Morgunblaðið - 21.09.2002, Side 30

Morgunblaðið - 21.09.2002, Side 30
30 LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. H afið, ný kvikmynd eftir Baltasar Kor- mák, var frumsýnd í síðustu viku. Um frumsýningarhelgina sáu fleiri mynd- ina en nokkra aðra íslenska kvikmynd á jafnskömmum tíma, frá því að hlut- lausar mælingar hófust, eins og sagði í Morg- unblaðinu. Þá virðist myndin höfða til þeirra, sem erfiðast er að ná í kvikmyndahúsin, eldri borgara. Kemur það heim og saman við hópinn, sem sat í sal 1 í Háskólabíói, þegar ég sá Hafið í upphafi vik- unnar. Hafið „ber þess vitni að íslenskt listafólk hafi náð fullkomnum tökum á hinu alþjóðlega tungumáli kvikmyndalistarinnar,“ segir í lofsamlegum dómi Heiðu Jóhannsdóttur, gagnrýnanda Morgunblaðs- ins. Kynningarstarf vegna myndarinnar hefur verið markvisst unnið. Evrópska kvikmyndaakademían tilnefndi myndina til evrópsku kvikmyndaverð- launanna 2002, einu íslensku myndina að þessu sinni. Myndin var sýnd á kvikmyndahátíð í Toronto fyrir skömmu og verður í næstu viku á 50. kvik- myndahátíðinni í San Sebastian á Spáni, en þar keppir Hafið ein 18 mynda. Síðastliðið vor var skýrt frá því, að franska fyr- irtækið Pyramid hefði keypt sölurétt á Hafinu. Þá kom jafnframt fram, að myndin hefði þegar verið seld til um tuttugu landa. Hafið á eftir að bera hróður Íslands víða. x x x Á tímum hnattvæðingar eru smáþjóðir ekki að- eins þiggjendur heldur einnig veitendur. Nái menn tökum á hinu alþjóðlega tungumáli listarinnar, standa þeir jafnfætis, hvort sem þeir koma frá fjöl- mennri eða fámennri þjóð. Í alþjóðaumræðum um kvikmyndir og sjónvarpsefni er þó rík tilhneiging til að álykta sem svo, að enginn eigi í raun upp á pallborðið, nema hann komi frá Hollywood. Aldrei hefur verið gerð íslensk kvikmynd, sem nýtur vinsælda á borð við nokkra Hollywood-mynd. Á hinn bóginn hafa Íslendingar oftar en ein freistað gæfunnar í Hollywood. Frægt er, þ Halldór Laxness fór til Los Angeles og rey sér við gerð kvikmyndahandrita. Spurning lítill árangur hans hafi síðan ráðið miklu um hans til Bandaríkjanna. Öðrum Íslendingum vegnað betur á þessum slóðum, eins og nú Daða Einarssyni, sem fékk hin eftirsóttu E verðlaun fyrir framlag sitt til tækniundra m um í leikinni kvikmynd. Í Hollywood byggist styrkur kvikmyndag arinnar á fleirum en Bandaríkjamönnum. U ar mundir er til dæmis verið að sýna Hollyw mynd í kvikmyndahúsum hér, K-19, þar sem ison Ford, Liam Neeson og Ingvar Sigurðs meðal leikara, en Sigurjón Sighvatsson er m framleiðenda myndarinnar Hin miklu umsvif og fjármunir kvikmynd arinnar eru segull, sem dregur til sín hæfile frá öllum heimshornum. „Ógnin“ af Hollywo ar ekki aðeins af áhrifum einsleitra kvikmy heldur einnig hinu, að þangað flykkjast fram andi listamenn frá öllum heimshornum og s ættlönd sín eftir enn veikari en ella. x x x Sjálfsmynd þjóðar ræðst verulega af því, einstaklingum hennar vegnar í heimi kvikm skemmtana og íþrótta. Þarf enginn að fara götur um að Björk hefur ekki aðeins mótað myndir margra útlendinga um Ísland – hún einnig mótað hugmyndir margra Íslendinga sjálfa og land þeirra. Fordæmi Bjarkar hef öðrum Íslendingum sjálfstraust til að láta a kveða í alþjóðlegri samkeppni, þar sem höfð milljóna eða tugmilljóna manna. Í umræðum á alþjóðavettvangi um áhrif „ aniseringar“ eða menningarlegrar hnattvæð gjarnan bent á Björk. Hún sanni, að ekki þ að vera steyptir í sama móti. Hún hafi náð athygli, þótt hún komi frá innan við 300 þús VETTVANGUR Hafið heima og að h eftir Björn Bjarnason U M MIÐJAN sjötta áratuginn og fyrr var Stefán Hörður Grímsson tveggja bóka maður, höfundur Glugginn snýr í norður og Svartálfadans. Síðarnefnda bókin var hin dæmigerða atómljóðabók, hafði sín áhrif og átti eftir að hafa meiri áhrif. Svo birtust eftir hann ljóð í tímaritum en það var bið á nýrri bók sem var Hliðin á sléttunni. Ég minnist þess að hafa náð í Svartálfadans korn- ungur og hreifst af bókinni og skrifaði um hana ritgerð sem ég birti þó aldrei. Þarna var Vetrardagur, (Sjá Lesbók, bls 3) þetta myndræna ljóð sem speglar kalda ásjónu landsins og íshjartað slær. Hreyfingin sundrar logni vetrarins með því að mennirnir koma eftir hjarninu á mjóum fótleggjum með fjöll á herðum sér. Þetta þótti sérkennileg myndbeiting. Einnig Steinn- inn en ormar skríða úr holum hans í bláhvítu ljósi. Steinninn er þó vinur skáldsins, eitthvað varanlegt í tilverunni. Ég held að Stefán Hörður hafi sótt eittthvað til Jóns úr Vör í þorpsljóðum bókarinnar en honum var ég vel kunnugur og ég veit að Stefán mat hann mikils. Einkennilegasta ljóðið þótti þó Bifreiðin sem hemlar hjá rjóðrinu. Í því ljóði kemur fram óhugnaður sem ekki er óþekkt fyrirbæri hjá Stefáni Herði. Óhugur og einnig yndisþokki vega stundum salt hjá Stefáni. Hjá því varð ekki komist hjá skáldi sem lifað hafði stríðið og gat ekki gleymt því. Martraðarkennd sýn er í sumum ljóðanna. Hún er hluti af eigin reynslu skáldsins og fylgdi honum eftir til æviloka. Kannski hefur hún stundum verið honum of þung- bær og girt fyrir að hann orti meira. Stefán Hörður var góður vinur ungra skálda á þess- um árum en lagði ekki hart að þeim að yrkja og gefa út. Hann vildi að þau vönduðu sig eftir föngum og næðu eðlilegum þroska fyrir veigamikil verk. Gagn- rýni hans var ekki silkihanskarýni sem nú hefur færst í aukana. Sjötti áratugurinn sérstaklega var kaffihúsatími og einnig var töluvert um heimsóknir. Þá var fundað um skáldskap og vitanlega líka stjórnmál. Auðvelt var að komast í samband við menn eins og Stefán Hörð en þó held ég að hann hafi metið vinkon- urnar meira en skáld sem leituðu ráða. Með árunum varð Stefán einangraðri en eignaðist líka fleiri aðdáendur, fékk verðlaun og komst í heið- urslaunaflokk. Aldrei minntist hann á þetta. Hann vissi nákvæmlega hvar hann stóð og þurfti ekki að láta segja sér það. En ég varð var við að honum var ekki sama um hver skrifaði um bækur hans. Það skemmti honum ekki væru ljóðin misskilin og hann kærði sig ekki um bull um þau. Því miður er ekki alltaf létt að vita hvað ská en það gildir um fleiri góð skáld. Stefán Hörður var eitt þeirra skálda sem e fjöldans. Hann er skáld fárra. Þetta breytist Erindi hans er mikilvægt og tímabært líka þótt innri heimur sé honum áleitnari en er á yfirborðinu. Umhverfisvernd ljóða hans er um mannin og tilgang hans í veröldinni og vopnin eru fremst skáldskapurinn, ekki skoðanirnar. Í Þrettán gular, ein svört, yrkir hann: Þessi blóðdans í ljóskeilunni Ekki er að undra þótt við séum þreytt við kristöllun ofþreytunnar sem sló útum sóttheitan hnöttinn þetta dansfífl með þjófaljósið í skottinu Við salt jarðar Sviti einnar skopparakringlu Tengsl (1987) nefndist ein af síðustu ljó Stefáns Harðar Grímssonar. Athygli vakti ljóð bókarinnar, Húm, birtist í skyldri en mynd í lok bókarinnar og hét þá Húm II. Sams konar leik bregður fyrir í síðustu bók heiðan morgun (1989). Morgunljóð kallast fyr í lokakaflanum og Morgunljóð II síðasta ljóðið Farvegi (1981) nefndi Stefán Hörður reyn Stefán Hörður Gr Eftir Jóhann Hjálmarsson VEGAGERÐ Á VESTFJÖRÐUM Í samtali við Morgunblaðið fyrirskömmu lýsti Einar OddurKristjánsson, alþingismaður Sjálfstæðisflokks, þeirri skoðun, að það væri lífsnauðsynlegt fyrir íbúa á sunnanverðum Vestfjörðum að kom- ast í heilsárs vegasamband. Um þetta sagði þingmaðurinn: „Ég hef margsinnis lýst óánægju minni með það, hversu lítið fjármagn hefur fengizt til þess að bæta vegi á Vestfjörðum. Kostnaður við að koma Barðaströnd og sunnanverðum Vest- fjörðum í heilsárs vegasamband er um tveir milljarðar króna ... Væri fjármagn tryggt til að endurbyggja veginn (frá Múla í Kollafirði til Þorskafjarðar) mundi undirbúning- ur við veginn taka um það bil fimm ár.“ Til rökstuðnings þessari skoðun segir Einar Oddur Kristjánsson í fyrrnefndu samtali við Morgunblað- ið, að flutningur á fiski milli lands- hluta sé miklu meiri en áður var og byggðarlög í Vestur-Barðastrandar- sýslu sem ekki séu með tryggar landsamgöngur árið um kring séu alls ekki samkeppnisfær varðandi þá verzlun og viðskipti. Vegagerð á Vestfjörðum hefur alla tíð verið bæði erfið og dýr. Þess vegna má segja að það hafi tekið mun lengri tíma að koma Vestfjörð- um í sæmilegt vegasamband en flestum öðrum byggðarlögum á landinu. Vegir voru að vísu lengi slæmir á Austurlandi en á því hefur orðið mikil breyting. Fyrir aðeins rúmum þremur ára- tugum voru nánast engir vegir við Djúp. Smátt og smátt tókst að koma byggðum þar í vegasamband. Þegar litið er yfir landið í heild má fullyrða, að það svæði á Vestfjörð- um, sem Einar Oddur Kristjánsson hefur gert að umtalsefni, er einna verst sett með samgöngur á landi. Þá má spyrja hvort rök þingmanns- ins fyrir því að verja eigi svo miklum fjármunum í vegagerð á þessu svæði séu fullnægjandi. Þarna býr fátt fólk. En vegagerð snýst ekki ein- ungis um þá, sem búa á viðkomandi svæðum. Fengin reynsla hefur sýnt, að vegagerð gjörbreytir ekki bara lífi þeirra, sem búa á þessum svæð- um heldur stuðlar hún að stóraukn- um samskiptum og viðskiptum, sem koma þjóðarbúinu öllu til góða. Vest- fjarðagöngin hafa haft byltingar- kennd áhrif á atvinnulífið í byggð- unum á norðanverðum Vestfjörðum. Hið sama mundi gerast ef ráðizt yrði í vegabætur samkvæmt þessum til- lögum Einars Odds Kristjánssonar. Þá er alveg ljóst að til viðbótar við fiskflutninga til og frá byggðunum á sunnanverðum Vestfjörðum mundu Vestfirðir opnast sem nýtt ferða- mannasvæði. Ekki veitir af að opna ný svæði fyrir þá vaxandi atvinnu- grein, bæði vegna aukins fjölda ferðamanna og líka vegna hins að við þurfum að auka fjölbreytni þess, sem boðið er upp á fyrir ferðamenn. Á Vestfjörðum mundi þeim opnast nýr heimur. Þegar á þetta er litið er full ástæða til að Alþingi kanni rækilega möguleika á að hefja undirbúning að því að koma sunnanverðum Vest- fjörðum í heilsárs vegasamband. Við hljótum að leggja áherzlu á að ljúka varanlegri vegagerð á þeim tiltölu- lega fáu svæðum á landinu, sem enn er eftir að koma í viðunandi vega- samband. TÍMAMÓTALAUSN? Það er enginn skortur á nýjumhugmyndum hjá nýrri ríkis- stjórn í Danmörku. Nú hefur Vinstri- flokkurinn (Venstre), sem fer með stjórnarforystuna, lagt til nýstárlega lausn á flóttamannavandamálinu; að byggja 100 þorp yfir afganska flótta- menn heima í Afganistan, tryggja þeim aðgang að hreinu vatni, mennt- un og læknishjálp en spara engu að síður 5,8 milljarða króna á ári miðað við þann kostnað, sem fyrirsjáanleg- ur er við að halda 5.000 afgönskum hælisleitendum uppi í Danmörku. Aðrir flokkar á danska þinginu hafa tekið tillögunni vel. Íhaldsflokk- urinn, sem situr í stjórn með Venstre, Danski þjóðarflokkurinn, Róttæki vinstriflokkurinn og jafnaðarmenn segjast t.d. styðja hana í meginatrið- um. Danski Rauði krossinn styður hana og það gerir líka Flóttamanna- stofnun Sameinuðu þjóðanna. Tals- menn Venstre tala glaðbeittir um að hér geti verið á ferðinni „tímamóta- lausn á flóttavandamálinu í Evrópu.“ Hugmyndin er vissulega athyglis- verð og verðskuldar nánari skoðun. Á henni eru hins vegar ýmsir annmark- ar, sem þarf að skoða hvort hægt sé að leysa. Í fyrsta lagi eru afgönsku flóttamennirnir ekkert sérstaklega hrifnir af henni. Þeir segja að ástæð- an fyrir flótta þeirra hafi ekki verið fátækt eða húsnæðisleysi, heldur hafi þeir óttast um öryggi sitt og fjöl- skyldna sinna. Þeir segjast ekki sannfærðir um að friður sé kominn á í Afganistan. Í öðru lagi er Afganistan íhaldssamt ættbálkasamfélag og það þarf að tryggja að byggt sé yfir fólk í þess eigin heimabyggð, enda yrði það oft ekki velkomið í öðrum landshlut- um. Í þriðja lagi eru það oft þeir, sem hafa meira handa á milli, sem eiga fyrir fargjaldi til Vesturlanda og geta flúið – hinir sitja eftir og komast hvorki lönd né strönd. Það er hætta á því að ef hinir fyrrnefndu snúa aftur og fá góð hús og þjónustu í „dönsk- um“ þorpum myndist togstreita á milli þeirra og fyrrum nágranna þeirra. Aðstoðin þarf því að ná til fleiri en bara þeirra, sem tóku sig upp og flúðu til Vesturlanda. Takist að vinna bug á þessum ann- mörkum og ýmsum fleirum, sem vafalaust koma í ljós þegar menn fara að huga að framkvæmdinni, getur verið að hér sé á ferðinni góð hug- mynd, sem stuðlað geti að því að draga úr flóttamannavandamálinu í Evrópu. Ætla má að margir flótta- menn kjósi það heldur að snúa aftur, takist að skapa þeim góð lífsskilyrði í eigin heimalandi, en að þurfa að tak- ast á við lífsbaráttuna í nýju og fram- andi landi.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.