Morgunblaðið - 02.07.2002, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MEÐAL brautskráðra nemenda frá
Háskóla Íslands á dögunum voru
þeir þrír fyrstu sem útskrifast úr
meistaranámi í opinberri stjórnsýslu
frá stjórnmálafræðiskor skólans, en
það eru þau Lára S. Baldursdóttir,
Haukur Arnþórsson og Soffía Waag
Árnadóttir.
Gunnar Helgi Kristinsson, pró-
fessor, segir að námið í opinberri
stjórnsýslu sé áframhaldandi þróun
á svipuðu námi eða meistaranámi í
stefnumótun og stjórnsýslu. „Þessi
gráða M.P.A. (Master of Public Ad-
ministration) er hugsuð sem hagnýtt
nám með fræðilegu ívafi fyrir þá sem
ætla að sinna opinberri stjórnsýslu
eða annars konar stjórnsýslu. Mjög
oft sækir í þetta nám fólk sem er bú-
ið að vera úti á vinnumarkaðnum og
langar að styrkja stöðu sína, ann-
aðhvort í því starfi sem það er í eða
langar að skipta um vettvang,“ segir
Gunnar.
Að hans sögn er námið þverfag-
legt og hugsað fyrir fólk úr öllum
greinum. Hann segir að í námið hafi
sótt fólk með mjög ólíka menntun,
en skilyrði sé að fólk hafi lokið BA-
prófi eða hliðstæðri gráðu. „Námið
er hugsað þannig að stjórnsýslan
þarf á fólki að halda með ólíkan bak-
grunn. Hún þarf á lögfræðingum að
halda, verkfræðingum, stjórnmála-
fræðingum og svo framvegis. Við
viljum fá þetta ólíka fólk sem ætlar
að fara að vinna í ólíkum greinum
stjórnsýslunnar og fara í gegnum
meginatriðin í opinberri stjórnsýslu
sem fræðigrein jafnt sem hagnýtri
grein,“ bendir hann á.
Aðspurður hvert fyrirmyndin að
náminu sé sótt, segir Gunnar að litið
hafi verið til Bandaríkjanna. Nám af
þessu tagi hafi þróast töluvert í
Bandaríkjunum og hafi því verið
höfð hliðsjón af bandarískum skólum
við skipulagningu námsins og á hann
von á að svo verði áfram.
Fimmtán eininga starfsþjálfun
Að hans sögn er nám í opinberri
stjórnsýslu 60 einingar, þar af 15
eininga starfsþjálfun, en þeir sem
hafa víðtæka starfsreynslu hjá hinu
opinbera fá þær einingar metnar.
Gunnar segir að það gildi um marga
nemendur að þeir hafi mikla starfs-
reynslu þegar út í námið er komið.
Hann bætir við að námið sé fjöl-
breytt og bendir á að fólk hafi einnig
val upp að ákveðnu marki og geti
sótt námskeið í öðrum greinum og
jafnvel öðrum skólum, jafnt innlend-
um sem erlendum. Hann nefnir sem
dæmi að fólk læri grunnatriði í
stjórnsýslu íslenska ríkisins og í op-
inberri stjórnsýslu. Þá séu kenndar
kenningar um skipulagsheildir og
hvernig nýrri kenningar um stjórn-
un hafi verið útfærðar. „Síðan læra
nemendur grunnatriðin í stjórn-
sýslurétti, rekstarhagfræði og í
framhaldi af því hvernig fólk leggur
mat á kostnað og ábata hjá hinu op-
inbera,“ bendir hann á.
Gunnar leggur áherslu á að kenn-
ararnir komi úr ólíkum deildum inn-
an skólans og einnig af vinnumark-
aðnum. Hann segist vonast til að í
framtíðinni muni fólk sem starfi við
opinbera stjórnsýslu koma og kenna,
til þess að tengslin milli meistara-
námsins og stjórnsýslunnar verði
svolítið lifandi.
Að sögn Gunnars gera nemendur
síðan lokaverkefni og geta þeir valið
hvort þeir vinna hagnýtt verkefni
eða fræðilega ritgerð. „Enn sem
komið er hefur ritgerðarformið verið
allsráðandi en við viljum gjarnan
prófa okkur áfram í hina áttina. Það
á að vera svolítil gróska í þessu
námi, gróska sem við viljum gjarnan
sjá komast út í þjóðfélagið,“ heldur
hann áfram.
Hann segist sannfærður um að
þetta nám hafi sannað gildi sitt en 15
nemendur voru teknir inn í fyrra-
haust. Nemendur í opinberri stjórn-
sýslu eru nú á bilinu 20–30, en ein-
göngu eru teknir inn nemendur
annað hvert ár.
Upplýsingatæknin hefur
haft mikil áhrif á lýðræðið
Haukur Arnþórsson, forstöðu-
maður á upplýsinga- og tæknisviði
Alþingis, segir að námið hafi bæði
verið mjög skemmtilegt og gagnlegt.
Haukur er með B.Ed.-gráðu í upp-
eldisfræði og hefur starfað lengi hjá
hinu opinbera. Hann telur að sú
starfsreynsla hafi verið góður und-
irbúningur að náminu í opinberri
stjórnsýslu.
„Mér fannst stjórnsýsluhluti nám-
ins innihaldsmeiri en ég átti von á.
Saga stjórnsýslunnar, viðhorf í þró-
un hennar og stjórnsýsluréttur
fundust mér skemmtileg viðfangs-
efni. Farið var dýpra í þessi efni en
ég hafði vænst. Námið nýtist sér-
staklega vel öllum þeim sem að
vinna hjá hinu opinbera, ekki síst
stjórnendum,“ segir hann.
Haukur skrifaði lokaritgerð sína
um lýðræði og upplýsingatækni.
Hann skoðaði helstu þætti lýðræð-
isins og upplýsingatækninnar og bar
saman hvaða áhrif líklegt væri að
upplýsingatæknin hefði á lýðræðið.
Hann telur að upplýsingatæknin
hafi mikil áhrif á lýðræðið bæði beint
og óbeint. „Tæknin hefur bein áhrif
sem nýr miðill í samskiptum kjós-
enda og stjórnmálamanna. Þessi
miðill er gagnvirkur og þar af leið-
andi svolítið öðruvísi en aðrir miðlar,
þar sem samskiptin eru bara í aðra
áttina,“ bætir hann við.
Hann lýsir óbeinum áhrifum og
segir að upplýsingatækni leiði til
þess að starfsemi stjórnmálamanna
og hins opinbera verði sýnileg með
netbirtingu ákvarðana og annars
efnis. Þetta gagnsæi opinberra
starfa auðveldi almenningi aðhald að
hinu opinbera.
Haukur segir að upplýsingatækni
hafi ekki áhrif á fulltrúalýðræðið og
bendir jafnframt á að ekki séu allir
sammála þessari niðurstöðu. „Þó að
lýðræðið verði á ýmsan hátt virkara
með upplýsingatækni þá mun það
ekki leiða til milliliðalauss lýðræðis,
beins lýðræðis. Upplýsingatækni
hefur ekki áhrif á forsendur fulltrúa-
lýðræðisins nema að litlu leyti. For-
sendur þess eru fjöldi mála, fjöldi
þátttakenda í lýðræðinu, fjarlægðir
sem hafa minnkað með netinu og
sérhæfing sem er alltaf að aukast.
Þar af leiðandi er það mín niðurstaða
að þrátt fyrir mikil bein og óbein
áhrif upplýsingatækni í átt til auk-
innar lýðræðislegrar virkni og betra
og fullkomnara lýðræðis þá breytir
upplýsingatækni ekki fulltrúalýð-
ræðinu,“ segir hann.
Pappírslaust Alþingi
Soffía Waag Árnadóttir er mjög
ánægð með námið í opinberri stjórn-
sýslu og telur hún að opinber stjórn-
sýsla sé mjög spennandi vettvangur,
þar sem hún sé að breytast mikið og
nýjar hugmyndir séu að koma inn
sem líkist stjórnunarháttum í fyrir-
tækjum. Soffía er að vinna að rann-
sóknum núna í kjölfar námsins, en
hún hefur einnig lokið diplóma-
gráðu í ferðamálafræði frá Salz-
burgarháskóla og BA-gráðu í félags-
fræði.
Soffía skrifaði lokaritgerð sem
fjallaði um það hvort Alþingi gæti
orðið fyrsta pappírslausa þing í ver-
öldinni. Hún tók fyrir og rannsakaði
póst ákveðins fjölda alþingismanna í
ákveðinn tíma en markmiðið var að
leita leiða til að minnka pappírsflæð-
ið sem þingmenn fá í viku hverri.
„Ég fékk aðgang að póstinum hjá
þeim og flokkaði hann. Upp úr því
vann ég spurningalista fyrir stofn-
anir og hagsmunasamtök sem senda
Alþingi póst. Þá fékk ég viðhorf
þeirra til almenns pósts og tölvu-
pósts. Svo tók ég einnig viðtal við
starfsmenn Alþingis,“ segir hún.
Að sögn Soffíu segir í þingsköpum
að pappír skuli lagður á borð þing-
manna og sé pósturinn í raun tví-
þættur, annars vegar það sem kem-
ur að utan til Alþingis og hins vegar
innanhússpóstur og leggur hún
áherslu á að það sé einnig gífurlegt
magn. Hún segir að það sem hafi
komið í ljós með könnuninni sé að
þrátt fyrir aukna rafvæðingu lifi
pappírssamskiptin góðu lífi.
„Þetta eru allavega skýrslur og
blöð sem send eru til hinna kjörnu
fulltrúa okkar. Alþingismenn kom-
ast ekki yfir að lesa allt og þar af
leiðandi fer sumt af þessu beint í
ruslið,“ bendir hún á en segir að
þingmenn fái reyndar einnig mikið
magn af rafrænum pósti og það þurfi
að koma böndum á hann. Hún segist
hafa komið með tilllögu að gagn-
virku pósttorgi.
„Það er rafrænt samskiptatorg
Alþingis þar sem markmiðið er að ná
tökum á öllum upplýsingastraumi til
og frá Alþingi. Þá er til dæmis póst-
ur alþingismanna flokkaður efnis-
lega og ef einhver er til dæmis að
fylgjast með sjávarútvegsmálum þá
getur sá hinn sami farið inn á sjávar-
útveg og fundið þar allar upplýsing-
ar um málefnið og jafnframt komið
sinni skoðun á framfæri,“ bætir hún
við.
Árangursstjórnun hjá
hinu opinbera
Lára S. Baldursdóttir, forstöðu-
maður landsskrifsstofu fyrir ungt
fólk í Evrópu, segir að meistaranám-
ið hafi staðið undir væntingum og að
hún sé afskaplega ánægð með nám-
ið. Lára er menntaður kennari en
hefur starfað hjá hinu opinbera í tíu
ár og segir hún að námið hafi sett
hlutina í ákveðið samhengi. Hún seg-
ir það mikilvægt að stjórnendur hjá
hinu opinbera vinni faglega og þetta
nám stuðli að því.
Lára skrifaði lokaritgerð um ár-
angursstjórnun hjá hinu opinbera.
„Árangursstjórnun hefur verið not-
uð og byrjaði fyrst í einkageiranum.
Síðan hefur hún verið löguð að þörf-
um hins opinbera. Mér fannst mjög
forvitnilegt að skoða þetta tæki af
því að bæði Reykjavíkurborg og rík-
ið hafa verið að nota það. Ég vildi
vita hvort þetta væri jafn merkilegt
og nothæft og af er látið,“ segir hún.
Lára fjallaði fyrst fræðilega um
efnið og segist hafa reynt að kafa dá-
lítið ofan í bakgrunninn og á hverju
það byggist. Hún segir að fólk sé
alltaf að reyna að finna út hagkvæm-
ar leiðir til að vinna skipulagsheildir,
nýta fjármagnið sem best og finna út
hvernig hægt sé að ná markmiðum
og byggir árangursstjórnun á þeirri
hugmynd.
„Síðan gerði ég rannsókn hjá
Íþrótta- og tómstundaráði Reykja-
víkur. Ég tók viðtöl við millistjórn-
endur, það er forstöðumenn fé-
lagsmiðstöðva, og spurði þá út í hvað
vanti upp á til að þeir geti notað ár-
angursstjórnun eins og á að gera.
Einnig spurði ég hvort þetta stjórn-
tæki væri að skila því sem til er ætl-
ast,“ bætir hún við.
Hún bendir á að vandamálið fyrir
hinn opinbera vettvang sé það að
stjórnendur hafi ekki sömu fjárhags-
legu viðmiðin sem einkafyrirtæki
hafi, það er hagnað og tap og geti því
verið erfitt fyrir stjórnendur að
mæla árangur af starfi sínu. „Í
grundvallaratriðum er árangurs-
stjórnun hin sama, hvort sem er hjá
hinu opinbera eða í einkageiranum,
en áherslan getur ekki verið á hagn-
að og tap hjá hinu opinbera,“ heldur
Lára áfram.
Að hennar sögn var niðurstaðan af
rannsókninni sú að árangursstjórn-
un sé mjög gagnlegt hjálpartæki til
þess að ná góðri þjónustu og hag-
kvæmum rekstri, en hins vegar segir
hún að ekkert komi í staðinn fyrir
heilbrigða skynsemi og reynslu
stjórnandans.
Fyrstu nemarnir luku meistaranámi í opinberri stjórnsýslu frá HÍ
Hagnýtt nám með
fræðilegu ívafi
Fyrstu nemendurnir með meistaragráðu í
opinberri stjórnsýslu voru brautskráðir frá
Háskóla Íslands í síðasta mánuði. Þeir
sögðu Fanneyju Rós Þorsteinsdóttur frá
lokaverkefnum sínum, auk þess sem hún
kynnti sér hvað í náminu felst.
Morgunblaðið/Jim Smart
Haukur Arnþórsson, Lára S. Baldursdóttir, Gunnar Helgi Kristinsson
og Soffía Waag Árnadóttir.
fanneyros@mbl.is
BJÖRN Bjarnason segir í pistli á
heimasíðu sinni að viðbrögð sendi-
herra Evrópusambandsins (ESB)
gagnvart Íslandi við ummælum
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra komi þeim ekki á óvart sem
fylgst hafi með talsmönnum ESB á
alþjóðafundum. Þeir láti oft eins og
þeir séu langt yfir fulltrúa ein-
stakra aðildarríkja hafnir, þeirra
sé í raun að eiga síðasta orðið, þótt
um sé að ræða pólitísk málefni,
sem snerta hagsmuni einstakra
ESB-landanna.
Björn segir að þessum embætt-
ismönnum ESB sé mikið í mun að
halda því stíft fram að þeir hafi
ekki aðeins túlkunarvald heldur
einnig einhvers konar yfirþjóðlegt,
lýðræðislegt umboð til að líta á
pólitíska hagsmuni einstakra ríkja
sem horn í síðu ESB-heildarinnar.
„Þess vegna,“ heldur Björn
áfram, „bregðast embættismenn-
irnir við með sama hætti og sendi-
herra ESB á Íslandi gerði, þeir
hika ekki við að setja ofan í við
kjörna fulltrúa þjóða, af því að þeir
komast upp með það, einmitt
vegna skorts á lýðræðislegu að-
haldi og viðhorfsins í skjóli þess
gagnvart hinu upphafna embættis-
mannavaldi í Brussel.“
Björn segir að því fari víðs fjarri
að Davíð hafi verið að benda á eitt-
hvað sem ábyrgir stjórnmálamenn
hafi ekki tekið upp áður, þeim
fjölgi þó sem betur fer jafnt og
þétt, stjórnmálamönnunum í Evr-
ópu, sem halda svipuðum skoðun-
um fram, ekki síst vegna þess að
þeim líki ekki viðbrögð eins og þau
sem sendiherra ESB á Íslandi
sýndi.
Björn telur að þessi afstaða, að
fyrr eða síðar verði menn að sætta
sig við sjónarmið ESB, endur-
speglist best í þeirri staðreynd að
Brussel-valdið taki ekki til lang-
frama mark á því, ef kjósendur í
einhverju ESB-landi segja nei við
einhverri ESB-samþykkt í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. „Knúið er á um
að atkvæðagreiðslan sé endurtek-
in, þar til tekist hefur að fá já –
þetta mega Írar reyna núna, eftir
að þeir höfnuðu Nice-sáttmálanum
í þjóðaratkvæðagreiðslu. Nú er
þrýst á nýja atkvæðagreiðslu og
allt ESB-valdið leggst á þá sveif að
fá langþráð já, til að fá meira um-
boð en áður til að fara sínu fram,“
segir Björn.
Björn Bjarnason um
ummæli sendiherra
ESB gagnvart Íslandi
Skortur á
lýðræðis-
legu að-
haldi innan
ESB
Athugasemdir
komnar frá
sex aðilum
FRESTUR til að skila inn athuga-
semdum til Skipulagsstofnunar
vegna tillagna um stækkun álversins
í Straumsvík rann út á föstudaginn.
Stefán Thors skipulagsstjóri segir
að athugasemdir hafi borist frá sex
aðilum en tekur jafnframt fram að
fleiri athugasemdir kunni að hafa
borist enda sé miðað við dagsetningu
póststimpils. Hann vill því að svo
stöddu ekki gefa upp hverjir hafi
sent inn athugasemdir.
Stefán segir að miðað við það að
framkvæmdaraðili haldi sig við alla
tímafresti við að svara athugasemd-
um og umsögnum sé stefnt að því að
Skipulagsstofnun birti úrskurð sinn
26. júlí næstkomandi.
Hugmyndir um stækk-
un álvers í Straumsvík
♦ ♦ ♦