Morgunblaðið - 01.09.2002, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG STÍG upp í tveggja hæða
strætisvagn númer 16 á móts við
Churchill-leikhúsið á leið minni á
sýningu á málverkum eftir Howard
Hodgkin, sem er nýbúið að opna
honum til heiðurs í tilefni af sjö-
tugsafmæli hans, og er sýningin
hluti af yfirstandandi listahátíð hér
í Edinborg.
Myndlist ekki áberandi
á hátíðinni
Ekki verður með sanni sagt að
myndlist skapi háan sess á þessari
stærstu listahátíð í heimi og þegar
litið er til baka koma ekki margar
eftirminnilegar sýningar upp í hug-
ann. Vert er að geta þess að síðan
ég kom til Edinborgar 1977 hafa
þrjú ný myndlistarsöfn litið dags-
ins ljós: Museum of Modern Art í
Glasgow, Museum of Modern Art í
Edinborg, og Dean Gallery, þar
sem gjöf Sir Ronald Penrose á sur-
realistískum myndum og hluti af
gjöf myndasmiðsins Paolozzi til
safnsins er til húsa. Á efri hæð
þessa safns eru þrír nokkuð rúm-
góðir salir þar sem hver sýningin
rekur aðra allan ársins hring. Af
öllum þeim sýningum sem ég hef
séð þar er sýning á verkum ítalska
málarans Morandi eftiminnilegust.
Þar sem ég sit á efri hæðinni í
strætisvagni númer 16, og horfi á
mannlífið á gangstéttunum þar
sem við ökum áfram í átt að mið-
bænum fer ég að rifja það upp að
þessi þrjú áðurnefndu söfn eru öll í
húsnæði sem byggt var upphaflega
fyrir gerólíka starfsemi. Safnið í
Glasgow, sem er í hjarta borg-
arinnar, var áður glæsilegt bóka-
safn. Listasöfnin í Edinborg eru í
fyrrverandi einkaskóla og munað-
arleysingjahæli fyrir stúlkur. Þess-
ar byggingar eru allar mjög gaml-
ar en sérlega vel byggðar. Það
gleymist fljótt að hlutverk þeirra
var fjarri því að hýsa listaverk. Við
Princess Street stendur Royal
Scottish Gallery ,og þar fyrir aftan
National Gallery of Scotland. Yf-
irgripsmiklar endurbætur eiga sér
nú stað á Royal Scottish Gallery og
er ætlunin að byggja stóra viðbót
við safnið neðanjarðar en sams
konar neðanjarðarbygging var
byggð við National Gallery fyrir
nokkrum árum. Þessar fram-
kvæmdir eru þegar á heildina er
litið afar umfangsmiklar og dýrar
en vitna þó um að langtímaáætlun
liggur til grundvallar til að skapa
fyrsta flokks aðstæður fyrir mynd-
list í Skotlandi með því að skapa
ný söfn og stórbæta þau gömlu.
Þegar yfirstandandi framkvæmd-
um er lokið er það von mín að það
fjármagn sem áður var varið í að
skapa ný söfn og endurbæta þau
gömlu fari í að setja upp sýningar
sem eiga erindi til fólks og gefa
þeim sem áhuga hafa á myndlist
tækifæri til að fylgjast með því eft-
irminnilegasta sem er að gerast í
myndlistarheiminum í dag.
Ég stíg úr strætisvagninum við
Filmhouse, hið vel þekkta kvik-
myndahús, en þar er nýlokið vel
heppnaðri kvikmyndahátíð þar sem
sýndar voru 57 kvikmyndir. Blind
kona stendur vandræðaleg við um-
ferðarljós rétt hjá og þarf á hjálp
að halda til að komast yfir götuna.
Eftir að hafa búið í 10 ár hjá
blindri konu í London er mér það
afar eðlilegt að bjóða hjálp. Blinda
konan skrapar götuna sitt á hvað
með hvítum staf líkt og bílvifta sé í
gangi, hún segist vera á leið yfir í
Usher Hall sem er aðaltónlistarsal-
urinn í Edinborg, hún segist ætla á
tónleika þá um kvöldið.
Með nýja regnhlíf
í ævintýraskógi
Það eru dökkgrá og rigningarleg
ský yfir Edinborg og ég veit hvað
er í vændum, ég er nýbúinn að
týna enn einni regnhlífinni svo ég
kaupi mér aðra í næstu búð, spenni
hana upp og geng út í mannþröng-
ina, sem er margfalt meiri þegar
Edinborgarhátíðin stendur yfir.
Einhver leigubístjóri var að fræða
kunningja minn á því nýlega að
þegar hátíðin stæði yfir fjölgaði
um helming í borginni.
Dean Gallery er ekki í sjálfum
miðbænum, en varla tekur meira
en 20 mínútur að ganga þangað úr
Princess Street sem er miðsvæðis.
Það eru ekki allir sem átta sig á
því að einhver sú skemmtilegasta
gönguleið að listasafni sem til er -
og er ég þá að hugsa um allan
þann fjölda af söfnum víða um
heim sem ég hef sótt – er á næstu
grösum, og hefst í Dean village við
Waters of Leith í djúpu og æv-
intýralegu gili. Gengið er eftir mjó-
um stígum meðfram ánni, stundum
í skógarþykkni líkt og í dularfull-
um myndskreytingum við Grimms
ævintýri, svo ekki sé minnst á foss,
brýr og gömul hús í gilinu sjálfu og
á bökkum þess.
Það var gífurlegur vöxtur í ánni,
enda hefur þetta verið mikið rign-
ingarsumar eins og víðar í Evrópu.
Fossinn er óvenju brúnn og hávær,
og hljóðið í ánni sjálfri er síbreyti-
legt eftir því hvernig farvegurinn
mótar vatnsflauminn.
Óvild hvílir yfir byggingunni
Það var mikil eftirvænting í mér
þar sem leið mín lá meðfram ánni,
og í huganum var ég þegar farinn
að ímynda mér hvernig þessi stóra
sýning Howard Hodgkins tæki sig
út. Yfir þessu safni hvílir í mínum
huga virðulegur en ógnvekjandi
blær. Árum saman dvaldi hér í
þessari byggingu fjöldi ungra og
munaðarlausra stúlkna, áður en
hér var skapað safn, sem eins og
áður var getið hýsir m.a. súrreal-
istíska list. Safnið stendur fallega
efst á lágri hæð, fyrir framan það
er stór grasflöt. Byggingin er
ópersónulegt sambland af hinum
og þessum vel þekktum bygging-
arstílum, sem víða má sjá í Ed-
Myndlist á
munaðarleys-
ingjahæli
Í Dean Gallery í Edinborg
stendur yfir sýning á
verkum listmálarans
Howards Hodgkins í
tengslum við listahátíðina
sem þar stendur yfir.
Hafliði Hallgrímsson
skoðaði sýninguna og
hugleiddi margt á leið sinni
um stræti og torg.
Howard Hodgkin. Americana.
Hugsum okkur að ís-lenska þjóðin sé per-sóna í sögu. Ég erekki viss um aðmargir vilji vera í
hennar sporum. Að vísu lítur hún
býsna vel út, kannski örlítið of
þung, en samt tiltölulega hraust
og frískleg,
eins og vel al-
inn krakki. Það
er andlega heil-
brigðið sem er
áhyggjuefnið.
Þegar maður
skoðar athafnir
þessarar per-
sónu í sögunni
kemur nefnilega eitt og annað í
ljós, sem bendir til alvarlegra
bresta. Til dæmis hvað hún sveifl-
ast á milli öfgafullrar alsælu með
lífið og tilveruna einn daginn, en
dregst svo saman í lítinn, svartan
og súran klump af óöryggi, ósjálf-
stæði og undirlægjuhætti þess á
milli.
Í sinni sjúklegustu mynd verða
þessir brestir til að gera úr þjóð-
inni meðvirkt barn, sem lætur
bjóða sér hvers kyns ofríki lands-
föðurins bæði gagnvart sér og
hrímfölri móðurinni, sem barnið
virðist þó tengt afarsterkum til-
finningaböndum.
Styrkur þessara tilfinninga-
banda kemur hvað áþreifanlegast
í ljós í sögunni þegar gesti ber að
garði. Þeir hafa nefnilega ósjald-
an eitthvað um ástand og útlit
móðurinnar að segja. Barnið star-
ir þá gjarnan opinmynnt á gestinn
og lepur hvert orð hans jafnóðum
eins og um undirstöðufæðu sé að
ræða. Séu orðin jákvæð, eins og
gjarnt er um gesti, fyllist barnið
óblandinni gleði, en vanti eitthvað
uppá lofsorðin hringar lilli sig
saman í ímyndaðri öskustó og
urrar.
Tengslin við landsföðurinn eru
flókin eins og gjarnt er. Ef hann
segir eitthvað fyndið eða snjallt
hristist barnið af hlátri og fær tár
í augun, alveg sama hvert inni-
hald orðanna er. Ef hann sigar
rökkum sínum á eitthvað af heim-
ilisfólkinu eða búsmalanum grett-
ir það sig fyrst og verður dálítið
inn í sig, en um leið og hávaðinn
er afstaðinn dregur það sam-
stundis í efa að nokkuð hafi gerst
og afneitar með öllu að landsfað-
irinn eigi nokkurn hlut að málinu.
Ef einhver gestkomandi hefur
orð á því að það stórsjái á heim-
ilisfólki og hér ætti að grípa í
taumana er umsvifalaust þaggað
niður í honum og sett á svakaleg
umræða um veðrið og árstíðirnar
og lagðir fram gullbryddaðir bú-
reikningar landsföðurins til sönn-
unar á því hvað hvort tveggja hafi
tekið stórstígum framförum undir
hans forystu. Kaun móðurinnar
eru hulin grasfræi eins og hver
annar vegkantur og bent á að hún
noti nú mest andlitið og hend-
urnar hvort eð er.
Af og til fær allt heimilisfólkið
tækifæri til að segja álit sitt á
málefnum heimilisins. Þá minnist
það þess eitt andartak að lands-
faðirinn er bara síðasti stjúppabb-
inn í langri keðju slíkra manna
sem leitað hafa aðstöðu og útrás-
ar á heimilinu í áranna rás. Ein-
hver íhugar að ef til vill sé tími til
kominn að breyta einhverju fleiru
en mublunum. Hér má segja að
sagan nái ákveðnum hápunkti og
vonir lesandans um farsælan endi
vakni af djúpum dvala.
En svo ræskir landsfaðirinn sig
og tekur sér stöðu í anddyrinu
með sólina í bakið, nýrakaður og
glansandi fínn. Hann býður öllum
í skemmtiferð daginn eftir, ef veð-
ur leyfir. Og sólin skín svo und-
urbjart og leyfir allt og virðist
ætla að koma aftur á morgun og
hinn og hinn og hinn.
Næsta dag er sól, en þá er
landsfaðirinn farinn í bítið að gefa
hundunum. Það kemur dagur eft-
ir þennan dag.
Það kemur
dagur eftir
þennan dag
HUGSAÐ
UPPHÁTT
Eftir
Sveinbjörn I.
Baldvinsson
tundra@vortex.is
GAGNASAFN
MORGUNBLAÐSINS
mbl.is