Morgunblaðið - 04.02.2003, Blaðsíða 22

UMRÆÐAN
22 ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TALIÐ er að lágur en stöðugur
flúorstyrkur í munnholi sé nauðsyn-
legur til viðhalds heilbrigði tanna.
Tannburstun með flúortannkremi að
styrkleika 0.1% F-, tvisvar sinnum á
dag, viðheldur lágmarksflúorstyrk í
munnholi og er því afar áhrifamikill
þáttur í daglegri vörn gegn tann-
skemmdum, hjá öllum aldurshópum.
Flúor tekur þátt í því viðgerðarferli
sem stöðugt er í gangi við tannyfir-
borð auk þess að hafa truflandi áhrif
á starfsemi þeirra baktería sem valda
tannátu. Verkunin er staðbundin á
yfirborði tanna og varnandi áhrif þau
sömu hjá öllum aldurshópum.
Mikilvægt er að byrja að bursta
tennur barna með hæfilegu magni
flúortannkrems, um leið og fyrsta
tönnin er sýnileg. Hæfilegt magn af
flúortannkremi við hverja burstun er
sem svarar ¼ af litlafingursnögl
barnsins á aldrinum sex mánaða til
tveggja ára. Eftir þann aldur er mið-
að við að magnið sé svipað og litla-
fingursnögl viðkomandi. Hafa ber í
huga að börn kyngja stórum hluta
tannkremsins sem upp í þau fer og
því er mikilvægt að þau skammti sér
það ekki sjálf og öruggast að geyma
tannkremið þar sem þau ná ekki í
það. Börn geta ekki burstað tennurn-
ar sjálf fyrr en þau hafa náð átta til
tíu ára aldri. Fyrr hafa þau ekki náð
fullkomnu valdi á þeim fínhreyfing-
um sem þarf til að geta burstað eins
vel og nauðsynlegt er.
Þó ekki sé lengur mælt með al-
mennri notkun flúortaflna til varnar
tannskemmdum hjá aldurshópnum 6
mánaða til 6 ára er mikilvægt að gera
sér grein fyrir því að ákveðnir ein-
staklingar/hópar sem hætt er við
tannskemmdum þarfnast meiri flúor-
verndar en flúortannburstun tvisvar
á dag veitir. Hjá áhættubörnum und-
ir 6 ára sem þarfnast flúorauka á
töfluformi – er mjög mikilvægt að
fylgja fyrirmælum tannlæknis um
rétta notkun. Börn á aldrinum 6–15
ára eru að fá upp nýjar fullorðin-
stennur þarfnast flúorauka í formi
flúorlökkunar eða skolunar auk þess
sem slæmar neysluvenjur kalla á
aukna flúorvernd. Þeir sem eru í
tannréttingameðferð þarfnast tíma-
bundið stóraukinnar flúorverndar og
þeir einstaklingar sem þjást af munn-
þurrki sem oft fylgir hækkandi aldri
og/eða í kjölfar sjúkdóma og lyfja-
töku þarfnast sérstakrar flúorvernd-
ar – á formi flúorlökkunar, flúorsog-
taflna, flúormunnskols eða jafnvel
flúortyggigúmmís – þar sem flúor-
styrkur eykst við tygginguna – og
munnvatnsframleiðslan að sama
skapi. Að síðustu skal á það bent að
einstaklingar sem eiga erfitt með
munnhirðu um lengri eða skemmri
tíma s.s. fatlaðaðir, sjúkir og aldraðir
þarfnast flúorauka að staðaldri.
Um flúor gildir það sama og um
önnur efni og efnasambönd sem
mannslíkamanum eru nauðsynleg,
magnið þarf að vera hæfilegt. Gler-
ungsmyndun fullorðinsframtanna er
lokið þriggja til fjögurra ára en gler-
ungsmyndun annarra fullorðin-
stanna lýkur um sex til níu ára aldur.
Á myndunarskeiði stafar glerungi
fullorðinstanna ákveðin hætta af of
mikilli daglegri flúorinntöku barna,
sem fram getur komið sem útlits-
breyting væntanlegra fullorðin-
stanna sk. flúorflekkir. Vægasta form
flúorflekkja lýsir sér sem hvítar/
mattar skellur eða línur í glerungs-
yfirborði. Hverfandi líkur eru á áð-
urnefndum aukaverkunum ef þess er
gætt að börn innbyrði ekki meira en
sem svarar 0,1 mg flúor /kg líkams-
þunga á dag þ.a. 10 kg barni er mun
hættara við ofskömmtun en 20 kg
barni. Til glöggvunar skal þess getið
að u.þ.b. 1 gr tannkrems (jafngildir
1,0 mgF-) þekur haus meðaltann-
bursta.
Flúor fyrir
alla – unga
eða aldna
Eftir Hólmfríði
Guðmundsdóttur
„Gagnsemi
flúors er
ekki í réttu
hlutfalli við
magnið.“
Höfundur er tannlæknir og yfir-
maður Miðstöðvar tannverndar.
Í fyrri grein var fjallað um
ágalla á þorskveiðiráðgjöf Hafró.
Ýsan er svo saga út af fyrir sig. Í
fyrra mældist ýsa, sem skv. mati
Hafró dugði til 30 þús. tonna
veiða. Öll mið reyndust yfirfull af
ýsu svo að fiskimenn voru á sí-
felldum flótta undan henni. Það
fréttist af Grímseyingi, sem veiddi
árskvótann sinn af ýsu í fyrsta
róðri. Gamansamur maður setti þá
saman ferskeytlu:
Enginn kann víst á því skil,
hvað eflir þennan draugafans.
Ýsan, sem var ekki til
finnst afturgengin norðanlands.
Skv. fréttum mældist ýsan í ár
tvöföld á við fyrra ár. Ýmsum þótti
þetta yndislegur spádómur um
það, sem þegar var orðið. Þetta
hefði átt að duga til 60 þús. tonna
afla. Úr leyndardómum Hafró kom
hins vegar tillaga um 55 þús. tonn.
Leikmanni, sem fylgist með
álengdar, sýnist einboðið, að þessi
staða gefi færi á að taka ýsuna út
úr kvótasetningu, því að ólíklegt
má telja, að þessi ýsa veiðist, eink-
um eftir að búið er að njörva krók-
aflamarksbátana í kvóta. Sama
máli gegnir kannski um ufsann og
steinbítinn, ef ekki flestar aðrar
tegundir en þorsk, karfa og grá-
lúðu. Frjálsar veiðar á þessum
tegundum samhliða hæfilegum
lokunum fyrir togveiðum og drag-
nót mundi ekki ofgera þessum
stofnum, en gerbreyta aðstöðu
smærri einyrkja á smærri bátun-
um. Þá næst kannski að veiða ýs-
una eins og lagt er til.
Leikmanninum er jafnljóst, að
þetta verður ekki gert. Tilgang-
urinn með þessum aukna ýsukvóta
er ekki endilega að veiða meiri
ýsu. Úthlutunin gefur stórútgerð-
unum færi á að kreista leigu fyrir
veiðiheimildir út úr smábátakörl-
um, eða breyta ýsunni í grálúðu
eða karfa með galdraformúlum
fiskveiðistjórnarlaganna, þótt það
sé allt umfram tillögur Hafró og
ákvarðanir ráðherra.
Er heil brú í því, sem verið er að
gera? Hér hafa verið raktir nokkr-
ir augljósir ágallar á fiskveiðiráð-
gjöf Hafró og framkvæmd hennar.
Það alvarlegasta er þó, að árang-
urinn af öllu þessu brölti, sem í
orði kveðnu á að vera til að byggja
upp fiskistofnana er minni en eng-
inn. Ætli vanti ekki 2–300 þús.
tonn upp á árlegan botnfiskafla,
sem fékkst af okkar miðum lengst
af. Og það er kannski ljótt að rifja
upp, að á áttunda áratugnum
spáðu fiskifræðingar 500 þús.
tonna jafnstöðuafla af þorski á ári,
ef farið yrði að þeirra ráðum. Nú
hefur nánast verið farið eftir
þeirra ráðum í 11 eða 12 ár og þá
telja þeir vera rösk 500 þús. tonn
af þorski samtals á Íslandsmiðum.
Það sem gert hefur verið hlýtur
í einhverjum grundvallaratriðum
að vera rangt. Útgerðin, fisk-
vinnslan og útflutningsaðilar eru
ár hvert að missa af einhvers stað-
ar á bilinu tvö og fjögur hundruð
þúsunda tonna af botnfiski, að
heilmiklu leyti þorski, að verðmæti
sem telur í tugum milljarða króna
árlega. Af þessari fiskþurrð er allt
fiskveiðistjórnarruglið sprottið og
á henni þrífst það. Hvernig treyst-
ist nokkur stjórnmálamaður til að
bera ábyrgð á þessu?
Enn um fisk-
veiðiráðgjöfina
Eftir Jón
Sigurðsson
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
„Það sem
gert hefur
verið hlýtur í
einhverjum
grundvall-
aratriðum að vera
rangt.“
BARÁTTAN gegn eyðileggingu á
stórfenglegri náttúru hálendis Ís-
lands hefur aldrei verið öflugri og
nú streyma til okkar stuðningsyfir-
lýsingar frá náttúruverndarsamtök-
um víða um heim. Samtök með millj-
ónir félaga í yfir 100 löndum, sem
skora á íslensk stjórnvöld að þyrma
ósnortnum víðernum landsins.
Það virðist hafa komið ráðamönn-
um á óvart að troðfullt var út úr dyr-
um á „Baráttufundi gegn Kára-
hnjúkavirkjun“ í Borgarleikhúsinu
þar sem minnst 1.600 manns, ungir
sem aldnir, fylltu sal og anddyri og
margir urðu frá að hverfa. Þeir urðu
enn meira hissa þegar 1.100 manns
mættu daginn eftir fyrir utan Ráð-
hús Reykjavíkur til að mótmæla
þátttöku Reykjavíkurborgar í þeirri
glæfrafjárfestingu sem virkjunin er.
Ungt fólk í hundraðatali hand-
langaði um daginn vatn úr Tjörninni
inn í Alþingisgarðinn í táknrænum
mótmælum. Og þegar Kárahnjúka-
virkjun kom aftur inn á borð hjá Al-
þingi lét mikill mannfjöldi í sér
heyra. Daginn þar á eftir efndu ung-
menni svo til setuverkfalls í iðnaðar-
ráðuneytinu.
Fjölmiðlar tala um að fólk vakni
seint. Hver ætli sé ástæðan fyrir
því? Guðmundur Páll Ólafsson benti
á í viðtali á Stöð 2 að upplýsingar
um verðmæti og fegurð þess lands
sem stendur til að fórna hafi borist
seint og illa út í samfélagið. Hann
átaldi fjölmiðla, ekki síst sjónvarps-
stöðvarnar, fyrir að hafa brugðist
upplýsingaskyldu sinni gagnvart al-
menningi.
Landsvirkjun hefur á síðustu ár-
um eytt um 200 milljónum af al-
mannafé í að reka áróður fyrir starf-
semi sinni og hvert
drottningarviðtalið rekur annað.
Það væri gaman að vita hversu
margir eru í fullri vinnu og á fullu
kaupi hjá okkur landsmönnum við
að selja okkur þessa vondu hug-
mynd.
Á sama tíma hafa náttúruvernd-
arar með handafli og eigin fé lagt á
sig ómælda vinnu við að koma á
framfæri mikilvægum upplýsingum
um þessi ískyggilegu áform. Lands-
virkjun virðist á góðri leið með að
verða sjálfstætt ríki með allt Ísland
sem sinn einkakvóta. Þeir eru hissa
á því að settur umhverfisráðherra
skuli ekki leyfa þeim að búa til uppi-
stöðulón í Þjórsárverum. Fyrirtækið
hrósar sér af að geta útvegað kaup-
endur að Íslandi. Eins og það sé ein-
hver vandi? Það er enga stund gert
að selja þetta land eins og það legg-
ur sig og ég efast ekki um að við
gætum fengið miklu meira fyrir það
en það útsöluverð sem Alcoa er boð-
ið.
En svo úrræðalausa og örvænt-
ingarfulla stjórn höfum við aldrei
haft í landinu fyrr að hér hafi þurft
að efna til útsölu. Okkur hefur oft
boðist auðveldara líf, einhvern tíma
bauðst þjóðinni í heild að flytjast til
Danmerkur og gylliboð bárust á sín-
um tíma frá Ameríku. En hér viljum
við vera – ekki af því það er svo
hlýtt, notalegt, ódýrt og auðvelt
heldur af því að Ísland með sinni
stórfenglegu náttúru gefur okkur
sterka tilfinningu fyrir okkur sjálf-
um. Og við getum ekki skaðað landið
án þess að skaða um leið sjálfsmynd
okkar. Þetta er spurning um lífsgildi
en ekki krónur og aura.
Við erum gæslumenn lands fyrir
komandi kynslóðir og eigum ekki Ís-
land ein. Náttúruverndarfólk alls
staðar að úr heiminum er að fá þess-
ar fréttir og sendir okkur ákall.
World Wide Fund, sem telur á
fimmtu milljón félaga í 100 löndum,
Konunglega breska fuglaverndar-
félagið í Skotlandi sendi hingað tals-
mann með mótmæli 125.000 félaga
sinna, Hollenska fuglaverndarfélag-
ið sem telur 124.000 manns og
Þýsku náttúruverndarsamtökin sem
í eru um 400.000 félagar mótmæla
harðlega. Þetta fólk furðar sig á
skammsýni og fávisku íslenskra
stjórnvalda. Þýsku náttúruverndar-
samtökin benda á að þegar sé farið
að kvisast út að hin græna ímynd Ís-
lands eigi sér annan og grimman
veruleika. Þetta stóriðjubrjálæði
muni afmá okkur af óskalista ört
vaxandi grænnar ferðamennsku ef
svo fer fram sem horfir. Það er víst
ekki hægt að eyðileggja landið með
jarðýtum og sökkva náttúrugersem-
um þess og selja um leið töfra þess
undir slagorðinu „Hreint land – fag-
urt land“.
Umheimurinn er að vakna. Út-
varpsstöðvar eins og BBC, hol-
lenska útvarpið, sænskar og þýskar
útvarpsstöðvar og tímarit og dag-
blöð á borð við New York Times
segja frá brambolti íslenskra stjórn-
valda. Þá hefur heimsþekkt listafólk
lagt lóð á vogarskálarnar. Alla leið
frá Indlandi sendi rithöfundurinn
Arundhati Roy stuðningsyfirlýsingu
til baráttufólks á Íslandi. Roy hlaut
Booker-verðlaun fyrir bók sína „Guð
hins smáa“ og er jafnframt einn öfl-
ugasti baráttumaður gegn risastífl-
um á borð við Kárahnjúkavirkjun í
heimalandi sínu. Tónlistarkonan
þýska Nina Hagen sendi sömuleiðis
beiðni um að þyrma hálendi Íslands.
„Hvað get ég gert til að stöðva
þessi fyrirhuguðu stórslys við Kára-
hnjúka og í Þjórsárverum?“ spyrja
margir. Svarið er einfalt: Sýndu hug
þinn í verki. Á nýrri vefsíðu,
www.halendid.is, er til dæmis hægt
að skrifa undir áskorun til sjórn-
valda. Orustan er alls ekki töpuð.
Stöndum vörð, látum í okkur heyra.
Munum að þögn er sama og sam-
þykki. Áfram Ísland!
Áfram Ísland
Eftir Maríu
Ellingsen „En svo úr-
ræðalausa
og örvænt-
ingarfulla
stjórn höfum
við aldrei haft í landinu
fyrr að hér hafi þurft að
efna til útsölu.“
Höfundur er leikkona.
Í FRÉTT Morgunblaðsins í dag
um frumvarp dómsmálaráðherra
um embættispróf í lögfræði er það
haft eftir frumvarpinu, væntanlega
athugasemdum með því, að sam-
kvæmt núgildandi lögum [um lög-
menn] sé það skilyrði sett, að sá
sem sækir um réttindi til að vera
héraðsdómslögmaður skuli hafa
lokið embættisprófi í lögfræði frá
Háskóla Íslands. Nú hafi fleiri há-
skólar byrjað kennslu í lögfræði og
þessvegna sé ástæða til þess að
breyta þessu.
Sé rétt eftir frumvarpinu haft,
sem ég efa ekki, er frásögn frum-
varpsins ónákvæm. Í 6. gr. laga
um lögmenn nr. 77/1998 er eitt
skilyrða þess að fá réttindi til þess
að vera héraðsdómslögmaður, að
hafa „…lokið embættisprófi í lög-
fræði við Háskóla Íslands“. Gæta
verður að því, að í sömu lagagrein
er sérstakt ákvæði, sem heimilar
að leggja „…að jöfnu við próf það,
sem um getur í 4. tölul. 1. mgr.,
sambærilegt próf frá öðrum há-
skóla“. Þessi undanþága er háð
því, að prófnefnd sem annast próf-
raun þeirra lögfræðinga, sem óska
þess að verða héraðsdómslög-
menn, telji að umsækjandi hafi
næga þekkingu á íslenzkum lög-
um.
Of langt mál yrði að rekja hér,
hvaða kröfur er nauðsynlegt að
gera til embættisprófs í lögfræði,
en sé fyrirætlan dómsmálaráð-
herra ekki sú að draga verulega úr
þeim kröfum, sem lögmenn og
dómarar þurfa að uppfylla, er
frumvarp ráðherrans ónauðsyn-
legt.
Ónauðsynlegt
frumvarp
Eftir Jakob R.
Möller
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
í Reykjavík.
„…sé fyr-
irætlan
dómsmála-
ráðherra
ekki sú að
draga verulega úr þeim
kröfum, sem lögmenn
og dómarar þurfa að
uppfylla, er frumvarp
ráðherrans ónauðsyn-
legt.“