Morgunblaðið - 26.07.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í
sífelldri leit að hagræð-
ingu og aukinni skilvirkni
í stjórnkerfinu hefur nú
náðst sá einstæði árang-
ur að leggja af eina grein
ríkisins. Hingað til hefur ríkið
skipst í löggjafar-, framkvæmda-
og dómsvald, en hagræðing hefur
tekist með niðurlagningu sjálf-
stæðs löggjafarvalds. Önnur hag-
ræðingaraðgerð sem ekki mun
koma sér síður vel fyrir lands-
menn er að úr gildi hefur verið
numin stjórnarskrá lýðveldisins.
Sú aðgerð er mikilvæg fyrir þá
sök að hér eftir þurfa stjórnvöld
ekki að hafa áhyggjur af því hvort
einstakar ákvarðanir skerði rétt-
indi borgaranna. Þar með einfald-
ast öll
ákvarð-
anataka og
stjórnkerfið
verður skil-
virkara, hag-
kvæmara,
faglegra og nútímalegra.
En hvernig má það vera að
bæði löggjafarvald og stjórn-
arskrá hafi verið aflögð í einni
svipan? Jú, aðdragandinn er ein-
hvern veginn á þá leið að hér á
landi hófu starfsemi veitinga-
staðir þar sem boðið var upp á
nektardans, bæði í opnu rými
staðanna og í lokuðum her-
bergjum þeirra. Í lokuðu her-
bergjunum hefur farið fram svo
kallaður einkadans og fram-
kvæmd hans er með þeim hætti
að aðrir en dansarinn og sá sem á
dansinn horfir verða hans ekki
varir. Svo furðulegt sem það kann
að virðast þá hefur einkadansinn
þrátt fyrir þetta farið mikið fyrir
brjóstið á sumum sem virðast líta
svo á að einkadansinn sé bara alls
ekkert einkamál tveggja manna.
Helsta gagnrýnin snýr að því
að verið sé að fara illa með dans-
arann og hann dansi ekki af eigin
hvötum heldur vegna þrýstings
annarra. Þá er því haldið fram að
dansarinn stundi iðulega vændi
samhliða vinnu sinni sem dansari.
Þó er það svo, að þrátt fyrir
margra ára reynslu af þessum
veitingastöðum og einkadans-
inum, og þrátt fyrir örvænting-
arfulla leit að einhverju sem stutt
geti þessar ásakanir, þá hefur
ekkert komið fram sem staðfestir
þær. Ásakanirnar eru því mark-
lausar og byggjast á getgátum og
gróusögum, en um ákvarðanir
stjórnvalda sem byggjast á get-
gátum og gróusögum þarf ekki að
hafa mörg orð.
Svo vikið sé aftur að því hvern-
ig stjórnarskráin og löggjaf-
arvaldið voru lögð af, þá gerðist
það með þeim hætti að borg-
arstjóri fékk gerða lögreglu-
samþykkt, sem felur í sér að veit-
ingastaðir sem bjóða upp á
nektardans geta ekki haldið
áfram starfsemi. Lögreglu-
samþykktin þurfti staðfestingu
dómsmálaráðherra, og var hún
auðsótt þó að ljóst mætti vera að
hún bryti í bága við stjórnarskrá
lýðveldisins.
En hvers vegna tengist nekt-
ardans stjórnarskránni? kunna
menn að spyrja. Jú, hann gerir
það vegna þess að í stjórn-
arskránni er ákvæði þar sem seg-
ir að öllum sé frjálst að stunda þá
atvinnu sem þeir kjósi, og nekt-
ardans hefur vissulega veitt
fjölda fólks vinnu, bæði beint og
óbeint. Nektardans er þess vegna
varinn í stjórnarskránni, en þar
segir þó að atvinnufrelsinu megi
setja skorður með lögum, enda
krefjist almannahagsmunir þess.
Og hér skyldu menn taka sér-
staklega eftir orðunum „með lög-
um“ og „krefjist almannahags-
munir þess“. Væri stjórnarskráin
enn í gildi hefði dómsmálaráð-
herra orðið að hafna lögreglu-
samþykktinni um bann við einka-
dansinum á tveimur forsendum.
Annars vegar af þeirri tæknilegu
ástæðu að atvinnufrelsi má ekki
takmarka nema með lögum og
þar með ekki með lögreglu-
samþykkt. Enda fer því fjarri að
ætlast sé til að lögreglu-
samþykktir taki til slíkra mála,
eins og lesa má um í lögum um
lögreglusamþykktir.
Hins vegar hefði dóms-
málaráðherra orðið að stöðva lög-
reglusamþykktina vegna þess að
almannahagsmunir krefjast þess
bara hreint ekki að einkadans sé
bannaður. Það eru engir al-
mannahagsmunir í hættu þó að
fólk pari sig saman, fari inn í lok-
uð herbergi og dansi þar hvað
fyrir annað. Og þó svo vilji til að
annar einstaklingurinn sé nakinn
breytir það engu um almanna-
hagsmunina, þetta snertir þá alls
ekki. Og þetta snertir þá ekkert
frekar þó að um sé að ræða dans
á veitingastað en ekki í heima-
húsi. Almenningi stafar alls engin
ógn af þessum dansi, og breytir
engu þar um þó að sumum kunni
að þykja dansinn óviðkunn-
anlegur. Ekki skiptir heldur máli
þó að einhverjum þyki veitinga-
staðirnir óæskilegir. Það eru ekki
málefnaleg rök fyrir því að banna
með öllu tiltekna atvinnu-
starfsemi.
Þrátt fyrir alla þá hagræðingu
sem getið var um hér í upphafi að
megi ná fram með afnámi löggjaf-
ans og stjórnarskrárinnar hljóta
menn samt að vona að sú hagræð-
ing sé aðeins tímabundin. Sé um
varanlega breytingu að ræða og
verði þessari ákvörðun dóms-
málaráðherra og borgarstjóra
ekki snúið við eru réttindi borg-
aranna hér á landi í meiri hættu
en þau hafa áður verið. Haldist
þessum stjórnvöldum uppi að
misbeita valdi sínu með þessum
hætti er engin ástæða til að gera
ráð fyrir því að önnur borgaraleg
réttindi muni ekki láta undan
síga. Ef hægt er að banna til-
tekna atvinnugrein með lögreglu-
samþykkt, af þeirri ástæðu einni
að einstakir stjórnmálamenn telja
sig skora með því pólitísk stig,
skyldi þá ekki næst vera hægt að
banna tilteknar samkomur
manna með sams konar sam-
þykkt? Og þá auðvitað alveg án
tillits til þess hvort samkomurnar
ógnuðu nokkrum manni – nema
ef til vill einhverjum stjórnmála-
manni. Skyldi þá ekki líka mega
banna skrif um einstök mál? Að
minnsta kosti leiðindaskrif um
leiðindamál. Í það minnsta ef þau
henta ekki tilteknum ein-
staklingum.
Afnám
réttinda
„Haldist þessum stjórnvöldum uppi að
misbeita valdi sínu með þessum hætti er
engin ástæða til að gera ráð fyrir því að
önnur borgaraleg réttindi muni ekki
láta undan síga.“
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@mbl.is
KRISTÍN G. Magnús hefur haldið
úti sýningum á ensku fyrir ferða-
menn hér á landi nær hvert sumar í
meira en þrjátíu ár. Kaffileikhúsið er
nýjasti viðkomustaður sýningarinn-
ar, sjöttu húsakynnin þar sem dag-
skráin hefur verið leikin hér í miðbæ
Reykjavíkur. Það er ekki ólíklegt að
þetta verði síðasta sýningin sem er
flutt í þessu húsi en ef svo fer munu
margir eflaust eiga eftir að sakna
hinnar ótrúlegu nálægðar við leikar-
ana sem rýmið gefur færi á.
Þessi sýning Ferðaleikhússins er í
töluvert breyttri mynd frá því í
fyrrasumar, þegar Kristín lék ein á
sviðinu í Iðnó. Hún hefur nú fengið til
liðs við sig nýbakaðan leikara, Ólaf
Þór Jóhannesson, til að lífga upp á
sýninguna.
Það er eins og farið hafi verið yfir
allan textann, hlutur skyggnu-
myndasýningarinnar verið aukinn og
leiknum atriðum fækkað nokkuð. Í
fyrri hlutanum gantast Ólafur í gervi
Reyðfirðings nokkurs við Kristínu
og töluverðum upplýsingum um
þjóðhætti er komið á framfæri í sam-
talsformi í flutningi þeirra beggja
bæði fyrir og eftir hlé. Nálægðin við
áhorfendur nýtist sæmilega, sér-
staklega þegar Halldór og Ólafur
líða um salinn í draugslíki í leikþætt-
inum um djáknann á Myrká. Þar átti
Ólafur mjög hnitmiðaðan leik.
Skyggnumyndasýningin kemur líka
mun betur út í þessari nálægð, en
hætt er við að bjálkar þeir sem bera
uppi efri hæð hússins hafi skyggt
nokkuð á sýningartjaldið. A.m.k.
virðist mun betra að sitja vinstra
megin í salnum.
En nálægðinni geta líka fylgt gall-
ar jafnt sem kostir. Sviðsmyndin er
með minna móti og þrengslin komu í
veg fyrir að hægt væri að brjóta upp
samtalsatriðin, svo þau urðu of eins-
lit þrátt fyrir líflegan leik Kristínar
og Ólafs, en látbragð Reyðfirðings-
ins og hreimur voru skemmtilega út-
færð. Kristín stóð fullnálægt fremstu
áhorfendum þannig að þeir sem aftar
stóðu sáu oft aðeins efri hluta líkam-
ans. Stóll til hliðar var vel nýttur og
Kristín tókst öll á loft við túlkun á
lesnu efni.
Helsti annmarki sýningarinnar, í
samanburði við fyrri útfærslur, er að
dregið hefur verið úr hlutfalli leikins
efnis. Sagan um óhreinu börnin
hennar Evu endaði í handapati og
vandræðum þar sem leikmunirnir
sem Kristín hefur stuðst við voru
ekki lengur til staðar. Hápunktar
sýningarinnar eru frásagnirnar af
móður minni í kví, kví og djáknanum
á Myrká, ekki vegna þess að þeir
komi sögunum óbrengluðum til skila
heldur þvert á móti vegna þess að
þarna er eitthvað einstakt á ferðinni,
þjóðsögur sem í meðförum Kristínar
hafa þróast áfram, hún hefur aukið
við og endurbætt og hafa öðlast sjálf-
stæðan tilverurétt, sem er að sjálf-
sögðu eðli slíkra sagna. En það hefur
líka verið krukkað í þennan innsta
kjarna leiksýningarinnar; aðeins við-
bæturnar við Garúnarsögu eru leikn-
ar – og hið skelfilega atriði þegar
djákninn reynir að draga Guðrúnu
ofan í opna gröf sína er horfið – og
móðir mín í kví, kví hefur verið svipt
kristínskum einkennum sínum og
færð nær ritaðri gerð þjóðsögunnar.
Útlendir leikhúsgestir geta sótt
ýmsan fróðleik og dægradvöl í Kaffi-
leikhúsið þessa dagana, en hin barns-
lega, rómantíska sýn á arfleifð okkar
Íslendinga sem einungis Kristín
geymdi með sér og gat miðlað okkur
er að miklu leyti horfin. Í þessari
birtingarmynd sinni er sýningin nær
því takmarki sínu að gefa útlendum
ferðamönnum nasasjón af menningu
okkar og þjóðlegri arfleifð, en á sama
tíma hefur hún misst það sem gerði
hana eftirsóknarverða sem týnda
hlekkinn sem skýrði þá stökkbreyt-
ingu sem hefur orðið á menningar-
sögulegri umfjöllun um arfleifð okk-
ar undanfarna þrjá áratugi.
Bætt um betur?
Morgunblaðið/Þorkell
„Útlendir leikhúsgestir geta sótt ýmsan fróðleik og dægradvöl í Kaffi-
leikhúsið þessa dagana, en hin barnslega, rómantíska sýn á arfleifð okk-
ar Íslendinga sem einungis Kristín geymdi með sér og gat miðlað okkur
er að miklu leyti horfin,“ segir Sveinn Haraldsson meðal annars.
LEIKLIST
Ferðaleikhúsið
Höfundar eða þýðendur efnis: Kristín G.
Magnús, Magnús S. Halldórsson, Martin
Regal, Molly Kennedy og Terry Gunnell.
Hönnuðir skyggnumyndasýningar: John
Pulver og Magnús S. Halldórsson. Leik-
stjóri og leikmyndahönnuður: Kristín G.
Magnús. Leikmyndamálari: Steingrímur
Þorvaldsson. Trésmiður: Hreiðar Þórð-
arson. Búningar: Dóróthea Sigurfinns-
dóttir og Ragnheiður Þorsteinsdóttir.
Grímur: Jón Páll Björnsson og Sigríður
Rósa Bjarnadóttir. Tæknistjóri: Jón Ív-
arsson. Ljósahönnuður: Neil Haigh.
Tæknimaður: Elvar Geir Sævarsson.
Raddir af segulbandi: Kristín G. Magnús,
Martin Regal, Robert Berman og Terry
Gunnell. Leikarar: Halldór Snorrason,
Kristín G. Magnús og Ólafur Þór Jóhann-
esson. Föstudagur 19. júlí.
LIGHT NIGHTS
Sveinn Haraldsson
OLGA Pálsdóttir opnar sýningu
undir yfirskriftinni „Ég og þú“ í
gluggagalleríinu Heima er best á
Vatnsstíg 9 kl. 19 í dag.
Olga er fædd 13. apríl árið 1962 í
Norður-Rússlandi. Hún hefur búið á
Íslandi í meira en 13 ár og lauk BA-
gráðu í myndlist frá Listaháskóla Ís-
lands árið 2001. Þetta er fjórða
einkasýning hennar en hún hefur
einnig tekið þátt í nokkrum samsýn-
ingum.
Verkið sem Olga sýnir núna er
grafíkmynd sem unnin er árið 1999 í
Fotopolimer-tækni, en textann hefur
hún notað áður árið 2000 í sýning-
arglugganum í Búnaðarbankanum
við Hlemm. Verkið er ekki til sölu, en
eftirprentun af grafíkmyndinni er
hægt að kaupa í Heima er best. Allur
söluhagnaður rennur til Samtaka
gegn sjálfsvígum.
Verkið er sprottið úr reynsluheimi
listakonunnar, huga hennar og
skynjun á því menningarsamfélagi
sem hún lifir í.
Sýningin stendur til og með föstu-
deginum 16. ágúst.
Grafíkmynd í
gluggagalleríi
Grafíkverk Olgu Pálsdóttur.
ÁRNI Sighvatsson barítonsöngvari
opnar sína fyrstu málverkasýningu
í veitingahúsinu Þrastarlundi í
Þrastaskógi í dag, föstudag. Á sýn-
ingunni eru um 20 landslagsmyndir
málaðar með vatnslitum og olíu.
Sýningin stendur til og með 8.
ágúst.
Olíumálverk eftir Árna Sig-
hvatsson barítonsöngvara.
Söngvari
málar á
striga
Gerðarsafn
Sýningu á verkum úr einkasafni
Þorvaldar Guðmundssonar og Ingi-
bjargar Guðmundsdóttur í Gerðar-
safni lýkur á sunnudag og verður þá
leiðsögn kl. 15.
Á sýningunni eru um 250 fjöl-
breytt verk úr þessu stærsta einka-
safni landsins.
Sýningarlok
og leiðsögn
Á FJÓRÐU sumartónleikum við
Mývatn sem fram fara í Reykja-
hlíðarkirkju annað kvöld, laugar-
dagskvöld kl. 21 koma fram þrjár
nýútskrifaðar söngkonur; Nanna
María Cortes, mezzosópran, Sig-
urlaug Jóna Hannesdóttir, sópran,
og Bryndís Jónsdóttir, sópran,
ásamt píanóleikaranum Helgu
Guðrúnu Finnbogadóttur. Þær
flytja íslenska efnisskrá og einnig
terzett úr Töfraflautunni eftir
W.A. Mozart.
Bryndís og Sigurlaug útskrifuð-
ust frá Söngskólanum í Reykjavík
vorið 2001, en Nanna María var að
ljúka prófi frá Royal Academy of
Music í London og hefur hlotið
fastráðningu við Norsku óperuna
frá næstu áramótum.
Þrjár söngkonur
í Reykjahlíðarkirkju