Morgunblaðið - 26.09.2002, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HALLDÓR Ásgrímssonutanríkisráðherra ogAnfinn Kallsberg, lög-maður Færeyja, skrif-
uðu í gær í Þórshöfn í Færeyjum
undir samkomulag um afmörkun
hafsvæðisins milli Íslands og Fær-
eyja, en ágreiningur hefur verið milli
þjóðanna um hvar landhelgislínan
skuli liggja. Halldór Ásgrímsson
segir að þetta hafi verið stór dagur í
sögu íslenskrar landhelgisbaráttu
því þar með sé lokið afmörkun efna-
hagslögsögu Íslands gagnvart lög-
sögu nágrannalandanna. Áður hefði
verið gengið frá afmörkun efnahags-
lögsögunnar gagnvart lögsögu Jan
Mayen, Grænlands og Bretlands.
Í samkomulaginu felst að nyrðri
hluti umdeilda svæðisins, sem liggur
norðan 63° 30́ og nemur um tveimur
þriðju hlutum af svæðinu í heild,
skiptist þannig milli aðila að Ísland
fær 60% í sinn hlut en Færeyjar
40%. Syðsti hluti umdeilda svæðis-
ins, sem liggur sunnan 63° 30́ og
nemur um þriðjungi af svæðinu í
heild, skiptist hins vegar jafnt á milli
aðila. Vegna sérstakra aðstæðna á
syðsta hluta svæðisins var um það
samið að aðilar heimili fiskiskipum
hvor annars veiðar á sínum hluta
svæðisins og verður því í raun um
sameiginlegt nýtingarsvæði land-
anna tveggja að ræða. Á þessum
hluta svæðisins er að finna rækju-
hóla sem hvorki er að finna í næsta
nágrenni til vesturs né austurs og
myndi það gera fiskiskipum beggja
aðila erfitt fyrir að stunda rækju-
veiðarnar ef aðgangur þeirra að
svæðinu yrði takmarkaður.
Stefnt er að því að formlegur af-
mörkunarsamningur, sem muni ná
til allrar lögsögulínunnar milli land-
anna, verði gerður haustið 2003 að
lokinni tæknilegri endurskoðun á
grunnlínupunktum hvors lands um
sig.
Stór dagur í sögu íslenskrar
landhelgisbaráttu
„Landhelgin var færð út í 200 míl-
ur árið 1975 og það er fyrst núna
sem við getum fullyrt hvar mörkin
liggja. Fyrst var lokið hinu stóra
deilumáli varðandi Jan Mayen. Síð-
an tókst okkur að ljúka málinu gagn-
vart Grænlandi í sambandi við Kol-
beinsey fyrir nokkrum árum og
núna við Færeyjar. Að mínu mati er
þetta stór dagur í sögu íslenskrar
landhelgisbaráttu,“ sagði Halldór í
samtali við Morgunblaðið eftir að
samkomulagið hafði verið undirrit-
að.
Halldór sagðist vera ánægður
með að þjóðirnar hefðu náð sam-
komulagi um þetta mál. Viðræður
um þetta mál hefðu tekið talsvert
langan tíma. Búið væri að halda
marga fundi um það. Halldór sagðist
oft hafa rætt þetta mál við Anfinn
Kallsberg á fundum og í síma.
„Ég tel þetta vera mjög góðan
samning fyrir báða aðila. Þessi mál
hafa verið að þróast, þ.e.a.s. hvaða
réttindi fylgja eyjum og klettum.
Vissulega má deila endalaust um
prósentur í þessu sambandi, en að
mínu mati er mikilvægast af öllu að
ljúka þessu máli með samkomulagi
milli þjóðana en þurfa ekki að senda
það til sjálfstæðs dómstóls.“
Anfinn Kallsberg sagðist einnig
vera ánægður með samninginn.
Þetta væri góður samningur fyrir
báðar þjóðirnar. Mikilvægt væri að
þessar tvær þjóðir, sem væru stað-
settar á útjaðri Evrópu, gætu leyst
ágreiningsmál sín í milli. Þær þyrftu
á því að halda að standa saman.
Kallsberg sagði að margvíslegir
hagsmunir hefðu togast á í þessu
máli. „Samningar af þessum toga
eru yfirleitt erfiðir. Báðar þjóðirnar
hafa haldið fram sínum sjónarmið-
um. Færeyingar hafa verið tregir til
að viðurkenna Hvalbak sem grunn-
línupunkt en Íslendingar hafa haldið
því fram að taka verði tillit til lengd-
ar strandlínunnar. Rök í málinu hafa
verið vegin og metin. En ég tel að við
höfum komist að skynsamlegri lausn
sem bæði íslensk og færeysk stjórn-
völd geta verið ánægð með.“
Kallsberg sagði að með þessu
samkomulagi væri búið að marka
efnahagslögsögu Færeyinga endan-
leg mörk. Næsta verkefni Færey-
inga væri að ná samkomulagi við ná-
grannaþjóðir sínar um mörk utan
200 mílna lögsögunnar. Hann sagði
að það væri afar stórt mál.
miklir hagsmunir uppi o
mætti við að talsverðan tím
ná samkomulagi um þau má
Ágreiningur um stöð
beinseyjar og Hvalb
Við útfærslu efnahagslö
ar í 200 sjómílur árið 1975 á
lensk stjórnvöld að nota Gr
Kolbeinsey sem viðmiðun
við ákvörðun miðlínu milli Í
Grænlands og Hvalbak sem
unarpunkt við ákvörðun
milli Íslands og Færeyja
stjórnvöld gerðu fyrirvara
ákvörðun fyrir hönd Græn
Færeyja og ákvörðuðu mi
miðað við grunnlínur land
tillits til áðurnefndra eyja.
urðu til tvö umdeild hafsv
ars vegar milli Íslands o
lands, um 11.500 km² að s
hins vegar milli Íslands og
um 3.650 km² að stærð.
Ágreiningur landanna ha
láginni um árabil, en kom
sumarið 1996 þegar dönsk
loðnuveiðar á umdeilda
norður af Kolbeinsey. Í kjöl
ust formlegar samninga
milli Íslands og Grænland
vegar og Íslands og Fær
vegar. Árið 1997 náðist sam
um afmörkun hafsvæðisins
Íslensk og færeysk stjórnvöld semja um efnahag
Sameiginleg ný
hluta af umdeild
Ljósmynd/Jens Kris
Halldór Ásgrímsson og Anfinn Kallsberg skrifuðu undir samk
um mörk efnahagslögsögu landanna í Þórshöfn í gær.
Ísland og Færeyjar
hafa náð samkomulagi
um mörk landhelgi
landanna. Þar með er
búið að afmarka efna-
hagslögsögu Íslands 27
árum eftir að íslensk
stjórnvöld færðu land-
helgina út í 200 mílur.
Egill Ólafsson fylgdist
með undirritun sam-
komulagsins.
$
 % & #  '"" (
   & )*#
 +,,-

      






    
.  /


 +


 

 

 



 
SKAMMSÝNI VESTURLANDA
OG ÞRIÐJI HEIMURINN
Dr. Dlamini Zuma, utanríkisráð-herra Suður-Afríku, segir ísamtali við Morgunblaðið á
þriðjudag að talsmenn ríkra þjóða kveði
oft upp sleggjudóma um afrísk málefni.
Lausnir, sem þeir boði fátækum þjóð-
um, séu stundum þess eðlis að þær
skapi annan og jafnvel stærri vanda en
fyrir var.
Dr. Zuma segir viðbrögð við þróun
mála í Zimbabwe bera sleggjudómum á
Vesturlöndum vitni. Það sé auðvelt fyrir
íbúa auðugra landa, sem vilji ekki horf-
ast í augu við sannleikann, að neita að
viðurkenna að deilan í Zimbabwe snúist
um jarðnæði í eigu hvítra manna, sem
ekki eignuðust það með löglegum hætti.
Bretar hafi ekki staðið við loforð, sem
þeir gáfu um að þeir myndu útvega fjár-
muni til að bæta bændum upp land, sem
þeir myndu missa. Ráðherrann segir í
viðtalinu að Suður-Afríkustjórn haldi
því ekki fram að stjórn Roberts Muga-
bes í Zimbabwe hafi ekki gert mistök og
þau slæm: „En það eru tvær hliðar á
þessu máli. Við hlustum á báða deilu-
aðila og vitum því hver rök beggja eru.“
Í viðtalinu er ráðherrann spurður út í
gagnrýni á suður-afrísk stjórnvöld fyrir
að vilja ekki beita lyfjum til að reyna að
draga úr útbreiðslu alnæmis. Hún segir
gagnrýnina ómaklega og lýsir því
hvernig umfangsmikil áætlun hafi verið
gerð til að takast á við HIV-veiruna í
landinu með það í huga að hvorki sé
hægt að lækna sjúkdóminn né bólusetja
gegn honum. Áhersla sé lögð á fræðslu
vegna þess að talið sé að þannig nýtist
féð, sem er til ráðstöfunar, best. Eitt
lyfið gerði til dæmis að verkum að kon-
ur mættu ekki gefa börnum brjóst, en
það gerði meirihluti suður-afrískra
kvenna.
„Þetta veldur miklum vanda fyrir
okkur,“ segir hún. „Ríkið yrði að útvega
mjólkurduft handa konum, sem tækju
lyfið, en jafnframt yrði að tryggja að
þær hefðu aðgang að hreinu vatni til að
setja duftið í. Ef hreint vatn er ekki til
og konan hefur ekki aðgang að búnaði
og orku til að sjóða vatnið almennilega
væri að vísu hægt að koma í veg fyrir
HIV-smit, en barnið myndi deyja úr
niðurgangi. Niðurgangssjúkdómar eru
miklu mannskæðari í Afríku en al-
næmi.“
Síðan spyr utanríkisráðherra Suður-
Afríku: „Hvernig komumst við hjá því
að leysa einn vanda með því að búa til
annan verri? Spurningar af þessu tagi
vakna ekki hjá auðugum þjóðum, en
þær skipta býsna miklu máli hjá okkur.
Ríku þjóðirnar vilja þrýsta okkur til að
gefa einfaldlega lyfin án þess að svara
öllum þessum spurningum. Þær líta
ekki á heildarmyndina. Þegar við björg-
um mannslífi verðum við að gera það í
reynd, en ekki einvörðungu gera eitt-
hvað, sem lítur vel út í alþjóðlegum hag-
skýrslum þar sem sagt er að við gefum
svo og svo mikið af lyfjum og séum því
ósköp væn. En börnin myndu halda
áfram að deyja úr niðurgangi.“
Tæplega einn milljarður manna í
heiminum ræður yfir um 80% af auði
mannkyns, en þessi auður gefur ekki
leyfi til þess að koma fram við þjóðir,
sem eru í vanda staddar, af lítilsvirð-
ingu og vanþekkingu – og eiga á hættu
að lífgjöf eins verði annars bani.
EINKAVÆÐING Í ÞÁGU
SAMHJÁLPARINNAR
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherraviðraði þá hugmynd á ráðstefnu
Landsbankans fyrir erlenda banka-
menn að færa rekstur sumra þeirra
sjóða, sem nú eru á hendi ríkisins, inn í
bankakerfið. „Hví skyldi ekki til dæmis
mega fela bankakerfinu rekstur slíkra
sjóða en ríkið héldi áfram að tryggja
með niðurgreiðslum eða beinum styrkj-
um þau félagslegu markmið sem sjóð-
unum er ætlað að ná? Þar með sparar
ríkið rekstrarkostnað sinn, bankarnir
styrkja rekstur sinn og þjónustan við al-
menning batnar,“ sagði forsætisráð-
herra í erindi sínu á ráðstefnunni.
Ætla verður að með þessum orðum
taki forsætisráðherra undir t.d. þær
hugmyndir, sem fram hafa komið af og
til á undanförnum árum, að bankarnir
taki að sér rekstur húsnæðislánakerf-
isins. Íbúðalánasjóður er sá sjóður á
vegum ríkisins, sem nærtækast virðist
að færa til bankakerfisins. Morgunblað-
ið hefur árum saman haldið því fram að
engin ástæða væri til að hafa sérstakan
opinberan íbúðalánasjóð með tilheyr-
andi kostnaði fyrir skattgreiðendur af
rekstri hans.
Vel má hugsa sér að fleiri sjóðir fari
sömu leið. Það mætti til dæmis skoða að
bankar og sparisjóðir veittu námslán
samkvæmt svipuðum reglum og nú
gilda, en ríkissjóður greiddi áfram niður
vexti af slíkum lánum. Þar myndi spar-
ast rekstrarkostnaður við ríkisstofnun,
sem efa má að sé nauðsynleg og ætla má
að þjónusta við námsmenn myndi batna.
Sá misskilningur er útbreiddur, að
með því að fela einkaaðilum að annast
framkvæmd verkefna sem hið opinbera
hefur hingað til haft á sinni könnu, sé
með einhverjum hætti verið að ýta undir
mismunun og ójöfnuð, jafnvel þótt ríki
eða sveitarfélög fjármagni áfram starf-
semina og setji henni ramma með lögum
og reglum. Opinberir aðilar geta falið
einkaaðilum að sinna ýmiss konar þjón-
ustu, sem áfram er greidd af hinu op-
inbera, t.d. samkvæmt þjónustusamn-
ingum. Kosturinn við slíkt fyrirkomulag
er að frumkvæði og hugmyndaauðgi
einkaframtaksins er virkjuð, samkeppni
er komið á og þar með stuðlað að bættri
þjónustu við almenning og lægri kostn-
aði fyrir skattgreiðendur. Þetta getur
átt við á mörgum sviðum; t.d. í heil-
brigðisþjónustu, menntun, öldrunar-
þjónustu og lánastarfsemi.
Hjá mörgum stjórnmálamönnum
gætir fastheldni á gamalt fyrirkomulag
og tregðu til að kanna kosti þess að
virkja einkaframtakið í þágu samfélags-
legrar þjónustu. Það er því ástæða til að
fagna sérstaklega þessum orðum Dav-
íðs Oddssonar: „Í mínum huga er engin
ástæða til að ætla að ríkisvaldið sé eitt
fært um að veita þá félagslegu þjónustu
sem pólitísk samstaða er um að greidd
sé úr ríkissjóði. Það eru því fjölmörg
tækifæri til að auka enn hagræðið í rík-
isrekstri og á sama tíma auka gæði
þeirrar þjónustu sem nú er boðin.
Einkavæðing og samhjálp eru ekki and-
stæður, þvert á móti getur einkavæð-
ingin, sé rétt á málum haldið, bætt sam-
hjálpina og aukið.“