeir sem hafa fengið
kransæðastíflu koma fjórum til sex
vikum eftir áfall.“
Þjálfun skilar hjartabiluðum miklu
Hverjar eru helstu nýjungar í end-
urhæfingu hjartasjúklinga nú um
stundir?
„Þjálfun hjartabilaðra, sem áður
þótti ekki hyggileg. Þegar ég var í
námi og kom til starfa á hjartadeildir
lágu hjartasjúklingar yfirleitt í sex
vikur í rúminu og fengu hjálp við allt.
Þá voru raunar önnur lyf notuð. En
smám fór þetta að breytast og þróun
í meðferð hjartasjúklinga hefur ver-
ið margvísleg, m.a. mikið komið af
nýjum lyfjum og eins hefur þróun í
rannsókn og meðferð verið gífurleg.
Þess vegna lifa miklu fleiri hjarta-
sjúklingar eftir áfall. Sjúklingar með
hjartabilunareinkenni hafa verið
sendir í sívaxandi mæli í þjálfun, þar
sem rannsóknir hafa sýnt að hún
gagnast þeim mjög vel. Margir úr
þessum hópi létust af sínum sjúk-
dómi áður en nú hjálpa lyf og full-
komnari læknisþjónsta til við að
halda þeim á lífi.“
Hvernig gengur að fjármagna þessa
starfsemi?
„Við höfum úr litlu að spila til
framþróunar og viðhalds tækja og
erum nokkuð háð góðvilja líknar-
félaga í þeim efnum. Fyrir einu og
hálfu ári breyttist rekstur Reykja-
lundar á þann hátt að við hættum að
vera með daggjöld en fengum nýjan
þjónustusamning við heilbrigðis-
ráðuneytið. Áður þurftum við að
hafa sjúklinga alla daga ársins í öll-
um rúmum en með nýja þjónustu-
samningnum þurfum við að skila
ákveðnum afköstum en getum hliðr-
að til með hvenær það er gert. Á
hjartadeildinni fara nú allir heim um
helgar.“
Einna stystir biðlistar eftir
endurhæfingu á hjartadeildinni
Hvað eru langir biðlistar núna eftir
meðferð á hjartadeild Reykjalundar?
„Biðlistar á Reykjalundi eru mjög
mislangir eftir deildum og langstyst-
ir á hjartadeildinni – en þó þarf sumt
fólk að bíða svo mánuðum skiptir eft-
ir að það er tilbúið í endurhæfingu.“
Í lokin Magnús – er ekki margt eft-
irminnilegt sem gerist í svona starfi?
„Jú vissulega. Við förum t.d. á sex
vikna fresti í fjallgöngur með hjarta-
sjúklingana og ég man eftir einum
sem var svo himinlifandi að hafa
komist á toppinn á Helgafelli að
hann gat þess sigri hrósandi að þetta
væri hans fyrsta fjallganga. Mér eru
líka minnisstæðir sjúklingar sem
hafa verið óstarfhæfir af kvíða og
hræðslu, en hafa komist til vinnu eft-
ir dvölina hér.“