Morgunblaðið - 08.11.2002, Blaðsíða 2

FRÉTTIR
2 FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TOPPUM FÆKKAÐ Á LSH
Yfirmönnum á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi hefur fækkað um 65
að undanförnu vegna hagræðing-
araðgerða. Forstjóri LSH segir að
lengra verði ekki gengið í nið-
urskurði án þess að þjónusta við
sjúklinga versni.
Milljarðar fjárfestir ytra
Baugur ID hefur varið um helm-
ingi hagnaðarins af sölu hlutar síns í
Arcadia í fjárfestingar erlendis, eða
um fjórum milljörðum. Í gær til-
kynnti Baugur kaup á 4,54% hlut í
House of Fraser í Bretlandi.
Sammála um Íraksályktun
Forsetar Frakklands og Banda-
ríkjanna náðu í gær samkomulagi
um ályktun, sem stefnir að því að af-
vopna Saddam Íraksforseta. Vonazt
er til að öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna samþykki ályktunina í dag.
Meira tannfé frá ríkinu
Endurgreiðslur tannvið-
gerðakostnaðar hækka um allt að
22% um áramót samkvæmt nýjum
samningi ríkisins og tannlækna. Út-
gjöld ríkisins aukast um ríflega 100
milljónir vegna þessa.
Skuldug sveitarfélög
Skuldir sveitarfélaganna jukust á
síðasta ári og eru nú 64 milljarðar,
nærri jafnmiklar og allar skatt-
tekjur þeirra. Samanlagður halli á
rekstri sveitarfélaga var á níunda
milljarð í fyrra.
Gefi þjóðinni l istaverkin
Þingmenn hvöttu í gær eigendur
Landsbanka og Búnaðarbanka til að
gefa þjóðinni listaverkasöfn bank-
anna. Málið var rætt utan dagskrár
á Alþingi.
Fjórir í fangelsi
Fjórir menn voru dæmdir í 1–3
ára fangelsi í Héraðsdómi Reykja-
víkur í gær fyrir að smygla 30 kíló-
um af hassi til landsins innan í hús-
gögnum í gámi.
Umboðsmaður látinn bíða
Í nærri fimmtungi tilfella tvö síð-
astliðin ár hafa stjórnvöld tekið sér
meira en þrjá mánuði til að svara er-
indum umboðsmanns Alþingis. Um-
boðsmaður hvetur stjórnvöld til að
vera fljótari til.
2002
FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER BLAÐ C
B L A Ð A L L R A L A N D S M A N N A
LÁRUS ORRI GEFUR ÁFRAM KOST Á SÉR Í LANDSLIÐIÐ / C3
FORRÁÐAMAÐUR norska úrvalsdeildarliðsins
Stabæk, Tom Schelvan, staðfesti í gær í samtali
við Morgunblaðið að Tryggvi Guðmundsson og
Marel Baldvinsson yrðu báðir í landsliðshópi Ís-
lands sem mætir liði Eistlands í vináttulands-
leik, 20. þessa mánaðar í Tallinn. Schelvan
sagði að skeyti þess efnis hefði borist frá Knatt-
spyrnusambandi Íslands, KSÍ, á dögunum.
Tryggvi hefur ekki verið í landsliðshópi Íslands
í undanförnum leikjum en fær nú tækifæri á ný
hjá Atla Eðvaldssyni landsliðsþjálfara. Tryggvi
klæddist landsliðsbúningnum síðast í Bodö í
Noregi í maí, er hann kom inná á 81. mín. í jafn-
teflisleik gegn Noregi, 1:1. Hann hefur leikið 29
landsleiki og skorað átta mörk í þeim.
Atli kallar
á Tryggva
NJARÐVÍKINGAR
eiga von á bandarísk-
um körfuknattleiks-
manni um næstu helgi
sem á að fylla skarð
Pete Philo sem hefur
komist að samkomu-
lagi við liðið um að
samningi við hann
verði rift. Philo þarf
að gangast undir að-
gerð á hné á næstunni
vegna meiðsla. Frið-
rik Ragnarsson, þjálf-
ari Íslandsmeistara-
liðsins, sagði í gær að
búið væri að komast að
samkomulagi við bak-
vörðinn G.J. Hunter
sem er 31 árs og hefur
komið víðar við á ferli
sínum sem atvinnumað-
ur í Evrópu. Að auki
hefur Keflvíkingurinn
Þorsteinn Húnfjörð til-
kynnt félagaskipti í
Njarðvík en Þorsteinn
er hávaxinn og sterkur
miðherji og sagði Frið-
rik það happafeng að
fá slíkan leikmann upp í
hendurnar.
Þórður hefur verið úti í kuld-anum með landsliðinu í meira
en eitt ár. Hann lék síðast með því
á Möltu í aprílmánuði 2001 og skor-
aði fjórða markið í 4:1 sigri Íslend-
nga eftir að hafa komið inná sem
varamaður. Hann var í landsliðs-
hópnum í næstu tveimur leikjum
þar á eftir, gegn Möltu og Búlg-
aríu, sem báðir fóru fram hér á
andi í júní 2001, sat á varamanna-
bekknum en kom ekkert við sögu í
þeim leikjum. Þórður lýsti opinber-
ega yfir ónægju sinni með því að
vera ekki í byrjunarliðinu í um-
ræddum leikjum og síðan hefur
Atli Eðvaldsson, landsliðsþjálfari,
ekki séð ástæðu til að velja hann
fyrr en nú.
Þórður, sem hefur leikið mjög
vel með Bochum á leiktíðinni, á að
baki 42 leiki með íslenska landslið-
nu og í þeim leikjum hefur hann
skorað tvö mörk.
Þeir bræður hafa ekki verið sam-
an í leikmannahópi síðan þeir léku
með Genk í Belgíu fyrir fjórum ár-
um. Þess má geta til gamans að
þrír bræður hafa áður verið í lands-
liðshópi Íslands og léku þá saman
gegn áhugamannalandsliði Eng-
lands í Wimbledon 1963, 0:4. Það
eru þeir Hörður, Bjarni og Gunnar
Felixsynir, gamalkunnir leikmenn
KR-liðsins.
Heimasíða Stokes greinir frá því
í gær að Pétur Hafliði Marteinsson
hafi eins og Bjarni Guðjónsson ver-
ið valinn í íslenska landsliðshópinn
en ekki Brynjar Björn Gunnarsson.
Brann hefur ekki fagnað sigri í
deildinni frá því árið 1963 og síðasti
titill liðsins var árið 1982 í bik-
arkeppninni.
Miklir fjárhagslegir hagsmunir
voru í húfi fyrir Brann sem dregur
á eftir sér skuldahala sem nemur
um 770 milljónum ísl. kr., en með
sigrinum er talið að tekjur liðsins
verði um 100–200 milljónum meiri
en ef liðið hefði fallið í 1. deild.
MIKLU fargi var létt af stuðnings-
mönnum norska úrvalsdeildarliðs-
ins Brann á miðvikudag er liðið bar
sigurorð af Sandefjord, 2:1, í síðari
leik liðanna um laust sæti í úrvals-
deild að ári. Um 11 þúsund stuðn-
ingsmenn Brann fögnuðu langt
fram eftir kvöldi líkt og liðið hefði
unnið meistaratitil, og í lok leiks
var heljarmikil flugeldasýning á
heimavelli liðsins. Þess má geta að
Nokkur óvissa hefur verið um
framtíð Teits Þórðarsonar, þjálfara
Brann, en Ivar Hanestad, stjórn-
arformaður Brann og maðurinn
sem réð Teit til starfsins, segir við
Bergens Tidende að Teitur sé ekki
syndaselurinn á leiktíðinni. „Við
seljum þrjá af lykilleikmönnum
liðsins í upphafi tímabilsins og þeir
sem komu í staðinn eru ekki sama
gæðaflokki og ekki við Teit að sak-
ast,“ segir Hanestad og lofar því að
Teitur verði áfram þjálfari liðsins
til ársins 2004. Margir leikmenn
liðsins hafa sagt að Teitur sé rétti
maðurinn í starfið en styrkja þurfi
liðið í vörn sem sókn ætli liðið sér
stærri hluti. Aftenposten hrósar
Teiti fyrir að hafa gefið ungum
leikmönnum tækifæri og aðeins
einn „aðkomumaður“ hafi skilað
sínu, Ármann Smári Björnsson.
Teitur Þórðarson fagnar eftir að Brann hafði lagt Sandefjord að velli á miðvikudagskvöldið í Berg-
en, 2:1, og tryggt áframhaldandi sæti sitt í norsku úrvalsdeildinni. Sjá viðtal við Teit á C4.
„Teitur er ekki syndaselurinn“
Philo fer frá
Njarðvíkingum
Friðrik
Ragnarsson
Þórður, Bjarni
og Jóhannes
í landsliðinu
ÞÓRÐUR Guðjónsson, leik-
maður þýska úrvalsdeildarliðs-
ns Bochum, er í íslenska lands-
iðshópnum í knattspyrnu sem
mætir Eistum í vináttulandsleik
í Tallin í Eistlandi 20. þessa
mánaðar ásamt bræðrum sín-
um, Bjarna og Jóhanni Karli.
F Ö S T U D A G U R 8 . N Ó V E M B E R 2 0 0 2 B L A Ð B

ÞRJÚ SEM SÖÐLUÐU UM/2
VERSACE – TÍSKUNNI SÓMI SÝND-
UR/2
KYNNTUST Á BÆJARINS BESTU/6
JÓGA OG ÍÞRÓTTIR –
EFTIR HÖFÐINU DANSA LIMIRNIR/7
AUÐLESIÐ EFNI/8
HÖRÐ viðbrögðhafa verið víðaum heim eftir að
bandarísk heilbrigðis-
yfirvöld ákváðu að stöðva
hluta af viðamikilli
bandarískri rannsókn
(WHI The Women’s
Health Initiative), á
hormónanotkun kvenna á
breytingaskeiði. Við-
brögð í Bandaríkjunum
eru sérstaklega hörð, þar
sem svo virðist sem þar
hafi hormón verið meira
notuð í forvarnarskyni en
víða annarsstaðar. Í flest-
um öðrum löndum hafa
ráðleggingar verið end-
urskoðaðar og mælt með
að dregið verði úr lang-
tímanotkun.
Á Íslandi hefur horm-
ónanotkun verið svipuð
og í öðrum vestrænum
löndum. Rannsókn sem
gerð var á gögnum Leit-
arstöðvar Krabbameins-
félags Íslands árið 1996,
sýnir að það ár tók rúm-
lega helmingur allra
kvenna eldri en 50 ára,
sem þangað leituðu,
hormón á breytinga-
skeiði. Flestar tóku
hormón í 1–2 ár en innan
við þriðjungur þeirra,
sem höfðu byrjað, eða um
15% af öllum konunum,
tóku hormón lengur en í
fimm ár.
Samkvæmt eldri könn-
un á gögnum Leitar-
stöðvarinnar var hlutfall
50–55 ára kvenna sem
tóku hormón 9% árið
1986 en 50% árið 1995.
Einnig var kannað hvort
langtímanotkun hormóna
hefði aukist og kom í ljós
að hlutfall kvenna eldri
en 60 ára sem tóku horm-
ón í fimm ár eða lengur
var 13% á árunum1979 til
1989 og 32% á árunum
1994 til 1995.
Ekki eru til nýrri tölur
um hormónameðferð
kvenna á breytingaskeiði
en frá árinu 1996. Í vor
stendur til að taka saman
nýjar upplýsingar.
Konur
á krossgötum 4
Hormónar
á breytingaskeiði
SÍÐUSTU áratugina hefur norræn skart-
gripagerð verið að þróast úr tiltölulega hefð-
bundinni og íhaldssamri formgerð í framsækna
samtímalist. Hina nýju skartgripatísku getur að
líta á sýningunni Norræni skartgripaþríæring-
urinn í Hafnarborg í Hafnarfirði.
Norrænt skart
6
„Daggarslæða“, hálsfesti
úr skeljum, næloni og
plexígleri eftir Mette
Saabye frá Danmörku og
„Incognito“-næla fyrir þá
sem vilja fara huldu höfði.
Nælan er úr viði, striga,
málningu og silfri og er eft-
ir Eistann Piret Hirv.
Daggarslæða
og næla fyrir þá
sem vilja fara
huldu höfði
Yf ir l i t
Í dag
Sigmund 8 Minningar 47/51
Viðskipti 14/15 Staksteinar 54
Erlent 16/20 Bréf 56
Höfuðborgin 22 Skák 57
Akureyri 24/25 Dagbók 58/59
Suðurnes 26 Brids 59
Landið 27 Leikhús 60
Listir 28/30 Fólk 61/65
Umræðan 31/46 Bíó 62/65
Forystugrein 34 Ljósvakamiðlar 66
Viðhorf 38 Veður 67
* * *
Kynningar – Blaðinu í dag fylgir kynn-
ingarblað um Edduverðlaunin 2002.
Blaðinu verður dreift á höfuðborgar-
svæðinu.
ÞAÐ var engu líkara en heill fjallgarður væri
við að steypast í Fagradalsfjöru, austan við
Vík í Mýrdal í gærmorgun, svo tignarlegur
var brimgarðurinn. Stíft norðanrokið reif í
öldutoppana og feykti þeim á haf út sem
gerði boðaföllin enn tilkomumeiri að sjá.
Hver af annarri náðu öldurnar landi og
brotnuðu á svörtum sandinum. Það var eins
gott að vera ekki á ferð í fjörunni.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Líkt og fjallgarðar nálgist land
ATLI Eðvaldsson, landsliðsþjálfari í
knattspyrnu, hefur kallað á Þórð
Guðjónsson, leikmann með Bochum
í Þýskalandi, í landsliðshóp sinn sem
leikur gegn Eistlandi í Tallinn 20.
nóvember. Þórður hittir fyrir í
hópnum bræður sína Bjarna og Jó-
hannes Karl sem léku saman tvo síð-
ustu landsleiki Íslands – gegn Skot-
landi og Litháen. Þeir bræður léku
síðast saman með belgíska liðinu
Genk fyrir þremur árum og urðu
Belgíumeistarar. Það eru 39 ár síð-
an þrír bræður léku saman í lands-
liði. Gunnar, Bjarni og Hörður Fel-
ixsynir, sem eru hér saman á
myndinni í landsliðsbúningnum,
léku saman gegn Ólympíuliði Eng-
lands í Wimbledon 1963. Gunnar er
forstjóri Tryggingamiðstöðv-
arinnar, Bjarni er íþróttafréttamað-
ur hjá RÚV og Hörður var um árabil
skrifstofustjóri Tryggingamiðstöðv-
arinnar en hefur látið af störfum
vegna aldurs.
Gunnar sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær að það væri aðallega
tvennt sem hann myndi eftir í
tengslum við þennan leik. „Ég man
að það var mjög mikill hliðarhalli á
vellinum og svo að einn leikmanna
Englands brotnaði í leiknum. Annað
er nú svo sem ekki minnisstætt,“
sagði Gunnar.
„Þetta var rótburst“
Spurður um hvernig leikurinn
hefði endað sagðist hann ekki muna
það nákvæmlega en Englendingar
hefðu unnið. „Talaðu við Bjarna
bróður um þetta, hann man allt um
fótbolta,“ sagði Gunnar.
Það var ekki komið að tómum
kofunum hjá Bjarna. „Þetta var rót-
burst. Við spiluðum tvo leiki með
viku millibili, töpuðum fyrst hér
heima 6:0 og svo 4:0 úti, stóðum okk-
ur sem sagt betur þar. Það brotnaði
einn leikmanna Englendinga og
annar var síðan rekinn út af þannig
að við vorum tveimur fleiri. Hörður
bróðir sagði alltaf að þetta hefði
verið í fínu lagi hjá okkur á meðan
þeir voru ellefu en síðan hefði allt
farið í vitleysu,“ sagði Bjarni. Þess
má geta að fimm KR-ingar auk
þeirra bræðra léku í Wimbledon.
Bjarni bætti því við að þeir bræð-
ur hefðu sett heimsmet með þessum
leik. „Við vorum í nokkur ár í heims-
metabók Guinness, slógum met Nor-
dal-bræðranna sænsku en þeir voru
þrír í sama leiknum. Einn þeirra
kom inn á sem varamaður fyrir ann-
an bróðurinn þannig að við bættum
metið. Síðan bættu einhverjir afr-
ískir bræður metið,“ sagði Bjarni.
Bræðurnir Gunnar, Bjarni og Hörður Felixsynir í landsliðsbúningnum fyr-
ir leikinn í Wimbledon 1963 þar sem þeir komust í heimsmetabók Guinness.
Bjarni, Jóhannes Karl og Þórður Guðjónssynir valdir í landsliðshópinn
Síðast voru þrír
bræður í lands-
liðinu árið 1963

Þórður/C1
PÉTUR Henry Petersen, sameindalíffræðingur
og doktorsnemi við Yale-háskólann í Bandaríkj-
unum fékk nýlega birta grein í hinu virta vís-
indatímariti Nature, þar sem hann fjallar um
rannsóknir sínar, sem gætu hugsanlega nýst
læknavísindunum í baráttunni við ýmsa tauga-
hrörnunarsjúkdóma s.s. Parkinsonsveiki og Alz-
heimer. Rannsóknirnar vinnur Pétur í samstarfi
við leiðbeinanda sinn dr. Weimin Zhong, pró-
fessor í sameindalíffræði. Þeir fást einkum við
rannsóknir á ósymmetrískri frumuskiptingu
sem er lýsing á því þegar fruma skiptir sér og
myndar tvær mismunandi frumur. Sjónum sín-
um beina þeir sérstaklega að svonefndu Numb-
prótíni sem er staðsett öðrum megin í ákveðnum
frumum áður en þær skipta sér.
„Þetta veldur því að dótturfrumurnar velja
sér ákveðin og mismunandi starfshlutverk og
þannig höfum við sérstakan áhuga á því hvernig
taugamóðurfrumur skipta sér og mynda tvær
frumur, þar sem önnur verður að taugafrumu á
meðan hin heldur áfram að vera móðurfruma og
endurtekur leikinn,“ segir Pétur.
„Meginverkefni mitt er að rannsaka hlutverk
Numb-prótínsins í þessu ferli. Dr. Zhong hefur
áður sýnt fram á það að Numb-prótínið er í þeim
hluta taugamóður-
frumna sem heldur
móðurfrumuhlutverk-
inu eftir frumuskipt-
ingu, og núna höfum
við sýnt fram á að ef
Numb-prótínið er fjar-
lægt úr taugamóður-
frumum meðan þrosk-
un taugakerfisins á
sér stað, fækkar móð-
urfrumunum á sama
tíma og í upphafi þeg-
ar fleiri taugafrumur
eru að myndast. Þetta
bendir eindregið til
þess að Numb-prótín-
ið hafi lykilhlutverki
að gegna í því að viðhalda móðurfrumunum sem
slíkum. Það hefur svo þýðingu í líffræði þessara
frumna sem eru rannsakaðar mikið t.d. í
tengslum við mögulegar lækningar á ýmsum
taugahrörnunarsjúkdómum, en gefur einnig
innsýn í þroskun og þróun mannsheilans.“
Pétur og dr. Zhong nota tilraunamýs í rann-
sóknum sínum en þeim er stillt upp sem líkani
fyrir spendýr, þá einkum menn. Pétur segir að
þrátt fyrir byltingu á sviði erfðafræðinnar sé
hlutverk margra gena enn óþekkt og því sé það
oft eitt af fyrstu skrefunum í að rannsaka hvaða
afleiðingar það hefur í för með sér að eyða þeim
úr erfðamengi músarinnar. „Oftar en ekki hefur
það mjög alvarlegar afleiðingar fyrir fóstur-
þroska músarinnar og þá er brugðið á það ráð að
eyða einungis geninu í ákveðnum frumum eða
vefjum. Í okkar dæmi sóttumst við t.d. eftir því
að eyða Numb-geninu úr taugamóðurfrumum
snemma í fósturþroska. Kostir þessarar aðferð-
ar eru m.a. þeir að þá er unnt með nokkurri vissu
að staðhæfa að þeir gallar sem fram koma, s.s.
frumudauði eða krabbamein, séu orsakaðir af
tapi þessa ákveðna gens síður en vegna þess hve
fósturþroski var almennt mislukkaður þegar
geninu var eytt alstaðar.“
Pétur lauk B.Sc.-prófi í líffræði frá Háskóla
Íslands árið 1992 og meistaraprófi frá sama
skóla árið 1996. Pétur og dr. Zhong sendu grein
sína til Nature í vor og var hún loks tekin til birt-
ingar nú í haust. Hann viðurkennir að því fylgi
talsverð upphefð en annars sé áfanginn fyrst og
fremst viðurkenning á rannsóknum þeirra
Zhong.
Íslenskur doktorsnemi við Yale-háskólann fær vísindagrein birta í Nature
Innsýn í mannsheilann
með tilraunum á músum
Pétur Henry Pet-
ersen sameinda-
líffræðingur.