Morgunblaðið - 26.07.2002, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Pétur ValdimarSnæland fæddist
í Hafnarfirði 10. jan-
úar 1918. Hann and-
aðist á elli- og hjúkr-
unarheimilinu Grund
27. júní síðastliðinn.
Pétur var yngsta
barn hjónanna Pét-
urs Valdimarssonar
Snæland, verslunar-
manns, frá Syðra-
Samtúni í Kræk-
lingahlíð, f. 19.2.
1883, d. 9.11. 1960,
og eiginkonu hans
Kristjönu Sigurðar-
dóttur úr Reykjavík, f. 23.7. 1889,
d. 30.9. 1918. Eldri systkini hans,
sem öll eru nú látin, voru Baldur, f.
25.2. 1910, d. 11.1. 1996, Iðunn, f.
15.6. 1912, d. 24.4. 1990, Nanna f.
15.6. 1912, d. 1.8. 1992, og Dröfn, f.
10.9. 1915, d. 10.3. 1999.
Faðir Péturs var sonur Valdi-
mars Friðfinnssonar bónda og
verkamanns og Friðriku Friðriks-
dóttur frá Arnarstapa í Ljósavatns-
skarði. Kristjana, móðir hans, var
dóttir Sigurðar Sigurðarsonar í
Steinhúsinu, sjómanns og lóðs af
Borgarabæjarætt. Kristjana dó úr
spænsku veikinni og var Pétur þá
tekinn í fóstur af móðursystur sinni
Steinunni og manni hennar, Sveini
Hjartarsyni bakara í Sveinsbakaríi
á horni Bræðraborgarstígs og
Vesturgötu. Ólst hann þar upp
ásamt sex öðrum frændsystkinum
sínum sem líkt var ástatt um.
Pétur kvæntist 12.6. 1943 eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Ágústu Pét-
ursdóttur Snæland, f. 9.2. 1915.
Ágústa er dóttir Péturs Halldórs-
sonar bóksala og borgarstjóra og
Erla Kristleifsdóttir, f. 22.10. 1954.
Pétur lauk ungur námi í bú-
rekstri í Danmörku og var fyrstu
starfsárin bússtjóri á Laugalandi í
Laugardal í Reykjavík þar sem
fósturfaðir hans rak kúa- og
svínabú. Á þessum árum stundaði
Pétur sundknattleik og keppti fyrir
hönd Íslands á Ólympíuleikunum í
Berlín 1936. Hann lauk sveinsprófi
í plötu- og ketilsmíði frá Stálsmiðj-
unni í Reykjavík 1944 og hóf strax
eigin rekstur. Rak hann bifreiða-
verkstæði, fyrst heima en flutti það
síðan á Hálogaland þar sem hann
annaðist meðal annars allt viðhald
á farartækjum Lögreglunnar í
Reykjavík. Þegar verkstæði hans á
Hálogalandi brann árið 1950 hafði
hann þegar hafið byggingu nýs iðn-
aðarhúsnæðis við Vesturgötu 71,
þar sem síðar varð miðstöð fyrir-
tækis hans. Árið 1951 hóf hann
rekstur sem verktaki með allskyns
þungavinnuvélar undir nafninu
Pétur Snæland hf. Var hann frum-
herji í slíkum rekstri og stundaði
hann allt til ársins 1958.
Árið 1952 stofnaði hann eina af
fyrstu svampgúmmíverksmiðjum á
Norðurlöndum og framleiddi
svamp úr náttúrulegri gúmmímjólk
allt til ársins 1967. Á þessum árum
hóf hann einnig framleiðslu á
vatnsþynnanlegri Linova-plast-
málningu og Linotol-gólfsteypu, en
hvorttveggja þóttu miklar framfar-
ir á sínum sviðum. Árið 1968 stofn-
aði hann síðan fyrstu plastsvamp-
verksmiðjuna á Íslandi, sem tók við
er náttúrusvampur varð of dýr í
framleiðslu.
Árið 1960 hóf Pétur ásamt fé-
lögum sínum uppbyggingu og
ræktun Langár á Mýrum. Pétur
settist í helgan stein í lok níunda
áratugarins. Þau hjónin fluttu á
elli- og hjúkrunarheimilið Grund
árið 1998. Útför Péturs fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 10.30.
Ólafar Björnsdóttur,
Jenssonar yfirkenn-
ara. Pétur og Ágústa
eignuðust þrjá syni
saman en frá fyrra
hjónabandi átti Ágústa
ungan son sem Pétur
ættleiddi og gekk í föð-
ur stað. Synir þeirra
eru: 1) Pétur Halldórs-
son Snæland, f. 17.11.
1938. M.1: Valerie
Shane, þau skildu. M.2:
Aðalheiður Jóhannes-
dóttir, f. 8.1. 1942, þau
skildu. Dóttir þeirra er
Þóra Laufey, f. 7.4.
1963, m. Magnús Kristinn Halldórs-
son, f. 9.8. 1960. Dætur þeirra eru:
Laufey, f. 22.11. 1987; Aðalheiður,
f. 24.9. 1989; og Ágústa, f. 18.6.
1996. M. 3: Margrét Gunnarsdóttir,
f. 15.11. 1946, þau skildu. Dóttir
þeirra er Ágústa, f. 7.1. 1970. M.4:
Vala Kristjánsson, f. 22.4. 1939. 2)
Sveinn Snæland, f. 2.3. 1944, m.
Jónína Margrét Guðnadóttir, f.
17.3. 1946. Börn þeirra eru: A) Pét-
ur, f. 30.5. 1971, m. Solveig Hulda
Jónsdóttir, f. 8.6. 1971. Sonur
þeirra er: Jón Pétur, f. 10.7. 2000.
B) Tinna Kristín, f. 4.7. 1973, m.
Valtýr Guðmundsson, f. 2.2. 1969.
Dóttir þeirra er: Ásdís, f. 1.3. 2002.
C) Sveinn Orri, f. 28.11. 1981. Unn-
usta hans er Guðlaug Ósk Sigurð-
ardóttir, f. 21.4. 1981. 3) Halldór
Þórður Snæland, f. 29.12. 1946, m.
Ásta Birna Benjamínsson, f. 27.12.
1952. Börn þeirra eru: A) Halldór
Þór, f. 22.11. 1979. Unnusta hans er
Þórdís Steinsdóttir, f. 17.7. 1980. B)
Hildur Björk, f. 28.8. 1981. C) Þor-
steinn Rafn, f. 6.8. 1985. 4) Gunnar
Snæland, f. 1.3. 1950, m. Kristín
Nú hefur hann tengdafaðir minn
fengið hvíldina. Við sem næst honum
stóðum höfðum horft á þennan sterka
og stóra og atorkumikla mann hverfa
frá okkur smám saman síðastliðið eitt
og hálft ár og missa bæði andlegt og
líkamlegt þrek. Síðustu mánuðina var
hann rúmfastur eftir aðgerð og þegar
hann kvaddi að lokum vorum við þess
fullviss að sjálfur væri hann hvíldinni
fegnastur. Því er söknuðurinn bland-
aður þakklæti fyrir það að hann
skyldi loks losna úr viðjum þess lífs og
fá að fara héðan, saddur lífdaga eftir
viðburðaríkt og gott líf, sáttur við guð
og menn. Það er líka þakklæti sem
mér er efst í huga þegar ég minnist
Péturs tengdapabba. Ég var ekki
nema tæpra sautján ára þegar ég
kom inn í fjölskylduna með Sveini
syni hans. Við tengdapabbi höfum því
átt samleið bróðurpart ævi minnar og
alltaf stóð hann traustur, hlýr og
hjálpsamur hvenær sem ég þurfti að
leita ásjár hans, í smáu og stóru.
Hann var mér að mörgu leyti eins og
annar faðir eftir fráfall föður míns
fyrir rúmum aldarfjórðungi.
Þegar ég sá hann fyrst þótti mér
strax mikið til hans koma. Hann var
stór maður og glæsilegur og mikill
vexti, með mikla og sterka rödd, og
það fór ekki á milli mála hver réð ferð-
inni þar sem hann var. Jafnframt
geislaði af honum einstök blíða og
mildi sem nánast var eins og í þver-
sögn við mikilúðlegt og ráðsmanns-
legt fasið. Í honum sameinaðist þetta
tvennt á sjálfsagðan hátt; hvort-
tveggja var honum eðlislægt.
Þetta var á fyrri hluta sjötta ára-
tugarins, á því skeiði í lífi Péturs þeg-
ar hann hafði hvað mest umleikis og
var með ótal járn í eldinum. Hann
stýrði verksmiðjunni sinni með ann-
arri hendi og með hinni hafði hann
forystu fyrir hópi Reykvíkinga sem
stóð að því að reisa laxastiga í Sveðju-
fossi í Langá á Mýrum. Þangað var
haldið hverja helgi nokkur sumur í
röð til að sprengja bergið og steypa
stíflur og stigahólf. Pétur stýrði fram-
kvæmdum og kallaði til allt sitt
skyldulið, Ágústu konu sína, synina
fjóra og oft á tíðum einnig vinnumenn
og vini. Það var ekkert sem hét að
sitja eftir í bænum og verðandi
tengdadóttirin fylgdi því að sjálf-
sögðu með í vinnubúðirnar. Hinir fé-
lagarnir í Braki og brestum, eins og
hópurinn kallaði sig, höfðu ekki sama
mannafla á að skipa en lágu ekki á liði
sínu fyrir því. Þegar allir voru saman
komnir var mannskapurinn stundum
nálægt tveimur tugum. Pétur sá auð-
vitað til þess að allir fengju mat og all-
an viðurgjörning í Sveðjukoti, bú-
staðnum við fossinn, og sumir þáðu
gistingu líka, en það kom auðvitað í
hlut kvenfólksins, okkar tengda-
mömmu, að annast matseldina og til-
heyrandi uppvask.
Það var glatt á hjalla í matar- og
kaffihléunum í Sveðjukoti, mikið
spaugað og hlegið, og foringinn Pétur
lék á als oddi. Þarna var hann í essinu
sínu meir en nokkru sinni á ævinni, tel
ég. Í þessu verkefni sameinaðist
framtakssemi hans og útsjónarsemi
við verklegar framkvæmdir og yndi
hans af samneyti við náttúruna og
laxveiðum. Hann útvegaði öll þau
vinnutæki sem hann átti og til þurfti
og þegar stundir gáfust frá smíði
laxastigans var ráðist í vegagerð með-
fram ánni beggja vegna. Þeir vegir
eru notaðir enn í dag. Verkefni voru
óþrjótandi og atorka Péturs var það
líka. Þegar smíði laxastigans í Sveðju-
fossi lauk var hann stærsti laxastigi
sem reistur hafði verið í landinu.
Hann stendur sem verðugur bauta-
steinn til minningar um stórhug og
framkvæmdagleði Péturs og félaga
hans. Með þessu stórvirki og öðrum
smærri stigum og stíflum í ánni tókst
þeim ætlunarverk sitt, að gera Langá
laxgenga allt upp undir Langavatn,
og varð áin fljótlega með mestu lax-
veiðiám landsins.
Þegar leið undir lok sjötta
áratugarins fór margt að breytast í
efnahagslífi þjóðarinnar og um leið
breyttust forsendur þeirra sem staðið
höfðu í stórræðum, komið upp
atvinnurekstri og byggt upp iðnað í
landinu á eftirstríðsárunum.
Fyrirtæki Péturs, Pétur Snæland hf.,
fór ekki varhluta af þessum
kringumstæðum og á árunum
kringum 1970 reri hann lífróður
fyrirtækinu til bjargar með dyggri
aðstoð konu sinnar. Tókst þeim með
elju og harðfylgi að stýra rekstrinum
undan þeirri báru. Þá meir en nokkru
sinni sýndi hann í verki það æðruleysi
sem einkenndi líf hans. Vandamálin
voru tekin föstum tökum eins og
verkefni sem þurfti að leysa, annað
ekki. Eins og hann hafði sjálfur á orði
svo ótal sinnum: „Ekkert problem!“
Pétur var alla tíð í mjög nánu sam-
bandi við syni sína og um leið og þeir
höfðu aldur til fóru þeir að starfa þeir
með honum í fyrirtækinu. Þegar
yngstu synirnir tveir, Halldór og
Gunnar, höfðu lokið háskólanámi réð-
ust báðir til starfa hjá fjölskyldufyr-
irtækinu og um áratug síðar bættist
Sveinn í hópinn. Þegar svo var komið
dró Pétur sig æ meir út úr atvinnu-
rekstrinum, þótt lengi væri hann þar
viðloðandi og legði sitt af mörkum
þegar mikið stóð til, svo sem þegar
verksmiðjan flutti af Vesturgötu 71
og breytingar á nýju húsnæði undir
starfsemina kölluðu á krafta hans og
hæfileika. Alla tíð fylgdist Pétur þó
mjög náið með, bar hag fyrirtækisins
fyrir brjósti og lagði sonum sínum lið
á allan þann hátt sem hann mátti.
Þegar um hægðist bæði í atvinnu-
rekstrinum og framkvæmdum við
Langá áttu þau Ágústa mörg ár á átt-
unda og níunda áratugnum þar sem
þau nutu ávaxtanna af annríki fyrri
ára. Þau kusu þá að verja nær öllum
stundum á sumrin í Sveðjukoti. Húsið
var orðið rúmlega þrjátíu ára gamalt
þegar þau tóku við því; þar var í
fyrstu ekkert rennandi vatn og húsið
var alla tíð án rafmagns svo ekki var
munaðinum fyrir að fara. En nú hófst
nýtt skeið í lífi þeirra. Pétur dyttaði
að og lagfærði kotið innan sem utan
og bætti við útibyggingum undir vist-
ir og verkfæri. Í sameiningu ræktuðu
þau hjónin og hlúðu að landinu um-
hverfis bústaðinn. Pétur gróðursetti
urmul af trjám á þessu tímabili og
þess sést nú fagurlega stað þar sem
upp eru vaxin lerkitré, fura og greni
innan um náttúrulegt birkikjarrið
sem veita munu skjól og yndi um
ókomna framtíð.
Þetta voru líka ár óteljandi lax-
veiðidaga, sem féllu í hlut þeirra sem
áttu land að ánni. Pétur var laxveiði-
maður af guðs náð og miðlaði þekk-
ingu sinni áfram til sona sinna frá því
þeir voru smástrákar og þarna gátu
þeir feðgar veitt saman af hjartans
lyst um árabil. En Pétur var ekki
þeirrar gerðar að halda sínu aðeins
fyrir sig. Hann naut þess að geta boð-
ið vinum sínum í laxveiði og var óspar
á það. Fengu ekki aðeins vinir Péturs
og Ágústu að njóta þessara fríðinda
með þeim heldur líka vinir og vanda-
menn sonanna þegar svo bar undir.
Þau hjón höfðu mjög ólík áhugamál
en voru þrátt fyrir það einstaklega
samrýmd og áttu mjög kærleiksríkt
samband alla tíð. Í Sveðjukoti virtist
mér þau sameina hugðarefni sín,
hvort með sínum hætti, ást sinni á
náttúrunni svo úr varð einstakur sam-
hljómur hjóna sem höfðu lifað tímana
tvenna í margvíslegum skilningi.
Þarna varð þeirra sælureitur og hon-
um fengu allir afkomendurnir að deila
með þeim í ótal heimsóknum. Eiga
allir í fjölskyldunni sínar einstöku
minningar frá þessum árum.
Pétur og Ágústa áttu um fjörutíu
ára skeið heimili sitt á Túngötu 38, en
þar voru foreldrahús Ágústu og heim-
ili frá því hún var barn. Um miðjan ní-
unda áratuginn réðust þau hjón í það
stórræði að byggja sér hús til ellinnar
út við sjóinn í Skerjafirði í félagi við
yngsta son sinn, Gunnar, og Kristínu
konu hans. Þegar selja átti gamla fjöl-
skylduheimilið varð það úr að við
Sveinn keyptum húsið, við mikinn
fögnuð barnanna sem hvergi vildu
frekar eiga heima en í húsi afa og
ömmu. Meðan nýja húsið var í smíð-
um áttum við heima undir sama þaki í
nærfellt tvö ár, afi og amma, við hjón-
in og börnin okkar þrjú. Þessi ár í svo
náinni sambúð hnýttu samband okkar
fullorðna fólksins sterkum vináttu-
böndum. Það var ævinlega skemmti-
stund að setjast niður fyrir kvöldmat-
inn og spjalla um daginn og veginn.
Pétur var mikill húmoristi og sá
ævinlega það spaugilega í hversdags-
legustu viðburðum. Ágústa gaf hon-
um ekkert eftir í því efni og það var
oft hlegið mikið á þessum stundum,
en líka skeggrætt um alvarlegri hluti.
Mér finnst að það hafi auðgað líf mitt
að fá að kynnast þeim á þennan hátt
sem fullorðin manneskja. Fyrir utan
allar ánægjustundirnar með þeim
reyndi vissulega líka á tillitsemi okkar
allra við þessar kringumstæður og tel
ég að geðprýði og viðmót tengda-
pabba hafi ekki hvað síst átt sinn þátt
í því að við stóðumst raunina og kom-
um frá prófinu með betri fjölskyldu-
PÉTUR
SNÆLAND
'
  
8

   

  
  
  




!

 66 #*  
B$  57,,1D'
2  

  )%"#$#'
< 
;

 
 


    

  
    

  
 
 
 


  
  4
.B
8

!
  6E

$+)5'
1#* # 
1 , %#

 )#
1 ,  1#*%#
##- ,* F *
 )#
 %#
+,1#**
   %#

1 ,  #5 %#   1#**

  /'
 )#%# $($C@"##
( #!'
 )#*
,$ ## '
 )#%# ( #
  *
,"$  
 )#* #$,)#%#
+, #5 -)7 *
%#$,1#*67 #'
< 
 ;
  

;
  8



    8
  
     0 
(8  
  


 
!



:
=
(



:,73 

$+)5'
 

;
  
    9!# 6
 4

2 
,6$
",
##( $#:  *
( #:  *
:  # 
&# %# ##  ##
 )#*
!"#### ( # %#

$ #  )  :  %#
( $#,6$:  *

 )# :  %#'
< 
 ;
 
   
 ; 

8
 

    8
  
 


 

 
 
   


(

!.!

 ,&# '
 

;
  
   

!"##!$#* !#!"##$%#
1 . #
# %#
 ,6% 
# * '