Morgunblaðið - 21.09.2002, Qupperneq 23

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2002 23
fyrir þína fegurð
COLOUR
PLEASURE
Veronika notar
COLOUR PLEASURE
Corail nr 532.
Aldrei fyrr
hafa varir þínar
verið eins mjúkar
og freistandi.
NÝTT!
Nú eru komnir 24
nýir litir sem allir innihalda
nýja verndandi formúlu sem
gerir varir þínar bæði mjúkar
og fallegar.
´
ERLENT
INNAN við hina fornu veggi Cam-
bridge-háskóla í Bretlandi er risin
deila sem greinilega tilheyrir 21.
öldinni, og snýst um spurningu sem
plagar menntastofnanir um allan
heim. Hver á þær hugmyndir sem
vísindamenn og fræðingar við stofn-
anirnar fá – og sumar hverjar skila
miklu í aðra hönd?
Stjórnendur Cambridge hafa kall-
að yfir sig reiði sumra prófessora
við skólann með því að leggja fram
afskaplega ameríska hugmynd, þ.e.,
að allur réttur og einkaleyfi á hug-
myndum og uppgötvunum prófess-
oranna skuli tilheyra skólanum.
Gagnrýnendur þessarar hug-
myndar segja, að ef ráðin séu tekin
af rannsakendunum sé hætt við að
eiginlegt hlutverk háskólans spillist
og gróðavonin verði sett ofar hinni
hefðbundnu áherslu á aukna þekk-
ingu og framlag til almannaheillar.
Andstæðingar tillögunnar – sem
margir hverjir sinna rannsóknum í
tölvu- og líftæknifræðum og hafa
hagnast vel á vinnu sinni – vara
einnig við því að svona breytingar
gætu dregið úr hvötinni til uppfinn-
inga og heft vöxt, sem byrjað hafi
innan háskólanna og gert Cam-
bridge og nágrenni að miðstöð há-
tækniþróunar í Bretlandi.
„Við kunnum að neyðast til að há-
marka tekjur okkar til skamms tíma
jafnvel þótt það sé ef til vill ekki til
bóta fyrir samfélagið til lengri
tíma,“ sagði Mike Clarke, lektor í
faraldursfræði. „Mér finnst að há-
skólar ættu ekki að hugsa svona.“
Skólastjórnin segir að breytingin
yrði sanngjarnari en núverandi fyr-
irkomulag, en samkvæmt því hefur
Cambridge eignarrétt á niðurstöð-
um rannsókna sem kostaðar eru af
einkaaðilum og sumum opinberum
stofnunum, en vísindamennirnir
sjálfir hafa öll réttindi á niðurstöð-
um rannsókna sem greiddar eru úr
stórum opinberum sjóði. „Það sem
háskólinn er að leitast við að gera er
að setja allt starfsfólk sitt á sama
bekk,“ sagði Simon Jones, yfirmað-
ur samstarfsdeildar skólans. Vilji
Cambridge með þessu breyta
reglum sínum til samræmis við það
sem tíðkist hjá öðrum breskum há-
skólum.
Verði tillagan samþykkt mun
skólinn frá og með næsta ári hafa
allan rétt á afurðum af vinnu starfs-
manna hans nema bókum og grein-
um. Ákvörðunin verður tekin í októ-
ber og munu allir vísinda- og
fræðamenn skólans eiga þátt í
henni.
Ross Anderson, tölvunarfræðing-
ur sem er í fararbroddi þeirra er
berjast gegn tillögunni, segir að
skólinn myndi með þessu farga gæs-
inni sem verpi gulleggjunum. „Há-
skólinn verður þá kominn með lúk-
urnar ofan í vasa hjá okkur, og það
væri fáheyrt.“ Spáir Anderson því,
að einhverjir vísindamenn myndu
leita á aðrar slóðir.
Ekki seldar gegn vilja höfunda
Ýmsir kennarar við Cambridge
óttast að verði höfundarréttur vís-
inda- og fræðamanna tekinn af þeim
komi það í veg fyrir að þeir geti deilt
hugmyndum sínum með öðrum að
vild og tryggt að þær séu notaðar á
þann hátt sem komi sem flestum til
góða. En skólastjórnin hefur lofað
því að hún muni ekki selja hug-
myndir gegn vilja höfunda þeirra.
Óheft útbreiðsla hugmynda er
grundvallaratriði í vísindalegum
framförum, segir Clark. Hann
nefndi sem dæmi vinnu Sanger-mið-
stöðvarinnar í Cambridge, sem kort-
lagði genamengi mannsins og hefur
gert það aðgengilegt hverjum sem
er á Netinu. Bar Clark þetta saman
við keppinauta Sanger, sem starfi
hjá einkareknum fyrirtækjum og
haldi sínum genamengisniðurstöð-
um leyndum.
Margir háskólar í Bretlandi og
Bandaríkjunum, sem reyna eftir
megni að auka ráðstöfunartekjur
sínar, hafa rennt hýru auga til tekna
sumra vísindaprófessora sem hafa
getað markaðssett vinnu sína. Flest-
ir bandarískir háskólar hafa einka-
leyfi á uppgötvunum sem gerðar eru
á þeirra vegum, en deila höfundar-
launum með uppfinningamönnun-
um. Eiga bandarískir háskólar alls
um 13 þúsund einkaleyfi og fengu af
þeim 1,26 milljarða dollara í höfund-
arlaun á árinu 2000.
Hver á hugmyndirnar?
Cambridge-háskóli vill að skólinn eigi höfundarrétt og
einkaleyfi á hugmyndum vísinda- og fræðimanna sinna
London. AP.
’ Háskólinn verðurþá kominn með lúk-
urnar ofan í vasa hjá
okkur, og það væri
fáheyrt. ‘
ÞÓRÓLFUR Gíslason, kaupfélags-
stjóri á Sauðárkróki, er nýr stjórn-
arformaður Vátryggingafélags Ís-
lands og tekur við af Kjartani
Gunnarssyni. Ný stjórn VÍS var
kjörin á hluthafa-
fundi félagsins í
gær í sem haldinn
var í kjölfar
breytinga á eign-
arhaldi félagsins.
Auk Þórólfs
voru kjörnir í
stjórn: Bogi Páls-
son, forstjóri P.
Samúelssonar,
Eiríkur Tómas-
son, forstjóri Þorbjarnar Fiskaness,
Guðsteinn Einarsson, kaupfélags-
stjóri í Borgarnesi, Ólafur Ólafsson,
forstjóri Samskipa, Óskar H. Gunn-
arsson, fyrrverandi framkvæmda-
stjóri Osta- og smjörsölunnar, sem
verður varaformaður stjórnar, og
Sigurður Markússon, fyrrverandi
stjórnarformaður Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga.
Ker, áður Olíufélagið, er nú
stærsti hluthafi í VÍS með 29%
hlutafjár. Samvinnutryggingar eiga
26%, Landsbanki Íslands 14%, Sam-
vinnulífeyrissjóðurinn 9% og Eign-
arhaldsfélagið Andvaka 6%.
Í síðasta mánuði seldi Landsbanki
Íslands 27% í VÍS en bankinn átti
41% fyrir söluna. Kaupendur voru
aðrir eigendur í VÍS, þ.e. Ker, Sam-
vinnutryggingar, Samvinnulífeyris-
sjóðurinn og Andvaka.
Landsbankinn á nú engan fulltrúa
í stjórn VÍS en á þó enn 14% í félag-
inu. Það stafar af því að þeir sem
keyptu hlut Landsbankans í VÍS í
lok ágúst sl. sömdu um kaupskyldu á
eftirstandandi hlut Landsbankans
og verður hann seldur í byrjun
næsta árs, að því er fram kom þegar
viðskiptin fóru fram.
Þórólfur Gíslason
stjórnarformaður VÍS
Þórólfur Gíslason
SÖLUFÉLAGI
garðyrkjumanna
verður breytt úr
samvinnufélagi í
hlutafélag hinn 1.
október næstkom-
andi, og verður félag-
ið eingöngu í eigu
bænda. Þá mun fé-
lagið hætta að dreifa
grænmeti til annarra
en stórra kaupenda
og þjónustugjöld
þess verða lækkuð úr
21% í 12%.
Georg Ottósson,
garðyrkjubóndi og
stjórnarformaður SG, segir að
breytingarnar á félaginu séu gerðar
til þess að bregðast við breyttum að-
stæðum á þessum markaði. Með
þeim sé stefnt að því að treysta stöðu
íslensks grænmetis, jafnt framleið-
endum sem neytendum til góða.
„Þessar fyrirætlanir voru kynntar á
fundi með bændum í Garðyrkjumið-
stöðinni í Hveragerði í fyrradag og
ég gat ekki merkt annað en að þeim
hefði verið mjög vel tekið,“ segir
Georg. „Hugmyndin er að bændur
muni eignast hlut í hinu nýja félagi í
hlutfalli við framleiðslumagn hvers
fyrir sig. Nákvæm útfærsla á því
hefur ekki verið ákveðin en miðað er
við að eigendur verði þeir sem eru í
fullum rekstri og eiga hagsmuna að
gæta sem framleiðendur.“
Það er eignarhaldsfélagið Fengur
sem hefur selt SG til hóps garð-
yrkjubænda. Áætlað er að helming-
ur starfsmanna, eða um tugur
manns, hætti störfum hjá félaginu
vegna breytinganna. Að sögn
Georgs mun nýja fyrirtækið ein-
göngu bjóða upp á íslenskt grænmeti
en ekki stunda innflutning. Hann
segir að félagsins bíði stórt verkefni
að upplýsa neytendur um hvenær
þeir séu að kaupa íslenskt grænmeti
og hvenær erlent. Það liggi ekki
ávallt ljóst fyrir nú.
Georg segir að gænmetismarkað-
urinn sé nokkuð sérstakur hér á
landi því það séu einungis tveir stórir
kaupendur sem stýri um 90% af mat-
vælamarkaðinum, þ.e. Baugur ann-
ars vegar og Búr hins vegar. Hann
segir að þessir aðilar verði að lang-
stærstum hluta kaupendur SG.
„Við munum geta lækkað sölu-
þóknunina um nærri helming vegna
þess hvað við einföldum fyrirtækið
mikið. Milliliðakostnaðurinn verður í
algjöru lágmarki. Ef í ljós kemur að
kostnaðurinn er of mikill þá verður
honum einfaldlega skilað til fram-
leiðenda,“ segir Georg.
Ætlunin er að
treysta stöðu ís-
lensks grænmetis
Sölufélagi garðyrkjumanna breytt
Morgunblaðið/Þorkell
Eftir breytingu á Sölufélagi garðyrkjumanna í
hlutafélag mun félagið hætta að dreifa grænmeti til
annarra en stórra kaupenda.
HLUTABRÉF deCODE
Genetics, móðurfélags Ís-
lenskrar erfðagreiningar, náðu
nýju lágmarki í gær og var
lokagengi þeirra 1,66 dalir á
hlut sem er 10,27% lækkun frá
fyrra degi. Í fyrradag var loka-
gengið 1,85 dalir, hið lægsta
þangað til.
Samkvæmt þessu er mark-
aðsvirði deCODE nú tæpir 7,9
milljarðar króna.
Hlutabréf
deCODE í
nýju lág-
marki