Morgunblaðið - 11.09.2002, Side 18

Morgunblaðið - 11.09.2002, Side 18
ÁR LIÐIÐ FRÁ HRYÐJUVERKUNUM Í BANDARÍKJUNUM 18 MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ „BANDARÍKIN eiga í stríði,“ endurtekur George W. Bush Bandaríkjaforseti. En bar- áttan gegn hryðjuverkjum er ólík öllum öðrum stríðum – aðgerðir á heimavelli eru lítt sýni- legar og afgerandi sigra er jafn erfitt að festa hendur á og óvininum óljósa. Heima fyrir þurfti Bandaríkjaher að fylkja liði eftir hryðjuverkaárásirnar hinn 11. sept- ember með allt öðrum hætti en á tímum „venjulegra“ stríðsátaka eins og í síðari heims- styrjöld eða í stríðunum í Kóreu eða Víetnam. Þetta er sannarlega stríð ójafnra andstæð- inga, leyst úr læðingi af smáum en stórhættu- legum óvini á hendur risaveldi, að mati Steve Aftergoods, öryggismálasérfræðingi hjá Bandalagi bandarískra vísindamanna (Federa- tion of American Scientists, FAS). „Við höfum átt í ýmsum stríðum á erlendri grundu, en heima í Bandaríkjunum hefur ekkert stríð haft veruleg áhrif á daglegt líf fólks í mjög langan tíma,“ segir hann og bendir á að árásin á Perlu- höfn, þegar Japanar gerðu árás á Hawaii árið 1941, hefði átt sér stað langt frá meginlandi Norður-Ameríku. Hryðjuverkaárásirnar fyrir réttu ári kveiktu mikið föðurlandsástarbál meðal Bandaríkjamanna; þjóðfáninn blakti hvert sem litið var – á bílum, húsum og í görðum, og andi fórnfýsi og þjóðhollustu fór eins og eldur í sinu um landið þvert og endilangt. Forgangsröðun ríkisútgjalda sveiflaðist skyndilega í átt að þörfum landvarna. Tveir mælikvarðar á árangur En bandaríska þjóðin og fjölmiðlar í landinu hafa enn ekki náð sér af áfallinu af hörmung- aratburðunum sem almennt er vísað til vestra sem „9–11“. Að sögn Aftergoods mun árangur í þessu sérstaka stríði verða mældur á tvennan hátt; eftir því hvort til nýrra hryðjuverkaárása kem- ur og hvort fleiri virkir al-Qaeda-liðar eru drepnir eða handsamaðir. Bush forseti brást fljótt við sjálfsmorðsárás- unum í New York og Washington með því að segja hryðjuverkum stríð á hendur sem óhjá- kvæmilegt yrði að myndi dragast á langinn og krefjast fórna. Innan við mánuði eftir árásirnar 11. sept- ember hófu bandarískar hersveitir sprengju- árásir á Afganistan og tókst á skömmum tíma að hrekja talibanastjórnina frá völdum, en hún hafði skotið skjólshúsi yfir starfsemi al-Qaeda- hryðjuverkasamtakanna og leiðtoga hennar, Osama bin Laden. Stjórnvöld í Washington álíta það sannað að bin Laden hafi verið pott- urinn og pannan í skipulagningu hryðjuverka- árásanna. Bush forseti hét því ennfremur að sjá til þess að hvergi í öllum heiminum gætu hryðjuverka- menn fundið sér örugga höfn og hernaðarráð- gjafar Bandaríkjamanna voru gerðir út af örk- inni til fjarlægra landa eins og Filippseyja, Jemen og Georgíu í þeim tilgangi að reyna að uppræta meint útibú al-Qaeda-samtakanna. Bandaríska varnarmálaráðuneytið efldi einnig herstöðvanet sitt úti um allan heim, einkum og sér í lagi í Mið-Asíu. Samtímis þessu einbeitti bandaríska leyniþjónustan sér að því að freista þess að snúa á hryðjuverkamenn hvar sem er í heiminum, m.a. með því að reyna að stöðva fjárstreymi til þeirra. Bandaríski varnarmálaráðherrann Donald Rumsfeld er að velta fyrir sér möguleikunum á því að beita bandarískum sérsveitum erlendis af meiri ágengni en þekkzt hefur hingað til. Þessar sérsveitir, sem gegndu mikilvægu hlut- verki í hernaðinum í Afganistan, kynnu að vera sendar í leynilega leiðangra til að drepa eða handsama áhrifamenn al-Qaeda hvar sem þá er að finna á jörðinni. Bandaríkjastjórn ákvað líka nýja stefnu um „fyrirbyggjandi hernaðaríhlutun“ m.a. í lönd- um sem flokkuð eru með „öxli hins illa“ eins og Bush hefur orðað það, en til þessa flokks eru talin ríki eins og Írak, Norður-Kórea og Íran á þeirri forsendu að grunur leikur á að stjórn- völd í þessum löndum séu að þróa gereyðing- arvopn. Bush óttast að hryðjuverka- menn geti komið hönd- um yfir slík vopn og að slíkt geti end- að með dauða hundraða þúsunda fórnarlamba. „Það sem árásirnar kenna okkur er að hætt- an sem stafar af gereyðingarvopnum er ekki lengur fræðilegs eðlis,“ sagði Robert Lieber, stjórnmálafræðiprófessor við George- town-háskóla í Washington. „Sé gereyðingarvopnum, hryðjuverkum og djöfullega innrættum einstaklingum á borð við Saddam Hussein blandað saman verður út- koman sannarlega baneitruð,“ sagði hann. „Þessi blanda er sú tegund ógnar sem Banda- ríkin hafa staðið frammi fyrir síðan 11. sept- ember og endurskilgreining varna okkar hefur miðazt við fremur öllu öðru.“ Lieber styður röksemdafærsluna að baki fyrirbyggjandi innrás í Írak, þrátt fyrir að sú hugmynd hafi mætt mikilli andstöðu ekki að- eins í Evrópu og Mið-Austurlöndum heldur einnig innan raða forystusveitar stjórnmál- anna í Bandaríkjunum sjálfum. Rumsfeld varar við því að búast við afger- andi sigri. „Okkur hefur orðið vel ágengt í stríðinu gegn hryðjuverkum,“ sagði hann. Þó væri það fjarri því búið, hvort sem væri í Afg- anistan eða annars staðar í heiminum. „Stríð er að sjálfsögðu háð í þoku og skugga,“ sagði varnarmálaráðherrann. „Það er aldrei að vita hvar óvinurinn er niðurkominn eða hverju hann tekur næst upp á.“ Stríð – en ólíkt öðrum Washington. AFP. AP Slökkviliðsmenn draga fánann að húni í rúst Tvíburaturnanna síðdegis 11. september. ’ Það er aldreiað vita hvar óvin- urinn er niður- kominn eða hverju hann tek- ur næst upp á. ‘ ÁRI eftir hryðjuverkin í Bandaríkj- unum er enn margt á huldu um flug- ræningjana 19. Nokkrum dögum eftir árásirnar voru bandarísk yf- irvöld að vísu búin að slá því föstu hvaða menn hefðu verið að verki, nöfn þeirra, þjóðerni og aldur kom í ljós með því að kanna upplýsingar hjá flugfélögum og öðrum aðilum. Vitað er að 15 mannanna voru frá Sádi-Arabíu, hinir frá Egyptalandi, Líbanon og Sameinuðu arabísku furstadæmunum. Flestir voru á þrí- tugsaldri, komu úr arabískum mið- stéttarfjölskyldum sem ekki voru þekktar fyrir bókstafstrú. Menn- irnir ferðuðust um allan heim, voru í Pakistan, Afganistan, Þýskalandi, á Spáni, í Malasíu og Tékklandi, oft tveir saman. Þeir stunduðu nám og unnu í Evrópu og Bandaríkjunum, áttu auðvelt með að laga sig að vest- rænu samfélagi, stungu yfirleitt ekki í stúf í útliti eða hegðun. Í stuttu máli, þeir líktust á engan hátt ímynd ofstækisfulls múslíma. Hatur á Bandaríkjunum Hvað rak þá áfram og hvernig var hægt að telja þá á að vinna ódæðið? Almennt er gert ráð fyrir að þeir hafi hatað Bandaríkin og Ísrael en um flesta þeirra verður að segja að fátt er vitað með vissu hvað bærðist í huga þeirra. Ekki er held- ur vitað með vissu hvenær þeim var sagt að þeir ættu að fljúga flugvél- unum á World Trade Center- turnana og Pentagon. Osama bin Laden, leiðtogi al-Qaeda, sagði á frægu myndbandi að þeim hefði verið sagt það er þeir voru að fara um borð. Fjórða flugvélin sem rænt var hrapaði í Pennsylvaníu vegna þess að farþegarnir réðust á ræn- ingjana en talið er víst að ætlun hryðjuverkamannanna hafi verið að fljúga henni á þinghúsið í Wash- ington. Saksóknarar vestra segja að allt bendi til þess að Egyptinn Mohamm- ed Atta hafi verið leiðtogi 19- menninganna og hann hafi ásamt Líbananum Ziad Jarrah og Marwan Al-Shehhi frá Furstadæmunum myndað al-Qaeda-sellu í Þýskalandi seint á tíunda áratugnum. Þeir bjuggu í Hamborg þar sem þeir stunduðu háskólanám og unnu við að pakka tölvum. Allir stunduðu þeir félagslíf múslíma í borginni, sóttu moskur og hátíðir múslíma- samfélagsins. Jarrah átti unnustu en skrifaði henni kveðjubréf daginn áður en hann rændi vél United Air- lines-félagsins ásamt félögum sín- um. Hann sagðist ekki myndu snúa aftur. Ættingjar ungu mannanna neit- uðu í fyrstu að trúa því sem sagt var um þátttöku ungu mannanna í árás- unum. Sumir töldu víst að um mis- tök væri að ræða og Bandaríkja- menn færu mannavillt. En þeir hafa orðið að horfast í augu við veru- leikann vegna þess að ungu menn- irnir hafa ekki komið fram. Bandarískir embættismenn telja að margir árásarmannanna hafi notið þjálfunar í búðum al-Qaeda í Afganistan en einnig sóttu þeir flug- skóla í Bandaríkjunum, sjö þeirra voru fyrir með flugmenntun. En ekki var hún alltaf upp á marga fiska. Hani Hanjour sagðist hafa 600 stunda þjálfun að baki en kennara við flugskóla í Maryland fannst hann svo lélegur að honum var neit- að að fljúga einum. Flestir mann- anna komust með löglegum hætti inn í landið en alls staðar vöktu þeir samt tortryggni hjá einhverjum. Viðvaranir báru þó ekki árangur. Bjuggu víða um Bandaríkin Tveir mannanna, bræðurnir Wal- eed og Wail Alshehri, fóru til Flór- ída. Sjoppueigandi í Delray Beach man eftir því að þeir keyptu hjá honum gosdrykki og sælgæti dag- inn fyrir árásirnar. Nú er talið víst að 13 af mönnunum 19 hafi komið til Bandaríkjanna á tímabilinu frá 23. apríl til 29. júní 2001. Þeir bjuggu oft í notalegum úthverfum stór- borga í mörgum sambandsríkjum, Nevada, New York, New Jersey, Oklahoma, Arizona, Virgíníu, Maine og Massachusetts. Hvers konar menn og hvers vegna? Margt er enn óljóst um 19-menningana sem tóku rúmlega 3.000 manns með sér í dauðann Reuters Mennirnir 19 sem tóku þátt í árásinni 11. september í fyrra. Enn er óljóst hvort Zacarias Moussaoui átti að taka þátt í hryðjuverkinu en hann var handtekinn skömmu áður en árásirnar voru gerðar. New York. AP.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.